"Litwa - obyczaje i zwyczaje": Gęś (Zunsis)

GĘŚ
(Zunsis)

Ptak ten, jest to zupełny obraz naszej Litewskiej wieśniaczki; gęś niepoczesna, szara, z szérokiemi nogami, zawsze czerwonemi i zawsze brudnémi, lecz przytém najpożyteczniejsza w gospodarce, z piór swoich dająca miękkie i roskoszne posłanie, a z mięsa smaczne pieczyste, z podrobiów jusznik i t. d., azaliż nie warta uwagi gastranoma i roskosznisia? Nie ma żadnego źwierzęcia ani ptaka któryby swoją istotą całkowicie służył do użytku człowiekowi przócz gęsi. Jej mięso, pióra, gardło, trzewa nawet stanowią w jesieni ważny artykuł dla wieśniaka i pana, gdyż po odebraniu dzióbu i drobnych szponek, reszta wszystko się używa.

Powieść ludu o gęsi, jest następna:

Pewny wieśniak miał nadzwyczaj głupią córkę, kazał więc jej ciągle siedzieć za piecem i nigdy się nie pokazywać przed ludźmi. Razu jednego, w porze letniej, gdy wszyscy byli zajęci robotą w polu, przyszedł do chaty siwy jak gołąb staruszek (a był to sam Pan Bóg), i nie znalazłszy nikogo w sekliczy 53) chciał już wychodzić, gdy w tém z zapieca odezwała się głupia dziewczyna: "ga ga ga!" Rozgniewany staruszek na tę kryksę, przemienił ją w gęś; i dlatego to dzisiaj, ptak ten jest godłem glupstwa.

Wiele jest u ludu Litewskiego pieśni i przysłów o gęsi znajomą wszystkim ta szczególniej którą przełożył Aleksander Chodźko, zaczynająca się:

"Gąsko, gąsko bieluchna!" i t. d.

W zbiorze moim Pieśni ludu Litewskiego, miałem, pamiętam, kilka śpiéwek o gęsi, lecz mi one, w czasie moich peregrinacyj przepadły, początek tylko jednej zaledwo pamiętać mogę:

Kajp żunsinelis pukunse,
Arba kunigielis wiłkunse,
Tajp asz biednas żmogus wargunse, i t. d.

Po polsku

Jako gęsiorek w puchach,
Albo księżyna w wilczurze, -
Tak ja biedny człowiek w troskach, i t. d.

---

/53/ Ze wspomnień Żmudzi, wiedzą już czytelnicy co znaczy w Litwie Sekliczia. W Litwie, a szczególniej na Żmudzi, dom mieszkalny dzieli się na dwie połowy w jednéj jest piekarnia, a w drugiej dwie, izby światłe z ogromnémi oknami, z piecem polskim lub szwedzkim, – światła więc ta półowa, zowie się Sekliczia.

---

Poprzednia część: Kogut (Gajdis)
Następna część: Nietoperz (Sziksznosparnis)

---

Kilka słów o projekcie Skryptorium