[Zdarzyło to się...] 224 lata temu. Zgilotynowanie Maksymiliana Robespierra. Koniec Wielkiego Terroru
Zdarzyło to się... 224 lata temu, w dniu 28-go lipca 1794 roku, jedenaście dni po po tym jak 16 karmelitanek z Compiègne zostało zgilotowanych w Paryżu, ten sam los spotkał jednego z czołowych przywódców rewolucji francuskiej Maksymiliana Robespierra. Między tymi dwoma wydarzeniami jest niewiele różnic, w tym jedna znacząca, gdyż mniszki szły na szafot ze śpiewem na ustach, natomiast Robespierre wyszedł z krzykiem.
Maksymilian Robespierre, który wraz z Bertrandem Barère, niesławnym politykiem, masonem, dziennikarzem i członkiem Konwentu Narodowego podczas rewolucji francuskiej, byli głównymi przywódcami okresu „wielkiego terroru”, czyli najkrwawszej fazy rewolucji.
„Wielki terror” jest historycznym określeniem szczególnie gwałtownej i prawdopodobnie psychopatycznej fazy rewolucji francuskiej. Bardzo nieprecyzyjnie używane (i nadużywane) współczesne terminy „terroryzm” i „terrorysta” pochodzą właśnie z tego okresu w niechlubnej historii Francji, w którym brutalna i krwawa polityka, mająca na celu wywołanie terroru pośród ludności cywilnej, została wyraźnie i celowo wprowadzona przez Konwent Narodowy, żeby zastraszyć ludność cywilną, żeby nie stanowiła zagrożenia dla rewolucyjnego reżimu.
Pośród historyków brak zgodności co do daty kiedy rozpoczął się okres „wielkiego terroru”, część uważa, że rozpoczął się on w 1793 roku wraz z ustanowieniem „Trybunału Rewolucyjnego”, inni jako datę rozpoczęcia wskazują wrzesień 1792 roku, gdy miały miejsce tzw. „masakry wrześniowe”, a jeszcze inni uznają datę pierwszej dekapitacji w lipcu 1789 roku za początek „wielkiego terroru”. Na pewno krwawa eskalacja tego procesu przypada na czerwiec i lipiec 1794 roku, gdy Konwent Narodowy uchwalił prawo zwane prawem prairiala – od nazwy miesiąca, w którym zostało wprowadzone. Prawo to upraszczało przebieg procesu przed trybunałem, który mógł sądzenia grupowego, ponadto oskarżony mógł bronić się tylko osobiście, a efektem procesu mogło być tylko uwolnienie lub śmierć, innych opcji nie było.
Tak jak historycy są podzieleni co do początkowej daty okresu wielkiego terroru, to co zakończenia tego okresu są zadziwiająco zgodni, uznaje się, że zakończenie „wielkiego terroru” przypada na 28-go lipca 1794 roku, kiedy to „spadła” głowa Robespierre.
We wspomnianych dwóch miesiącach 1794 roku, gdy nastąpiła eskalacja „wielkiego terroru” wykonano we Francji 16594 wyroki śmierci, z czego 2639 w samym Paryżu. To są tylko dane dotyczące wykonanych wyroków, ale liczby ofiar terroru są dużo wyższe, gdyż oprócz oficjalnych „ścięć” na gilotynie było wiele zgonów w więzieniach wśród więźniów, którzy nie doczekali procesu przed trybunałem.
"Rewolucja zjada własne dzieci" - Georges Jacques Danton
Podobnie jak książę orleański oraz wielu mu podobnych postaci w historii, którzy budowali rewolucyjne ruchy ludowe, aby rozwijać osobiste lub ideologiczne ambicje, Maksymilian Robespierre został pokonany przez siłę, którą współtworzył. W przenośni można stwierdzić, że zabiło go własne ego, gdyż dożył do wybicia się ponad innych przywódców rewolucji, czego przykładem było wprowadzenie kultu Istoty Najwyższej, religii, która miała zastąpić religię katolicką w rewolucyjnej Francji.
Kiedy w Święto Istoty Najwyższej zarządzone przez niego na 8-go czerwca 1794 roku, celebrował wprowadzenie nowej religii państwowej, nie tylko jego przeciwnicy postrzegali ten kult jako rodzaj uwielbienia dla Istoty Najwyższej w postaci Robespierre. W Paryżu festiwal odbył się na Polach Marsowych wokół sztucznie usypanej góry, z której zszedł sam Robespierre, w taki sposób, że miało to wyobrażać zejście Mojżesza z góry Synaj. Takie zachowanie nie znalazło poklasku wśród obecnych rewolucyjnych przywódców, Jacques-Alexis Thuriot miał to skomentować słowami: „U diabła, to nie wystarczy, by był mistrzem, musi być Bogiem".
Oczywiście nie był to jedyny problem z Robespierre, w końcu posunął się za daleko, nawet jak na te szalone środowisko polityczne, które rządziło Francją, a inni rewolucjoniści uświadomili sobie, że ten człowiek jest absolutnym dyktatorem i fanatykiem, który jest zdolny zabić każdego z nich kto stanie na jego drodze. Sedno sprawy ujął brytyjski historyk rewolucji francuskiej Nesta Webster: „sami terroryści byli terroryzowani, żyli w strachu nie przed ludem, a przed sobą nawzajem”. Gdy zrozumieli, że Robespierre w pewnym momencie, może być poza ich zasięgiem, postanowili go uprzedzić poprzez „zabicie, aby nie zostać zabitym”.
Tak więc, po południu 28-go lipca 1794 roku Maksymilian Robespierre został zgilotynowany bez procesu na Placu Rewolucji, wraz z nim głowy stracili jego brat Augustin de Robespierre zwany Bonbon, Georges Auguste Couthon, Louis de Saint-Just, François Hanriot oraz dwunastu innych jego towarzyszy. Wszyscy zostali aresztowi dzień wcześniej, w przypadku Robespierre doszło do walki wręcz w wyniku której został postrzelony w szczękę, nie jest jasne czy strzelał jeden z atakujących, czy on sam próbował odebrać sobie życie, a napastnik z nim walczył.
Po zgilotynowaniu ciała wszystkich straconych zostały pochowane we wspólnym grobie (podobnie jak wspomniane na wstępie ciała 16 karmelitanek z Compiègne. W połowie XIX wieku szczątki wszystkich pochowanych tam ludzi zostały wykopane i przeniesione do paryskich katakumb, gdzie o ile mi wiadomo spoczywają do dziś.
Ponad 100 lat później fascynację postacią Robespierre wyraził sam Włodzimierz Lenin, który mówił o nim „bolszewik, który wyprzedził swoje czasy”. Dla uczenia francuza zlecił budowę monumentalnych pomników, w który został odsłonięty w Moskwie w dniu 3-go listopada 1918 roku, w pierwszą rocznicę rewolucji październikowej. Ze względu na słabą konstrukcję pomnika (wykonano go z rur i wspólnego betonu), rozpadł się on w ciągu trzech dni od jego odsłonięcia i nigdy nie został odbudowany.
Źródła:
Maximilien Robespierre
Maximilien de Robespierre
Rewolucja francuska
Maximilien de Robespierre – poszedł o krok za daleko
Robespierre - upadek tyrana
Robespierre Monument
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.