Son bölümde sahaya çıkmak için gerekli malzemelerden bahsetmiştim. Eksiğiniz yoksa hep beraber sahaya çıkalım. Nereye gidelim? Neden gidelim? Ne gibi veriler toplayalım?

Sahaya çıkmadan önce yapılması gereken bir kaç husus var. Bunlardan ilki literatür çalışması yapmak. İncelemek istediğiniz sahaya ait daha önce yapılmış çalışmalara ulaşmak, varsa jeolojik haritalarına ulaşmak ve üzerinde biraz çalışmak gereklidir. Kendimize bir yol haritası ve edinmek istediğimiz özel bir veri varsa, nokta atışı yapmaya çalışmamız gerekir. Misal altın aramaya gidiyoruz (bundan sonrasını daha şevkli okuyacağınızı düşünüyorum :)) ), altının oluşabilmesi için gerekli bazı koşullar vardır. Genelde deprem zonlarında görülmektedir. Gidip de Konya ovasında altın aramamak gerekir. Jeotermal faaliyetlerin olduğu bölgelerde görülme ihtimali yüksektir çünkü altının oluşabilmesi için kayaç içindeki suyun, yüksek ve ani basınçla buharlaşması ve geriye altın ve benzeri mineralleri bırakması gerekiyor. Bu bilgiler uzun seneler araştırma yapan bilim insanları tarafından elde edilmiş bilgiler olup, bu bilgiler ışığında altın aramak için en uygun bölgeyi kendimize seçmeliyiz. Eski kovboy filmlerinden aşina olduğumuz nehir yataklarında, ellerinde elek benzeri araçlarla altın arayanları izlemişsinizdir. Akarsu yataklarının çoğu eski fay hatlarının erozyon sonucu aşınması ile oluşmuştur. Eğer eski fay hattında altın oluşmuşsa, erozyon sonucu yüzeye çıkmıştır ve akarsularla taşınmıştır.

Bir sahayı incelemek, o bölgenin jeolojik haritalanması ile başlar. Jeolojik haritayı oluşturabilmek için sahada yer alan kayaçlardan, kayaçların birbirlerine göre konumlarından, jeolojik yapılardan yararlanılır. Kayaçlar bir bütünlük sağlıyorsa, sınırları takip edilir ve haritaya işlenir. Kayaçlardan numuneler alınır, bu numunelerden ince kesit yapılarak mikroskop altında mineralleri ve varsa içerdiği fosiller incelenir. Sahada fay, çatlak, kıvrım gibi jeolojik unsurlar varsa hepsi haritaya işlenir. En sonunda bölgenin genel jeolojik haritası çıkmış olur, peki bize faydası nedir? Bu haritalar sayesinde nokta atışı yapmak istediğimiz bilgilere daha çabuk ulaşırız. Başka bir örnek verelim, dinozor fosili bulmak istiyoruz. Elimizde Türkiye'nin Genel Jeoloji haritası var. Dinozorların hangi zaman aralığında yaşadığını biliyoruz. Aynı zaman aralığında oluşmuş kayaçların olduğu bölgeyi incelememiz gerekir. Türkiye'de bulunan ilk dinozor fosili için şu yazıyı okumanızı tavsiye ederim.

Bahsettiğim gibi sahaya çıkmadan önce bir amacımız olması lazım. Eğer mühendislik adına bir çalışma yapıyorsak, tünel, baraj, bina, viyadük vb., durum biraz daha farklı boyutlara kayıyor. Tünel için, açılacak bölgede, üstten sondajlar yapılarak karşımıza hangi kayaç grupları çıkacak, nasıl bir yöntemle açılması gerekir mantığı çalışırken; binalar için, zeminin taşıma kapasitesinin belirlenmesi, gerekirse zemin iyileştirme yöntemlerinin belirlenmesi mantığı çalışmaktadır. Barajlar için, hidrojeolojik yapının tespiti, suyun debisi, eğer enerji için kullanılacaksa ne kadar enerji/yıl tespiti yapılması gerekmektedir.

Günümüzde teknolojinin ilerlemesi ile jeolojik araştırmalarda kullanılan makineler, cihazlar ve bilgisayar programları önemli ölçüde gelişmiştir. Sondaj makineleri ile yapılan araştırmalar hem maliyet açısından hem de zaman açısından vakit aldığı için Jeofizik yöntemler ve cihazlarla destek olunmuştur. Sondaj yapılarak alınan veriler televizyon izleyemeye, Jeofizik yöntemlerle alınan veriler radyo dinlemeye benzer.

Jeofizik veriler radar mantığı ile çalışır, yere elektrik veya ses dalgası gönderir, dalganın geri geliş zamanı, değeri üzerinden yorum yapılır. Sondaj da ise yer yer numune alımı ve yerinde deneyler yapılarak bilgi toplanır. Alınan numuneler ayrıca laboratuvara gönderilir ve numuneler üzerinde deneyler yapılır.

İncelemek istediğimiz konuyu belirledik. Literatür çalışmasını yaptık. Sahaya gittik. İlgili veri toplama yöntemini belirledik (jeolojik unsurların ölçümü, sondaj, jeofizik, numune alma vb.). Verileri bilgisayar programlarında analiz ettik ve haritaya işledik. Tüm verileri bir rapor halinde sunmaya hazırız. Bu rapor bölgenin jeolojisi hakkında da olabilir, özel bir yapının zeminine ait de olabilir. Jeolojide bir çok rapor çeşidi vardır. Bir sonraki bölümde rapor çeşitlerinden bahsedeceğim.