Balik ta sa panahon nga ang lingua franca sa kalbotan mao ang pinulongang Latin (nga gisundan sa Pranses). Ug tanang pinulongan, apil ang Iningles, nga naa sa gawas sa kalibotan sa Latin giisip sa kadaghanan nga inferior. Para sa mga way edukar. Para sa mga tambay , mga timawa sa katilingban. Ug ang mga tawo nga sweto sa maong lengwahe maoy mga naa sa taas nga hut-ong-pang-ekonomikanhon ug mga edukado.

English Proficiency Map

Fast forward sa panahon karon. Unsa naman ang Iningles? Gikan sa usa ka lengwahe sa mga common tao, unsa na kini ka "global language". Maoy kasamtangang lengwahe sa komersyo, diplomasya ug pakighilambigit sa mga langyawng nasod. Gawas sa impluwensyang politikal, ang Iningles milampos sa tungod sa usa ka klarong rason: wala kini gibuhi-an sa mga nagalitok niini. Wala kini nila gibudhian. Wala nila ni gigamit para maglitok og dili maayo sa ilang kultura ug maski sa ilang pagka-sila. Wala nila gibutang sa usa ka plato ang ilang pinulongan isip usa ka gamayng butang.

Milambo ang pinulongang Iningles gikan sa usa ka lengwahe sa masa. Sa sigeg pag-ugmad nila s ailang kaugalingong pulong nakit-an nila nga puyde kini magamit sa isip lengwahe sa siyensya. Tuod man, tanang madiskobre ug maimbento nila naa napahaom sa ilang pinulongan. Ila sad ni nagamit sa komersyo. Ug pati mga transaksyon sa gobyerno ug pang-edukasyon. Sama sad kini nahitabo sa pinulongang Kinoreano, Hinapon, Aleman. Ang resulta, usa ka progresibong nasod, progresibong kultura.

Karon, para sa Binisaya posible ba kini? Posible. Ang kulang lang sa equation para makita sa Binisaya ang pagsubang sa adlaw mao ang inkorporasyon sa pinulongan sa edukasyon. Nabuhat na sa Tagalog. Nganong dili sa Binisaya? Tungod sa politika? Basin. Pero mao na ang dapat nato paningkamotan. Ug magsugod ang tanan sa paggamit niini.

Asa man moabot sa storya ang batadila kun grammar? Unsa kini ka importante? Hunahunaa kon walay gisabotang batadila o estandard sa kon unsay sakto o dili nga grammar ug pagtitik sa Iningles: moabot kaha sila sa estado sa pagka-"global language"? Unsaon pagka-"global" sa usa ka pinulongan kon dili magkasinabot ang mga tawng gagamit niini sa ensaktong pagsulat ug pagstorya. Kinahanglan adunay panaghiusa, usa ka sumbanan, para makab-ot ang "mutual intelligibility". Pag-andam na kana mosunod na dayon ang paggamit niini para sa galain-laing natad sa buluhaton.

Uban sa katilingbanong kalamboan magsunod ang pag-abante sa nagalain-laing aplikasyon sa Binisaya sa adlaw-adlawng pagpanginabuhi. Sa mga nakabasa niini, unta atong paningkamotan nga mosunod sa gitakdang batadila isip atong personal nga kontribusyon para asa kalamboan sa atong pinulongan ug sa atong kultura isip Bisaya.

Usa ra ang sekreto para mabalik nato ang atong kahanas sa atong kaugalingong pinulongan: BASA, SULAT, BASA. Hinaot mao ni ang sugod nato sa paghangop balik sa butang nga naghatag og kahulogan sa atong pagka-Bisaya, ang atong lengwahe. Kon mawala kini, unsa pa ang atong katungod para tawagog mga BisDak, ang mga ngilngig sa Pilipinas xD.

Kon adunay moy mga pangutana o suhestyon para sa atong sinemana nga gula para sa Bisdak Ta Bay, isulat lang kana isip komento sa ubos.

Sunod semana, hatagan natog pagtagad kon unsaon ang pagsulat sa Binisaya ug mga mito nga nagpalibot sa pagsulat sa Binisaya. Hangtod sa sunod.

Lapu-lapu | Photo courtesy of winwinwinwin (Deviant Art)

---

---

FOLLOW | UPVOTE | RESTEEM
ABOUT Gil
@gilnambatac

Related posts:

• #1 @gilnambatac (TEST) Podcast: What will I do here in Steemit?
• I AM CELEBRATING MY STEEMIT WEEK-SARY! Woooh!
• (POETRY) DnW Poetry Contest #3: THE FALLING LEAF