Kulaklık Alma Rehberi / A Guide For Buying Earphone

This is a long article about a specific hi-fi hobby, earphones. Which earphone type or model should you choose for your taste in music? This guide shows you the pathway which you may follow. All text was written in Turkish.

Türkiye ve dünyada teknolojinin hemen hemen her dalına olan ilgi ve bilgi birikimi yüksek iken, konu kulaklıklar olunca dinleyicilerin gerçekten minimum düzeyde bilgi sahibi olduğunu görüyoruz. Kaliteli kulaklık denince insanların aklına belli başlı firmalar geliyor. Halbuki böyle düşünmemize sebep olan şey, bu firmaların ana akım firmaları oluşu ve distribütörleri sayesinde teknoloji marketlerdeki yerini alıyor oluşudur. Keşke birileri bize dünyanın dört bir yanında sadece bu konuya yönelmiş, işlerinde başarılı irili ufaklı, butik firmaların da var olduğunu anlatsa güzel olmaz mıydı? :) Ve daha da önemlisi kulaklık alırken acaba nelere dikkat etmemiz gerektiğini de? Dilerseniz müzik dinlemeyi keyifli hale getiren bu yolculuğa yavaştan adımımızı atalım...

Öncelikle bu konunun bir uzmanı değil meraklısı olduğumu belirterek konuya başlayayım. Bu konuda steemit'te benden çok daha bilgili ve deneyimli yazarların var olduğuna eminim. Naçizane, kulaklık alırken hangi kriterlerin önemli olduğuna ve en önemlisi de insanlara "bakın böyle de bir dünya var" fikrini sunmayı istiyorum. Başlamadan önce unutmayalım ki en iyi kulaklık diye bir şey yoktur, kişinin müzik zevkine uygun ve ekipmanıyla uyum sağlayabilecek kulaklık vardır. X kişisi için muhteşem çalan bir kulaklık, bir başkasının kulak zevkine hiç hitap etmeyebilir. Dolayısıyla kişisel zevklerin ön planda olduğunu unutmadan ve ne istediğimizi çok iyi bilerek iyi bir tercih yapabiliiriz diyebilirim. Kulaklık demişken bu arada müzikçalar ve dinlenilen kayıt kalitesinin de dinlediğiniz müziğin kalitesinde oldukça etkili olduğunu hemen belirteyim. Zamanında okuduğum ve oldukça hoşuma giden, müzikçalar-kulaklık tasvirine yönelik şu yorumu yazarak konuya başlayalım:

"Yeraltından, kaynaktan gelen suyun çeşmeden aktığını düşünelim. İşte bu çeşme sizin müzikçalarınızdır. Eğer çeşmeye giden borular pisse, suyun tadında bozulmalar olacaktır. İşte bu borular da sizin kulaklığınızdır."

----------------8 Adımda Kulaklık Alma Rehberi---------------

1- Kulaklık Tipleri: Bunlar terminolojide kulak içi(earbud), kanal içi(iem=in ear monitor) ve kafa üstü kulaklık olarak geçer. Öncelikle hangi tipte almak istediğinize karar vermelisiniz. Kanal içi kulaklıklar kulağınızı rahatsız ediyorsa, earbud tercih edebilirsiniz ama bu tip kulaklıklar, kulak yoluna girmediği için iyi bir izolasyon sağlamaz. Ben şahsen rahatlık, konfor, yer kaplamama, pratiklik, izolasyon gibi sebeplerden ötürü iem tercih ediyorum. Kanal içi kulaklıklara(iem), kulak içi dememizde de bu arada herhangi bir sorun yok, ki genellikle de kulak içi dendiğinde bunu iem olarak anlıyoruz.

2- İzolasyon: Earbud alırsanız dışardan gelen sesleri/gürültüyü duymanızı engelleyecek bir izolasyon beklemeyin. Kafa üstü alacaksanız toplum içindeyken dışarıya ses vermemesi açısından kapalı tip olanından almalısınız. Iem alacaksanız gürültülü ortamlarda izolasyonu sağlayacak derecede kulak youlnda derinliğe giren bir kulaklık ve ona uygun silikon, köpük vb.. gibi ucu iyi seçmelisiniz. Kısaca ses dışarıya gitse sorun olur mu, dışarıdan ses duymanız önemli mi değil mi? Evde mi dinleyeceksiniz yoksa dışarıda/seyahat halindeyken mi gibi soruların cevabını belirleyin. Mesela kendi adıma benim açımdan izolasyon çok çok önemli, yani kulaklık hem dışarıya ses vermemeli hem de dışarıdan ses almamalı. Dışardan ses alınmaması için kulaklığın kulak yoluna iyi girmesi, ona uygun uç büyüklüğüne sahip kulak ucu(small, medium, large) veya uç çeşidi(silikon, köpük, spinfit, shure olive vb..) kullanmalısınız. Bu uçlar izolasyonu değiştirdiği gibi kulaklığın ses karakterine de etki edebiliyorlar. Tizleri parlak olan kulaklıklara bunu törpülemek için köpük uç kullanımı önerisi, sıklıkla karşılaşılır örneğin. Farklı uç çeşitlerine resimli örnekler:

Bu da profesyonel bir şekilde kaliteli köpük uç satan bir firmanın resmi sitesi: (Türkiye’den ise Bircom distribütörlüğü ile sennheiser.com.tr’den satın alınabiliyor. Bu tarz köpük uçların çakmalarını da ucuza Aliexpress’te bulabilirsiniz)

http://www.complyfoam.com/

3- Dinlediğiniz müzik türü, aradığınız ses karakteri: En önemli konu desek herhalde yanılmayız. Dinlediğiniz müzik türüne göre kulaklık tercihinin en önemli nokta olduğunu en başta belirterek bu bağlamda kulaklıkların frekans cevaplarından da biraz bahsedeyim. Bildiğiniz üzere baslar düşük frekanstaki sesler, midler orta frekanstaki, tizler de yüksek frekanstaki seslerdir. Kimi kulaklıklarda baslar öndedir, kimilerinde tizler, kimi kulaklıklar da dengelidir mesela. Bu frekans eğrileri yüzde yüz kulaklığın karakterini verir diyemesek de kişinin istediği müzik türüne uygun olup olmayacağı hakkında güzel bir fikir verebilir. Sennheiser, Beats by Dr. Dre gibi üreticilerin kulaklıklarında çoğunlukla güçlü bas, parlak tiz görürüz, yani frekans cevabı olarak U cevabını. Soldan sağa doğru baslar önde, midler biraz geride ve yine tizler önde gibi. Eğri şeklinde düşünecek olursak U harfi gibi yani. Midler daha da geride olursa bu sefer de V şekli olur frekans cevabı olarak. U cevabı:

Konuya devam edersek eğer, örneğin elektronik müzik/hip-hop/dans müzik dinleyen biri için baslar baskın olabilir, Rock-Metal müzik dinleyen biri için tizler ve midler(malum vokal ve gitarlar adına) arkada kalmamalıdır. Midler'in önde olması vokalin ve enstrümanların önde olması demektir. Bunlar hep kişinin istediği müzik türüyle alakalı durumlardır. Bazı kulaklıklar Rock için, bazıları klasik müzik için, bazıları da elektronik müzik için doğru niteliklere sahiplerdir. Metal müzik dinleyen biri için tizlerin detayını iyi veren ve müziğin hızına yetişebilen bir kulaklık tercihi yapmak elzemdir. Klasik müzik dinleyen birinin, sahnedeki sayıca fazla olan enstrümanların yerini kafasında canlandırabilecek derecede geniş sahneli ve enstrüman ayrımında başarılı bir kulaklık tercihi yapması oldukça önemlidir. Dinlediğiniz müzik türüne göre hangi enstrümanın hangi frekanslara denk geldiğini bilirseniz eğer, dinlediğiniz kulaklığın sizi tatmin edip etmediğini veya dinlediğiniz müzikteki enstrümanların ve tonlarının tepkilerini az çok kestirebilirsiniz. Hemen küçücük bir örnek verelim. Eğer baterinin zilleri yeterince net değil ve uzamıyor, erken kesiliyorsa(roll off), ekipmanlarınızın ince tizlerde yeterince başarılı olmadığı sonucuna varabilirsiniz gibi. Bazı enstrümanların frekans aralığını aşağıdaki resimden görebilirsiniz:

Aradığınız ses karakteri ise çok çok geniş bir konudur. Kimi dinleyici mümkün mertebe enstrümanları en doğal, olduğu gibi, en gerçekçi haliyle duymak ister, kimi dinleyici de dinlediği kulaklığın biraz renkli ve eğlenceli çalmasını ister. Tamamen kişisel zevk meselesi. Bu konuda dinlenilen müziği tarif etmek için, sesle ilgili pek çok terim kullanılır. Bunlara da aşağıdaki sayfadan ulaşabilirsiniz:

http://www.techno-fi.net/konu/%C4%B0ncelemelerde-kulland%C4%B1%C4%9F%C4%B1m%C4%B1z-ses-ile-%C4%B0lgili-terimler-s%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC.3421/

4- Kulaklıktaki sürücü teknolojisi: Kullandığımız kulaklılardaki sesi üreten farklı sürücü teknolojileri vardır. Örneğin üretim maliyetleri düşük olması sebebiyle bizdeki teknoloji marketlerindeki kulaklıkların %95'nin üstü rahatlıkla "dinamik sürücülü kulaklıklar" olabilir. Bir de armatür sürücülü kulaklıklar vardır. Bunlar dinamik sürücülerden daha pahalı olup müzikte hızı ve detayı yakalamak isteyenlerce tercih edilebilir. Örneğin ben çoğunlukla metal müzik dinlediğim için tercihlerimde armatür sürücü olmasına önemle dikkat ediyorum. Peki dinamik sürücülü olup da rock-metal'i iyi çalan bir kulaklık olamaz mı? Tabii ki olabilir, örnek vermek gerekirse dinleyip/deneyimleyip beğendiğim Hifiman Re00'ı örnek olarak verebilirim.

Bu 2 tipin de kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. Armatür sürücülü kulaklıların bas frekansları az ilettiği malum olduğundan son yıllarda artık piyasada hem dinamik hem de armatür sürücüye sahip "hibrid sürücülü kulaklıklar" görmeye başladık. Bir pazarlama stratejisi olarak telefonlardaki megapiksel savaşlarına benzer burada da sürücü savaşları olabiliyor. 3 sürücülü/5 sürücülü kulaklıklar görürseniz sakın şaşırmayın. Çok sürücü en iyi anlamına gelmiyor bu arada, tek sürücülü olup da at gibi kulaklıklar da var. Örneğin rock-metalcilerin gözdesi efsane Etymotic Er4(P/S) gibi. Bir de son olarak dinamik ve armatürü birleştiren hareketli armatürler de bulunmaktadır. Sürücü teknolojilerinin çalışma prensiplerini aşağıdaki sayfada daha detaylı görebilirsiniz.

http://www.techno-fi.net/konu/iemler-hakk%C4%B1nda-genel-bilgi-geli%C5%9Fmeye-a%C3%A7%C4%B1k.2799/

5- Malzeme kalitesi, tasarım, konfor, kutu içeriği: Kulaklığın kablo kalitesi nasıldır? Sağlam-dayanıklı, kolayca sarılabilir midir yoksa narin, her an kopmaya meyilli midir? Kablo boyu sizin için yeterli midir, jack girişi dayanıksız mıdır, L tipi jack'ı mı vardır? Kulaklığın kasasının tasarımı nasıldır, hoşunuza gitmiş midir? Kablonun mikrofonlu olması önemli midir? Bu gibi soruları bu madde altında çoğaltabiliriz. Jack'ın kabloyla buluştuğu yerin güçlendirilmesi gibi küçük detaylar da bu bağlamda kimi zaman hayat kurtarıcı olabilir. Kulaklığın kablosunun çıkarılabilir olması, kablo yükseltmeleri için bir avantaj sağlayacaktır. Kulaklığın kutusuyla birlikte gelen stok kablo yerine gümüş/bakır kablo takıp, olumlu yöndeki değişimleri gören kullanıcılar da vardır.

Kulaklığı kulağınıza taktığınızi ve kullandığınızdaki hissi de konfor olarak ele alalım. Kimi kulaklıkların kasası öylesine küçük ve hafif olur ki kulağınızda olduğunu unutursunuz(bkz: Sony Mdr-Ex50lp). Kimi kulaklıklar uzun dinlemelerde kulağı yorabilir. Kimi kulaklık kulağa girmesi için gerekli bir kulak yolu büyüklüğü isteyebilir(bkz: Ultimate Ears Triple.fi 10). Kimi kulaklıklar kulağa üstten takılır ve bu sayede kabloya elinizle dokunduğunuzda mikrofonik etkinin epeyce azalmış olduğunu görürsünüz. Örnekler çoğaltılabilir.

Son zamanlarda çıkan bazı kulaklıklarda filtre sistemini görüyoruz. Burada firmalar kulaklığın ucuna takılan bir takım filtrelerle, müzik üzerinde oynama yapma şansı tanıyor. Her bir filtrenin müzik üzerinde farklı bir etkisi oluyor. Böylelikle bir kulaklık ile sadece belli bir müzik türüne hitap etmekten ziyade filtreler kullanılarak daha geniş bir havuzdaki müşterilere hitap edilmiş oluyor. Kendi kulaklığım olan Trinity Delta Hybrid’den örnek vermek istiyorum. Kutudan 4 adet filtre çıkıyor. Bunlar siyah, beyaz, mor ve altın sarısı renkli filtreler. Siyah filtre kulaklığa takılı halde olan ve dengeli çalan bir filtre. Siyahı çıkarıp beyazı takarsanız bas miktarı artıyor, mor filtre ise tiz frekansları arttırıyor. Benim genellikle kullanmaktan keyif aldığım filtre ise altın sarısı olan. Firma, bu filtre için "siyah ve morun harika bir kombinasyonu" tanımını yapıyor. Farklı markalara ait olan bazı kulaklıklarda(örn: LZ A4) bu filtrelerin damperli/dampersiz olanları da mevcuttur.

6- Dinlenilen müzik formatı/kayıt kalitesi: Esasında en tartışmalı konulardan bir tanesi de budur. Flac ile 320 kpbs mp3 arasında gerçekten fark var mıdır? Genelde, eğer aradaki nüansı/farkları hissettirecek ekipmanınız var ise flac ya da daha kaliteli müzik formatını dinlemeyi tercih ediniz derler. Ben şahsen 16 Bit/44.1 Khz flac albüm dinlemeyi tercih ediyorum ve gerçekten de bu deneyimden keyif alıyorum. Tabii ki flac albümler, diğer kayıplı formatlara göre haliyle daha fazla yer kaplıyor bellekte. Örneğin bir mp3 dosyası 15 Mb ise flac bir şarkı 45-50 mb olabiliyor. Flac albümler korsan yoldan torrent sitelerinden, yasal olarak da pek çok ilgili siteden indirilebilir. Flac yerine istek doğrultusunda daha yüksek bitrate’li, daha kaliteli formatlar olan "wav" veya "dsd" de tercih edilebilir. Bu doğrultuda kullanılacak olan müzikçaların hangi formatları destekleyip desteklemediği de bilinmelidir. Bir keresinde Lottoo Paw Gold müzikçalar ve Oriolus Mk2 kulaklık ile dsd formatta Eagles - Hotel California ve Metallica - Sad But True dinlemiştim. Bu hobinin en üst noktalarını az buçuk da olsa görmek/deneyimlemek çok özeldi.

Ülkemizde ve dünyada streaming servisler yaygın bir şekilde kullanılıyor. Spotify, Deezer, Apple Music gibi bilinenlerin yanında Tidal gibi kayıpsız flac ses aktarımı sağlayan servisler de mevcuttur. Aboneliğiniz dahilinde, ayarlardan en yüksek ses kalitesini tercih ediniz. Streaming’den vazgeçemiyorsanız yine aynı şekilde bunu sağlayabilecek müzikçalar tercihini dikkate almalısınız.

7- Kulaklık-kaynak ilişkisi: Kaynaktan kastedilen müziği dinlediğiniz araçtır. Bu bir laptop da olabilir, bir taşınabilir müzik çalar da, pikap da. Eğer konumuz taşınabilir müzik çalarlar ise, yani daplar(digital audio player) bu cihazın kulaklıkla uyumlu ve dengeli bir kombinasyon yapmasına özen gösterilmelidir. Mesela tizleri yoğun ama basları eksik olan bir kulaklık, koyu(bas tarafa yakın çalan) bir dapla kombine edilebilir. Veya midler'i önde olan bir dap, bas ve tizleri önde olan bir kulaklıkla. İyi bir kulaklık iyi bir müzikçalarla dinlenmelidir. Örneğin 1000 liralık bir kulaklık cep telefonuyla dinlenirse istenen verim alınamaz tam olarak(yazının başındaki çeşme-boru örneğini hatırlayalım). Kısaca kulaklğın yanına fiyat dahilinde iyi bir dap da almak lazım gelir, zira müzikçalarlar da bu işin önemli bir parçasıdır. Nasıl ki telefonlar da fotoğraf çekmesine ragmen fotoğrafçılıkla ilgilenen kişilerin ayrıyeten fotoğraf makineleri varsa, bu hobide de telefondan müzik dinlemenin vereceği kalite belli bir yere kadar olacağı için müzikçalarlara sahip olmak da işin doğasında yer alır. Aşağıda farklı markalara ait bir kaç dap örneği görebilirsiniz:

Daplar kısaca 3 öğeden oluşur. İçindeki amfi, kullanıcı arayüzü(ui=user interface), ve dac(digital to analog converter). Bu dac denen birim dijital verileri analoğa yani sese çevirir. Kulaklığı kulaklık çıkışına taktığımızda bu dac'tan gelen seslerin amfiyle hacim kazanmış olan çıkışından sesi almış oluruz. Bu arada kulaklığın kaynak tarafından sürülme/beslenme konusuna da değineyim. Kimi kulaklıklar beslenmek için güçlü daplara ihtiyaç duyarlar, aksi halde cılız ve volume'süz bir ses verirler. Bu bağlamda kulaklıkların empedans yani ohm(Ω) değerlerini bilmeniz önemlidir. Empedans, kulaklığın elektriksel yükü olan direnci tanımlamak için kullanılan değerdir. Yüksek ohm’lu kulaklıklar çalışmak için daha yüksek voltaja gerek duyduklarından bazı dap-telefon gibi taşınabilir cihazların, düşük-kısıtlı güç kapasiteleri sebebiyle yüksek empedanslı kulaklıkları sürmeleri daha zor olabilir(özellikle kafaüstü kulaklıkları). Tam da bu noktada “taşınabilir kulaklık amfileri” devreye girebilir. Bu cihazlar, diğer adıyla yükselteçler, kulaklığa giden ses sinyallerini yükseltmek için kullanılırlar, bu sayede amfiyle daha güçlü ve detaylı sese ulaşırsınız. Denkleme eklenen amfinin ses karakterini de bir kenara yazalım. Amfinin transistörlü veya lambalı oluşu ses üzerinde etkili olur. Genelde lambalı amfiler daha sıcak ve yumuşak çalar derler. Yani sözün özü kulaklık alırken sürülme problemi olup olmadığına da dikkat etmemiz gerekiyor. Aşağıdaki videoda kulaklık amfileri Türkçe olarak gayet güzel bir şekilde anlatılmış:

Bu sürülme konusuna bir örnek daha vermek istiyorum. Piyasada gürültü önleyici(noise cancelling) kulaklık adaptörleri vardır, örneğin 75 ohm bir adaptorü ele alalım. Peformans arttırımı için diyelim ki 13 ohm’lu kulaklığınıza bunu taktınız. Toplamda kulaklığınız 88 ohm’a çıkacağı için sürülme konusunu yine yukarıda anlatılan şekilde ele almanız gerekecektir.

8- Peki bu kulaklıklar nereden ve nasıl satın alınır? : Test etmek, dinlemek bu hobinin en önemli kısımlarından biridir. Her ne kadar internet üzerinden okuyacağımız bilgiler/incelemeler bize fikir sahibi verecek olsa da ilgili kulaklıkları bizati kulağımıza takıp denemek, onları tanımak açısından en faydalı yol olacaktır. Ülkemizde İstanbul ve İzmir’de Sennheiser’ın deneyim merkezleri bulunmaktadır. Burada Sennheiser kulaklıkları, Astell&Kern müzikçalarları ve Comply kulak içi kulaklık uçlarını deneyimleyebilirsiniz.

https://sennheiser.com.tr/Sayfa/iletisim

Bununla birlikte, bu hobiye gönül vermiş kişilerden oluşan site ve topluluklara üye olabilirsiniz. Bu tarz sitelerde insanlar kendi ekipmanlarını getirerek buluşmalar düzenlerler. Böylelikle çoğunluğu yurtdışında satılan bu ürünleri birebir görme şansı yakalamış olursunuz. Belki almaya fırsatınız olmayacak bütçenizi aşan ürünleri de dinleyerek, hobiye olan genel perspektifinizi genişletebilirsiniz. Bu tarz sitelere üye olursanız, forum bölümlerinden 2.el cihazları da uygun fiyatlara satın alma şansına erişmiş olursunuz. Bu bağlamda benim bildiğim ve üyesi olduğum Türkiye’deki en geniş topluluk http://www.techno-fi.net/ ‘tir. Bu konularda daha fazla bilgi almak istiyorsanız siteye üye olabilir, sorular sorabilirsiniz. Buradaki rehber konulara bakmanızda fayda var derim. Bunun haricinde http://www.kulaklik.web.tr/ ‘den de faydalanabilir, Türk sitesi https://www.hesaudio.com/ ‘dan orijinal ürünler satın alabilirsiniz. Aradığınız ürüne https://www.sahibinden.com/ ‘da da bir göz atmak faydalı olacaktır.

Yabancı kaynak olarak head-fi.org bu işin merkezidir desek heralde yanılmayız. Hemen hemen her kulaklıkla ilgili inceleme ve yorum burada bulunmaktadır. Bu sitenin 2. El bölümünden de ürün satın alabilirsiniz. https://www.headfonia.com/ keza var olan incelemeriyle benim beğendiğim bir sitedir. Amazon, eBay, Aliexpress gibi popüler sitelerden ürün satın alırken ülkemizdeki yurtdışı alışveriş gümrük sınırı olan 30 Euro’ya dikkat etmelisiniz. Alacağınız ürün 30 Euro’nun üzerindeyse vergisini ödersiniz. Bu açıdan satıcı ile ortak bir çözüm yolu üzerinde konuşmanızda fayda var. https://penonaudio.com/ ve https://www.shenzhenaudio.com/ da güvenilir sitelerdir. Bu sitelerin Aliexpress sayfalarından da alışveriş yapabilirsiniz.

Bu arada sıfır kulaklık aldığınızda kulaklığın sesinin oturması için belli bir süre gerekiyor. Buna burn-in deniyor. Kabloların, sürücülerin zaman içinde hem elektrik sinyallerine hem de ses dalgalarına tepki verip değişim gösterdiği biliniyor. Bazı kullanıcılar birkaç saat müzik çalarak kulaklığı pişmeye bırakıyorlar. Kimisi özel pişme seslerini kullanıyor, kimisi de dinlediği şarkılarla yapıyor bunu. Burn-in konusu tartışmalı bir konu olmakla birlikte konuya meraklı çoğu kişi bunun olduğuna inanmakla kalmayıp, bilimsel bir gerçek olduğunu da savunuyor.

----------------8 Adımda Kulaklık Alma Rehberi---------------

Eveet, uzunca bir yazının sonuna gelmiş bulunmaktayız, öncelikle okuduğunuz için hepinize teşekkür ederim. Son cümleler olarak kulaklık konusunda aceleci olmadan, basamakları teker teker sindirerek çıkmanızı öneririm. Hem aradaki farkları anlamanız kolaylaşır hem de bu yolculuğa bir anlam katmış olursunuz. Herkese keyifle müzik dinlemeler. Sevgiler, Saygılar.