resim

Piri Reis Osmanlı İmparatorluğu'nun bir deniz subayıydı. Aynı zamanda coğrafyacı ve haritacıydı. Günümüz dünyası Piri Reis'i haritalarıyla tanıyor. Gezinme ile ilgili kapsamlı verilerin yanı sıra, Akdeniz'in büyük şehirlerini ve limanlarını aydınlatan zamanların kesin grafiklerini de içermektedir. İlk dünya haritasını 1513'te derledi, yaklaşık üçte biri hayatta kaldı. 1929’da İstanbul’un Topkapı Sarayı’ndan çıkarak dünya çapında üne kavuşturuldu. Hayatta kalan kısım farklı Atlantik adalarını, Brezilya kıyılarını ve Avrupa ve Kuzey Afrika'nın batı kıyılarını göstermektedir. Şimdiye kadar, Piri Reis'in harıtası Türk tarihinin en eski hatirası olarak kabul edilip ve Amerika'da ders kitaplarında yer almaktadır. 1528 yılında derlenen ikinci dünya haritası, sadece küçük bir kısmı alınabiliyor, Orta Amerika, Kuzey Amerika ve Grönland bölümlerini gösteriyor. Basra'nın Osmanlı Valisi Kubad Paşa'yı desteklemediği için 1553'te kafalarını kesti.

Çocukluk ve Erken Yaşam

Doğumu kesin olarak bilinmeyen fakat 1465-1470 arasında doğduğu düşünülen Piri Reis'in kimliği yıllar boyunca bilinmeyenlerde kalmıştır.
Osmanlı arşivlerine göre, onun tam adı Hacı Ahmed Muhiddin Piri idi ve onun doğum yeri ya babasınınki, yani Karaman Beylik, Karaman Beylik'ün başkentiydi ve 1487'de Osmanlı İmparatorluğu tarafından katılmıştı. Gelibolu (Gelibolu), Osmanlı Türkiyesi'nin Avrupa bölgesindeki Doğu Trakya'da yer almaktadır.
Hem babasının ismi Hacı Mehmed Piri hem de onun tam adı, Hacca (gayri resmi ve onursal İslami başlık) olan Hacı'dır. Bu, her ikisinin de kutsal İslam Mekke'ye yıllık İslami hac yerini tamamladığını göstermektedir.
15. ve 16. yüzyılın Hıristiyan ve Müslüman devletleri, genellikle bir geminin veya bir kişinin savaş komisyonu altında deniz savaşı ile uğraştığı Akdeniz'de özel olarak hizmet verdiler.
Piri, amcası Kemal Reis'in, Osmanlı Deniz Kuvvetleri'nin ünlü bir denizci, kumandanı ve amirali olan ayak izlerini takip etti ve 1481'de devlet destekli bu özel teşebbüste yer aldı.
Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli deniz savaşlarına, amcasıyla Venedik Cumhuriyeti, Cenova Cumhuriyeti ve İspanya'ya karşı mücadele etti. Bunlara 1499 Z Zonch Savaşı ’ve 1500‘ Modon Savaşı ’dahildir.
1511'de amcası Mısır'a doğru giden geminin bir fırtınanın ortasında Akdeniz'de tahrip edildiğinde öldü. Bu olayı takiben Piri, Gelibolu'ya geri döndü ve gezinti çalışmalarına odaklandı.

resim 2

Kariyer

1513'te, Sahra'da, Yengeç Dönencesi'nin enleminde bulunan askeri istihbarattan bir dünya haritası derledi. 1517'de, haritayı Osmanlı Sultan Selim'ine hediye etti. Sadece haritanın yaklaşık üçte biri alınabilirdi.
Haritadaki ceylanın parşömen üzerine çizdiği bölüm, Alman teolog Gustav Adolf Deissmann'ın 9 Ekim 1929'da İstanbul'un Topkapı Sarayı'ndaki filozof çalışmasıyla ortaya çıkarıldı.
Haritanın günümüzde kalan kısmı, Kuzey Afrika, Avrupa'nın batı kıyılarını ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını detaylandırıyor. Haritaya, eserinin yaklaşık 20 grafik ve Christopher Columbus'un "bu topraklar ve adalar Columbus haritasından alınmış" olduğunu belirten bir harita da dahil olmak üzere mappae mundi olduğu; Hindistan'ın bir Arap haritası; Sindh'in dört Portekiz haritası; ve sekiz Ptolemaic haritaları. Ayrıca "Büyük İskender zamanında çizilen haritalar" da kaynak olarak kullanıldığını iddia etti.
Osmanlı donanmasının gemi kaptanı kapasitesinde denize geri döndü ve Osmanlı İmparatorluğu ile Mısırlı Memlük Sultanlığı arasında 1516-17 yıllarında Mısır'ın Mısır'ı ele geçirmesine tanıklık eden ikinci büyük çatışmaya katıldı.
1524-25 döneminde üzerinde çalışmıştı. Osmanlı İmparatoru Kanuni Sultan Süleyman'a armağan edilmiş revize edisyon, toplam 434 sayfalık 290 haritayı içeriyordu.
Osmanlı İmparatorluğu'nun “Rhodes Kuşatması” nda Rodoslu Aziz Yahya Şövalyeleri'ni sürgün etmek için ikinci girişimi yaptı. 26 Haziran'dan 22 Aralık 1522'ye kadar süren kuşatma, Osmanlılar'ın zaferiyle sona ererken, Şövalyeler 1 Ocak 1523'te adanın içinden ayrıldı.
1524 yılında Osmanlı'nın Büyük Veziri Pargalı İbrahim Paşa'yı Mısır'a taşıyan geminin kaptanı olarak kaldı.
Piri'nin 1513 haritasının eksik kısımlarını ararken Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Tahsin Öz tarafından ortaya çıkarılmış olan 1528 yılında ikinci bir dünya haritası çizdi.
Cildin cildinden yapılmış ve sekiz renkle resmedilmiş olan harita, Grönland'ı kuzeyde Newfoundland ve kuzeyde Labrador'dan başlayıp Küba'ya, Jamaika'ya, Florida'ya ve güneydeki bazı Orta Amerika'nın belirli bölgelerine kadar Kuzey Amerika'yı gösteriyor.
Harita, Piri'nin imzasını taşıyor. “Harita 935'te (A.D 1528), Hacı Mehmed'in oğlu Yeğen Piri Reis, Gelibolu'dan Reis Gazi Kemal'in yeğenine kadar uzanıyor. İş kesinlikle onun. ”Kanuni Sultan Süleyman'a hediye edildi.
1547'de Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı Filosu Komutanı sıfatıyla Amiral olan Reis'in askeri rütbesine terfi etti. Ayrıca Mısır'daki Filo Reisiydi.
26 Şubat 1548'de Portekizlilerle savaştı ve Aden'in Aden limanını ele geçirerek, Aden'in Osmanlılar tarafından ele geçirilmesini sağladı.
Piri yönetimindeki bir Osmanlı filosu 1552'de Muscat'ın Kaptanlığı olarak bilinen Eski Muskat kasabasını yağmalamaya gitti. Daha sonra doğuya ilerledi ve Hürmüz Boğazı'nda bulunan Basra Körfezi'ndeki Hürmüz Adası'nı ele geçirmek için başarısız bir girişimde bulundu..
Dokuz yaşına yaklaşırken, Piri Mısır'a döndü. Basra'daki Osmanlı Valisi Kubi Paşa'nın Portekiz'e karşı kuzey Basra Körfezi'nde yaptığı bir kampanya için destek verdiği gerekçesiyle 1553'te kesişti.
Birçok Türk Donanması denizaltıları ve savaş gemileri onuruna adlandırılmıştır.

resim 3

Büyük İşler
1513 dünya haritası, Akdeniz'in önemli adaları, koyları, limanları, boğazları, yarımadaları, pelerinleri, barınakları ve kubbeleri hakkında kapsamlı bilgiler vermektedir.
Piri Reis'in değerini bilen UNESCO, haritanın 500. yıldönümünü, 2013 yılını Piri Reis'in yılı olarak ilan etmiştir.
Başyapıtı ‘Kitāb-ı Baḥrīye’, o zamanların en popüler kartografik eserleri arasında sayılmaktadır.
Not: Türkiye şimdilerde Antartika kıtasında üst bölgesi kurulumu yapmaktadır. Bunu Piri Reis'e borçlı olduğumuzu unutmayalım lüfen.

resim 3