İnternetteki Bilgi Kirliliğine Bilinçli / Bilinçsiz Katkılarımız

Web işleriyle ilk tanıştığımda çocuk denilecek yaştaydım. İlk olarak Almanya'dan gelen bir tanıdığımızın sayfayı sağ tıklayarak kaynağı görüntüleyip html etiketlerini kastederek "İşte bu gördüğün güzel sayfalar bu tagler sayesinde oluşturuluyor." demesiyle kendimi adeta sihirli bir dünyanın içinde bulmuştum. Arkadaşı sorularımla iyice bunalttıktan sonra elinde bulunan Dreamweaver'ın ilkel sürümlerinden birini edinip işe koyulmuştum. Bir süre uğraştıktan sonra F12 tuşuna basarak görüntülenen sayfayı büyük bir mutluluk ve sevinç içinde izleyerek "Oldu bu iş!" demiştim. "Merhaba dünya!" yazdırmanın bir gelenek olduğunu tabii o dönem bilmiyordum, çiçekli böcekli bir sayfa yaptığımı hatırlıyorum.

Çevremde bu işlerden anlayan pek kimse yoktu. Yaşıtlarım ve okul arkadaşlarımın ilgi alanına da doğal olarak hitap etmiyordu. Ne yaparım, nasıl gelişirim derken kendimi forumlarda bulmuştum. Birkaç olumsuz deneyimden sonra yaşımı ve cinsiyetimi gizli tutmaya karar vermiştim. Sanırım anonimlik alışkanlığını ilk edindiğim platformlar forumlar oldu. Burada çocuklar ve bayanlar pek ciddiye alınmıyorlardı. Paylaşım, iyi ilişkiler ve gerektiğinde ticaret yapabilmek için ciddiye alınmak çok önemliydi. Olgun bir çocuktum ama ikinciyi saklamak çok kolay değildi. Kendi üzerimde biraz çalışmam gerekti. Çok detaycı, duyarlı davranmayıp, kendimden bahsetmeyi bir tarafa bırakıp, biraz da umursamaz görünmeye çalışarak sanırım başarmıştım. Bir süre sonra platformun popüler üyelerinden biriydim en azından.

Türkiye'deki Çoğu Site Zamanında Nasıl Oluşturuldu?

Google Adsense programının Türk üye kabul etmeye başlamasıyla Türkçe site sayısında büyük bir artış ortaya çıkmaya başlamıştı. Çok yakın bir zamana kadar web sitelerinin büyük bir kısmının uzmanlar tarafından değil, webmasterlar ve metin yazarları tarafından yapıldığını yazarsam sanırım büyük bir sırrı açığa çıkarmış olmam. Az çok bu işlerin içinde olan kişiler bilirler zaten bu gerçeği. Para kazanma amacıyla sayısız site yapıldı. İçerikler oluşturulurken kaynak falan doğal olarak belirtilmiyordu. Hatta ilk zamanlar tamamen birbirinin kopyası olan siteler arama motorunda arka arkaya sıralanıyordu. Sonradan Google bu gidişata dur demeye başladı ve Panda, Penguen, Hummingbird vs. diye ilginç isimler taktığı algoritma güncellemeleriyle webspam olayına dur demeye başladı.

source

İlk yaptığım site Turizm coğrafyası ile ilgiliydi. Böyle bir alan seçtiğime göre büyüyünce edineceğim ikinci mesleğimi sanırım o yaşta planlamaya başlamıştım. Site alanında rakipsizdi. Asosyal bir canavara dönüşerek 1 ay eve kapanmış ve kendimi bu sitenın yapımına adamıştım. İçerikleri oluştururken yabancı kaynakları kullanıyordum. Her ne kadar kaynak seçerken kendimce güvenilir olmasına özen göstermeye çalışsam da bu kaynakları belirtmek aklımın ucundan bile geçmiyordu. Yabancı bir yazı Türkçeleştirilince artık telif hakkı olayı ortadan kalkıyor diye düşünüyordum.

Site meslektaşlarımın deyimiyle çok tutmuştu. Yazılar üst sıralarda çıkıyor ve bol ziyaretçi alıyordum. Adsense başvurusu çok kısa sürede onaylanmıştı. Yaşım yetmediği için bir yakınımın adına alma yoluna gitmiştim. Paraları ya biriktiririm ya çek isterim diye planlamıştım. Nitekim o site beni büyüttü ve okuttu diyebilirim. Her ay Türkiye ortalama maaş standartlarının üzerinde bir gelirim oluyordu. Devamında ikinci, üçüncü... sonrasında bilmem kaç yüzüncü sitemi yaptım.

Google'ın Kalite Kavramını Gündeme Getirmeye Başlaması

Forumlarda, msn'lerde ve devamında skype'larda en çok konuşulan konu o ayki Adsense gelirinin kaç rakamlı olduğuydu. Herkes durmadan site / blog yapıyordu. Kalite, bilgilerin doğruluğu, güvenilirliği ve benzeri konuları sorgulamak çok fazla kişinin aklına gelmiyordu. İnternet adeta bir çöplüğe dönüşmeye başlamıştı. Algoritmayı manipüle etmeye çalışanlar link çiftlikleri ve paravanlar oluşturmaya başlamışlardı ve en kötüsü bu spam sayfalar üst sıralarda çıkıyordu. Aranılan bilgiye ulaşılması giderek zorlaşıyordu.

Google'ın Panda algoritması ile böyle bir dönemde belki de atılabilecek en iyi adımlardan birine imza attı. İlk kez kaliteli içerik kavramı gündeme gelmeye başlamıştı. İçerikteki bilgilerin güvenilirliği, uzmanı veya meraklısı tarafından oluşturulup oluşturulmadığı, orijinallik ve benzeri kriterler sorgulanmaya başlandı. (1)

Bu tür kavramlar çoğu site sahibi için o dönemde yeni bir şeydi. Herkes çözüm arayışına gitmeye başladı ve belki de yapılabilecek en yanlış şeyi yapmaya başladılar. Orijinallik kavramı çok yanlış anlaşıldı. Makale yazarlarına siparişler verilerek içerikler oluşturuldu. Bu kez de birbirinin hemen hemen aynısı olan kopya siteler yerine başka kaynaklardan alınıp kelimeleri değiştirilmiş yazılar ortaya çıkmaya başladı. Çoğu yazarın hangi kaynağın güvenilir olduğu konusunda hiçbir fikri yoktu. Ve uzmanlık yine çok yanlış anlaşılan bir diğer kavramdı. Örneğin, sağlık konusunda araştırma yapan yazar bir süre sonra kendisini konunun uzmanı olarak görmeye başlıyordu.

Hummingbird Ve Bilgi Grafiği İle Gelen Bazı Yenilikler

Google zamanla bilgilerin doğruluğunu karşılaştırıp insanların sorularına doğru cevaplar veren siteleri üst sıralarda çıkarma yoluna gitmeye başladı. Hummingbird algoritması ve bilgi grafiği ile gelen yeniliklerle artık içeriklerdeki bilgilerin doğruluğu sorgulanmaya başlamıştı. Örneğin önceleri birisi bir kişi hakkında doğru olmayan bilgilere yer verip çok ziyaretçi almayı başarıyordu ama artık bilgi grafiği sayesinde Google gerçek kişiler, olaylar ve benzeri diğer konularda bir veritabanına sahipti ve bilgilerin güvenilirlik ve doğruluğunu kıyaslayıp anlamaya çalışıyordu. Ve devamında bu alanda algoritmalarını geliştirmeye devam etti.

Tabii algoritmalar bu tür durumlarda tespiti açısından hala çok yetersiz kalıyordu. Ve sonuçların manuel incelenmesi için Rater'lar kullanılıyor(du).

Google Rater'ları Kaliteli İçeriği Nasıl Belirliyorlar?

Steemit'te kalite sıkça tartışılan bir konudur. Farklı kürasyon projeleri kendi kriterlerine göre kaliteli içeriği tespit edip destekliyorlar. Google'ın kaliteli içeriğe gerçek bakış açısının ne olduğunu rater olarak çalışan birkaç arkadaşım sayesinde daha iyi anladığımı söyleyebilirim.

Google'a göre kalite belirlemesinde içeriğin amacı ve kimin tarafından oluşturulduğu çok önemlidir. Örneğin belirli konuda paylaşım yapan bir bilgi sitesinin amacı insanları gerçekten bilgilendirmek mi veya affiliate linkleri ile onları başka sayfalara yönlendirmek mi? Ya da bir haber sayfası gerçekten son ve güncel haberleri kullanıcıya aktarıyor mu? Eğitici içerik paylaşımı yapanlar gerçekten eğitici ve güvenilir bilgilere yer veriyorlar mı.. gibi amaç sorgulaması yapılmaktadır.

Bir diğer konu içeriğin kimin tarafından oluşturulduğu konusudur. Örneğin bazı alanlarda içeriklerin uzmanları tarafından oluşturulması o içeriğe kaliteli denilebilmesi için şarttır. Sağlık, finans ve benzeri konular uzmanlık isteyen alanlardır. Çünkü bu alanlar insanların sağlığını, mutluluğunu ve finansal durumunu olumlu veya olumsuz etkileyebilirler.

Bazı alanlar ise uzmanlık istemeyebilir. İçerik oluşturulması için bu alanlarla kullanıcının sadece ilgisinin olması yeterli olabilir. Örneğin yemek tarifi blogu yazmak için aşçı olma şartı aranmıyor. Bir ev hanımı bu konuda tecrübelerini paylaşabilir. Ancak içeriğin kaliteli olarak nitelendirilmesi için yine amacına ulaşması gerekir. Örneğin bir ekmek tarifi veriliyor ama malzemelerde una yer verilmesi unutuluyorsa o içeriğe kaliteli denilemez.

Bunun gibi çok fazla detay var, ama konunun anlaşılması açısından başlıca noktaları özetlemeye çalıştım. Detayları merak edenler General Guideliness sayfasını inceleyebilirler. (2)

Steemit Bloglarımızla İnternetteki Bilgi Kirliliğine Katkıda Bulunuyor muyuz?

Steemit'te yayınlanan içerikler arama motorları tarafından indexlenip bir süre sonra ziyaretçiler tarafından ulaşılabilir hale geliyor. Dolayısıyla bizler sorumluluk alan insanlar olarak paylaştığımız bilgilerin güvenilirliği ve doğruluğu konusunda özenli davranabiliriz. Neler yapabilir sorusunun cevabına gelince;

• Eğer içeriklerimizi oluştururken başka kaynaklardan yararlanıyorsak bu kaynakların güvenilir olması konusunda özenli davranabiliriz. Yani belirli konuda kelimeyi yazıp arama yaptığımızda ilk sırada çıkan siteleri sorgusuz olarak güvenilir olarak kabul etme alışkanlığı terkedilmeli. Konu uzmanlık gerektiriyorsa bu site / kaynak kimler tarafından oluşturulmuş, alanında bilgi paylaşma yeterliliğine sahip mi diye düşünmemiz faydalı olabilir.
• Bir diğer önemli konu yine seçtiğimiz alanla ilgili. Bu alanda paylaşım yapacak yeterliliğe sahip olup olmadığımızı bence kendimize sorabiliriz.
• Yabancı kaynak kullanımında sıkça yapılan bir hataya burada düşmememiz sadece kalite açısından değil telif hakları konusunda sorun yaşamamamız açısından da çok önemlidir. Yabancı kaynaklardan yararlanıldığında bilgilerin güvebilirliği dışında içerik başka dile çevrilse bile kaynak belirtmemiz gerektiğinin bilincinde olmamız faydalı olacaktır.
• Çoğu kişinin yanlış anladığı bir şey var; başka siteden kopyala / yapıştır yapmıyorsak kaynak belirtme zorunluluğumuz olmadığı sanılıyor. Bu düşünceyle bazı üyeler çok önemli konular paylaştıklarında kaynak belirtmeme yoluna gidiyorlar. Bunun sonucunda kaynak belirtilmesi gereken bazı konularda yazılan makalelerin oluşturulması aşamasında hangi kaynaktan yararlanıldığı anlaşılmıyor. Bu konu Steemit'e yeni gelindiğinde hemen hemen hepimiz tarafından yapılan yanlışların başında geliyor.

Özetle, alınan bir takım önlemlere ve geliştirilen algoritmalara rağmen, internetteki bilgi kirliliği hala çok büyük boyutlarda olduğundan ve bu istenmeyen duruma bilerek ve isteyerek katkıda bulunmamak için biraz daha özenli davranmamız gerektiğinin bilincinde olmamız faydalı olacaktır.

References:

1. https://webmasters.googleblog.com/2011/05/more-guidance-on-building-high-quality.html
2. https://static.googleusercontent.com/media/www.google.com/tr//insidesearch/howsearchworks/assets/searchqualityevaluatorguidelines.pdf