"Litwa - obyczaje i zwyczaje": Jaskółka (Blezdingy)

JASKÓŁKA
(Blezdingy)

To nieodstępna towarzyszka wiejskiej zagrody. Jej gniazdo, pod strzechą naszego kmiotka, uważa się, jako znak błogosławieństwa Bożego nad jego domem.

Powieść ludu o Jaskółce, jest następna:

Była, w pewnym kraju, królowa lubiąca nadzwyczajnie wiele mówić, a zawsze ze szkodą drugich, najczęściej zaś fałszywe rozsiewała wieści. – Gdy razu jednego jej bracia powrócili z wojny, ona naprzód wybiegła na ganek, ich spotkać i po przywitaniu doniosła im nowinę, że żony braci, w czasie kiedy byli na wojnie, poumierały. Rycerze uwierzyli tej mowie i z rozpaczy natychmiast, nie wchodząc do domu, pozbawili siebie życia, chociaż w rzeczy samej, żadna z żon ich nie umarła. Bogowie, widząc jak wiele złego zrobiła plotkarka siostra, zamienili ją w Jaskółkę, i dali obowiązek, aby przez całe życie, była zwiastunką nowin, a na pamiątkę jej zbrodni, na piórach ogonowych, płomienistą plamkę odmalowali.

Przytaczamy tu kilka pieśni gminnych wyjaśniających mniemania naszego ludu o tym ptaku.

Blezdingieła,
Łakuneła,
O kan tu ten girdiejéj?
–Ten asz girdiejau,
Ten asz regiejau,
Mirgity bewerkanti–
Blezdingieła,
Łukuneła,
Ar y man' mynawoja?
–Kad ira wiena,
Taj mynawoja,
Apej tawi berniteli.
O kad ir' kitas,
Jaunikas skajstas,
Tada tawi ne atmen.–
Blezdingieła,
Łakuneła,
Ar mani mił mergajti?
–Ana tau mieła,
Be tawis buti,
Ana wałandos ne gal.–
Blezdingieła-
Łakuneła,
Liek ant mana mergiałas.
Pasakik anaj,
Skajstaj mergiałaj,
Kajp smutnas mana dienas.
Kad asz czion ałkstu,
Kad asz czio troksztu,
Pas mana lelijełas.

po polsku

Jaskółeczko,
Lataweczko,
Cóżeś tam słyszała?
–Tam ja słyszałam,
Tam ja widziałam,
Dziewicę płaczącą.–
Jaskółeczko,
Lataweczko,
Czy ona mnie wspomina?
–Kiedy jest jedna,
Tedy wspomina
O tobie młodzieńcze;
A gdy jest drugi
Piękny chłopczyna,
Wtenczas nie pomni o tobie.–
Jaskółeczko,
Lataweczko,
A czy mnie kocha dziewczyna?
–Ona cię kocha,
I żyć, bez ciebie
Ni jednej chwili nie może. –
Jaskółeczko,
Lataweczko,
Leć do mojej dziewczyny,
Powiedź jej,
-Pięknej dziewicy,
Jak są smutne moje dni.
Jak ja tu żądam,
Jak ja tu pragnę,
Być u mojej lilijki.

* * *

Liek blezdingieła,
Liek łakuneła
Kur brangiosis auksztas dwaras.
Liek blezdingieła,
Siesk ant łamgieła,
Padajniok miłaj mergużelej;
Kajp esu biednas,-
Kajpo nuludis,
Be mana jaunos mergialis,
Kad wiejas puta,
Raseli krinta,
Asz ant tos szales wejzdu kurana.
Wejzdu yr regiu,
Kajp mana dienas,
Wienokas teka ant świeta,
Szirdeli sopa,
Aszaras krinta,
Kad ana mama buty negala,
Oj Diewe, Diewe!
Diewe aukszcziausis!
Parmajnik musu gentelu szirdes!

po polsku

Leć jaskółeczko,
Leć lataweczko
Gdzie mojej drogiej wysoki dwór.
Leć jaskółeczko,
Siądź na okienku,
Zaśpiewaj miłej dziewczynie,
Jak jestem biedny,
Jak jestem smutny,
Bez mojej młodej dziewczyny.
Gdy wietrzyk wieje,
I rosa pada,
Ja w tę stronę spoglądam gdzie ona.
Patrzę i widzę,
Jak dni moje,
Samotne płyną na świecie.
Serduszko boli,
Łzy cieką,
Gdy ona być moją nie może.
Ach Boże, Boże!
Boże najwyższy!
Przemień rodziców naszych serca!

* * *

Jau pawaseris,
Mergialis niera,
Mana mergialis,
Ajszkios ausruźis,
Yi iszwaziawa,
Swetima szaleli,
Palika bernużeli.
Liek blezdingieli,
Mana miełoy,
Pasakik mejłunelej,
Tegul sugrinszta,
Tegul paspieja,
Pas sawa berniteli.
Nes kad ne sugrinsz,
Mana saułuże;
Grejtojoj czieseli,
Ne ras czion manes,
Ne ras ant świeta,
Tiek po judos żemeles!

po polsku

Już wiosna,
Dziewicy nie ma,
Mojej dziewicy,
Zorzy jasnej;
Ona wyjechała,
W cudze strony,
Zostawiła chlopca.
Leć jaskółeczko,
Leć moja miła,
Powiedź pieszczotce:
Niechaj powraca,
Niechaj pośpiesza,
Do swojego kochanka.
Bo gdy nie wróci,
Moje słoneczko;
W prędkim czasie,
Nie znajdzie mnie tu,
Nie znajdzie na świecie,
Tylko pod czarną ziemią!

Jest jedna piosnka w narzeczu białoruskiem, naśladująca śpiéw jaskółki; lecz ją z tych samych powodów, jak i pieśni słowika, umieścić tu nie możemy. Utraci przez to cokolwiek ciekawość czytelnika, ale moralność wiele zyska.

Lot jaskółki określa pieśń Sławaków, cytowana przez K. Wł. Wojcickiego w jego Zarysach domowych.

"Latała jaskółeczka, latała, że się ona nieba, ziemi nie tykała."

W Litwie taniec jeden, doskonale naśladujący lot jaskółki, nosi imie tego ptaka.

U Polaków jest przysłowie:

Jedna jaskółka nie przynosi lata,
I jedna, miasta nie uczyni, chata.

Una hirundo non facit ver.

---

Poprzednia część: Słowik (Łaksztingałas)
Następna część: Skowronek (Wituris)

---

Kilka słów o projekcie Skryptorium