"Litwa - obyczaje i zwyczaje": Przeobrażenia mitologii litewskiej
"Ależ bo wówczas, ziomio staroświecka,
Dzisiejsze dziwy, dziwami nie były,
Grały widomie, niewidome siły,
I pilnowały człowieka jak dziecka.
W powietrzu, w drzewach, w kamieniach, pod wodą,
Krewne współczucie ludzie znajdowali;
Bo nie gardzili na ów czas przyrodą,
Bo ją jak matkę, znali, i kochali."
S. Goszczyński.
"W téj epoce dziwów i fantazyi, nauka przyrodzenia była sztuką magiczną, misterstwem. Natenczas uczeni i nieucy wierzyli w zakryte własności."
M. M.
Mitologia Litewska oddawna oczekuje swego Owidyusza, któryby jej wszystkie metamorfozy opisał i w jaśniejszém okazał świetle. Pospólstwo bardzo wiele, w tym rodzaju, posiada wiadomości: obowiązkiem jest historyka zebrać wszystkie te powieści, odłączyć prawdę od fałszu i wydrzeć zapomnieniu. Podania bowiem ludu przechodząc z ust do ust, od pokolenia do pokolenia, tak już się zepsowały i zatarły, iż z wielką trudnością przychodzi badaczowi dójść wątku, prawdziwego ich źródła. W ustach narodu, bożkowie pogańscy są pomieszani razem z wyobrażeniami wiary chrześciańskiej rzeczy mitologii pogańskiej, łączą się z faktami Ewangelii. Litwini będąc oddawna wyznawcami religii objawionej, zapomnieli już, iż ich przodkowie urojone niegdyś czcili bożyszcza, wszystkie więc swoje baśnie odnoszą do wypadków chrystyanizmu.
Przemiany w mitologii Litewskiej, jakie nam gminne dochowały podania, również są połączeniem dawnych wyobrażeń pogańskich, z wyobrażeniami religii chrześciańskiej. – Ja, w moich badaniach, starałem się, ile możności dochodzić prawdziwego ich początku i sprostować te mniemania, które w przeciągu lat podległy skażeniu. Powieści o tak nazwanych przemianach u Litewskiego narodu są nader liczne. Każde źwierzę, każdy ptak, podług mniemania ludu, był kiedyś człowiekiem, który za przeniewierzenie się woli bogów, został skarany i przemieniony w inną żyjącą istotę, dla odpokutowania za swe przestępstwa. Nie same jednak zbrodnie były pobudką do skazywania ludzi na mieszkanie w źwierzętach; namiętna miłość, żal po stracie drogich osób, choroby, cierpienia i t. p. często, często stawały się przyczyną, iż bogowie, litując się nad nędzą ludzkiego rodzaju, przetwarzali go na inne istoty.
Poprzednia część: Medżioima, Yszmintas
Następna część: Kukułka (Gieguzie)