Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı

Dini-Tasavvufi Türk edebiyatına aynı zamanda Tekke edebiyatı da söylenir. Türkler göçebe bir millet olduğu için ilk yıllarda gittikleri yerlerde bulunan toplumların etkisiyle birçok inanca sahip olmuşlardır. Bunlardan örnek vermek gerekirse Şamanizm, Zerdüştlük ve Göktanrı söylenebilir. Bu dinlerin içerisinde İslam dinine en yakın olana göktanrı inancı olduğu söylenebilir. 9. Yüzyılda Türkler yavaş yavaş İslam dinine geçmeye başlamasıyla birlikte edebiyat alanına da etki yapmıştır.

Kaynak

İlk olarak 12. Yüzyılda Hoca Ahmet Yesevi bu akımın kurucusu olarak kabul edilir. Kendisinin Ortadoğu'da başlattığı bu akım aha sonrasında ise Anadolu'da Yunus Emre, Mevlana, Hacı Bektaşı Veli ve Pir Sultan Abdal devam ettirmiştir. Tasavvufi edebiyatın içeriğinin oluşumuna genellikle tarikat şeyhleri ve tekkeler öncülük etmiştir. İçerikleri genel itibariyle Allah aşkı, Peygamber sevgisi, kul inancı vb. gibi konulardan seçilmiştir.

Bu akımın içerisinde benim en beğendiğim şair Yunus Emre'dir. Sadece Türk dilini kullanan Yunus yalın ve bütün halk tabakasınca anlaşılabilir bir dil kullanmış olmasına rağmen kelimeleri çok etkili olarak kullanmıştır. Bir diğer önemli şahıs ise Mevlana'dır, genellikle fars dili ve Türk dili karışık eserler vermiştir. Anlam olarak belli bir karmaşaya sahip olduğu için avam tabakanın anlaması her zaman mümkün olmamıştır.

Kaynak

Dini-Tasavvufi Edebiyatın Özellikleri

• Şairleri genelikle tekke ve tarikat ocaklarında yetişmiştir.
• Eserler genellikle dörtlük nazım ile yazılmıştır.
• Şiirlerin çoğu bir musiki aleti ile okunur.
• Allah, Peygamber, Aşk ve İnsan konuları üzerinde çok fazla durmuşlardır.
• Dili sadedir ve genelikle Türkçedir.
• Hem aruz hem hece vezni kullanılmıştır.

Bazı Örnekler

Yunus ne hoş demişsin bal u şeker yemişsin
Ballar balını buldum kovanım yağma olsun

Şiirin bu son beyitini paylaştım dileyen hepsine bakabilir ancak özellikle son mısra beni benden almaktadır. ''Ballar balını buldum kovanım yağma olsun'' Allah'ı tanıdıktan sonra can ve malın hiçbirinin onun kadar tat vermediğini anlatan daha güzel bir mısra bana göre yoktur.

Koyun beni hak aşkına yanayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Yolumdan dönüp de mahrum mu kalayım
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan
Kadılar müftüler fetva yazarsa
İşte kement işte boynum asarsa
İşte hançer işte başım keserse
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan

Sanırım Yunus Emre'den sonra Pir Sultan Abdal gibisi gelmemiştir. Yukarıdaki şiirinde inandığı dava uğruna ölümü bile göze aldığını ve dönmeyeceğini çok güzel anlatmıştır.

Güzel aşık çevrimizi
Çekemezsin demedim mi
Bu bir rıza lokmasıdır
Yiyemezsin demedim mi

Yemeyenler kalır naçar
Gözlerinden kanlar saçar
Bu bir demdir gelir geçer
Duyamazsın demedim mi

Yukarıda ki şiiri duymayanımız yoktur. Birçoğumuz sahibinin Pir Sultan Abdal olduğunu bilmeyiz, toplum olarak genellikle Sünni bir yapıya sahibiz ve Alevi olarak gördüğümüz kısmı dışlarız ancak bir çoğumuzun diline pelesenk olan ilahiler ve Allah'ı anlatan şiirler Alevi Pirler tarafından kaleme alınmıştır.

Bu yazım edebiyat eseri olacak kadar güzel olmadığının farkındayım, edebiyat etiketini kullanırken hicap edeceğim ancak gördüğüm kadarıyla yarışmaya katılan pek fazla kişi olmadı ben size destek olmak amacıyla elimden geleni yapmaya çalıştım. Hata ve kusurlar affola.

Şiir 1 Kaynak
Şiir 2 Kaynak
Şiir 3 Kaynak