ATMOSFER VE KATMANLARI

Dünyamız birçok gezegenin sahip olmadığı hava küre diye de adlandırabileceğimiz atmosfere sahip. Atmosfer dediğimiz oluşum içerisinde çeşitli gazların bulunduğu, Dünya'yı çepeçevre saran gaz tabakasıdır. Atmosferin canlılar için önemi oldukça büyüktür, gündüzleri yeryüzünün daha serin olmasını geceleri ise daha ılık olmasını sağlamaktadır.

Atmosferin Faydaları

---

** İklimsel olayları düzenler ve canlılar için gerekli olan gazları teminini sağlar.

** Katmanları sayesinde güneşten gelen zararlı ışınları tutar ve meteorların parçalanmasını sağlar.

** Dünya'nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.

** Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğabilecek yanma olayın engeller.

** Güneş'ten gelen ışınları dağıtarak gölgelerin aydınlanmasını sağlar.

** Işığın dağıtılmasını, sesin ve sıcaklığın iletilmesini sağlar.

Bu gaz tabakasının da sahip olduğu bazı özellikler mevcuttur. Atmosferdeki gazların yaklaşık olarak %78'ini azot, %21'ini ise oksijen oluşturur. Geri kalan %1'lik kısmını karbondioksit, neon, helyum, hidrojen gibi çeşitli gazlar oluşturmaktadır.

Atmosferi oluşturan gazların bir bölümünün oranı sürekli sabitken bir bölümü de değişim gösterebilen gazlardan oluşmaktadır. Miktarı sabit olan gazlar atmosferde devamlı olarak bulunurlar ve miktarları değişmezler. Miktarı değişmeyen gazların en bilindik olanları azot ve oksijen gazlarıdır. Diğer tarafta ise çevre şartlarının etkisi ile miktarı değişebilen kirletici gazlar ve bunların yanında karbondioksit, su buharı ve ozon gazları yer almaktadır.

Atmosferin Katmanları

---

Atmosferde bulunan birçok gazın özkütlesi farklı olduğu için yer çekimi etkisiyle hafif olan gazlar yukarıda daha ağır olan gazlar ise daha aşağıda kalarak atmosferde katmanlar oluşmasına neden olmaktadırlar.

1) Troposfer

---

Atmosferin yeryüzü ile temas eden katmanı olup diğer Katmanların altında yer almaktadır. Troposfer diğer katmanlara oranla atmosferdeki gazların büyük bir bölümünü kendi bünyesinde barındırmaktadır. Atmosferdeki gazların %75'i ve atmosferde bulunan su buharının tamamı bu katmanda bulunmaktadır. Bu sebepten dolayı yağış, nem, meteorolojik olaylar, hava hareketleri gibi olayların neredeyse tamamı bu katmanda gerçekleşmektedir. Troposfer yerden yansıyan güneş ışınlarıyla ısındığı için alt tabakaları daha sıcak olup yaklaşık her 200 metrede 1°C sıcaklık azalmaktadır.

Troposferin kalınlığı dünyanın geoit şeklinden dolayı değişebilen çekim kuvvetleri nedeniyle farklı yerlerde farklı kalınlıklar gösterebilmeltedir. Tahmin edilebileceği gibi en kalın noktası ekvator üzerinde olup 16-17 km arasında değişebilmektedir. En ince bölgesi de kutuplarda olup kalınlığı 9-10 km arasında değişir.

2) Stratosfer

---

Troposferden itibaren yaklaşık olarak 50 km kalınlıkta bir katman olup su buharı barındırmadığı için dikey hava hareketleri görülmez, sadece yatay hava hareketleri görülmektedir. Bu katman bazen riskli durumlar oluşturabilmektedir. Bu katmanda kadar ulaşan bazı kirletici gazlar ve toz bulutları, dikey hava hareketleri olmadığı için sadece yatay hava hareketlerinin etkisiyle katman içerisinde sürekli sirküle olur ve bu durum bazen uzun süreli hava kirliliklerine yol açabilmektedir.

Bu katmanın sıcaklığı sabit olup -45°C'dir. Stratosfer'in üst bölümlerine doğru yer çekimi azaldığından dolayı cisimler bu katmanda yeryüzündeki ağırlıklarını kaybederler.

3) Mezosfer

---

Stratosfer'den sonra gelen bu katman Stratosfer'den itibaren 80 km kalınlıklar kadar ulaşabilmektedir. Birçok gök taşı bu katmanda sürtünmenin etkisiyle ufalanarak parçalanır. Ozonosfer ve Kemosfer olmak üzere iki katmandan oluşmaktadır;

Ozonosfer tabakasında ozon gazları bulunur. Güneşten gelen zararlı ışınlar, ozon gazları tarafından tutularak yeryüzündeki canlıların zarar görmesini engeller. Kemosfer tabakası ise gazların iyonlaşmaya başladıkları yerdir.

4) Temosfer

---

Mezosfer'den itibaren 400 km kalınlığa ulaşabilen bu tabakası güneş ışınları yoğun olarak hissedilebilmektedir. Bu katmanda gazlar iyon halinde olup iyonlar arasında elektron alışverişi oldukça fazladır. Bu sebeptendir ki bu katmanda radyo dalgaları ve haberleşme sinyalleri oldukça iyi iletilir.

5) Ekzosfer

---

Ekzosfer katmanı Atmosferin en üst katmanı olup kesin sınırı bilinemeyerek üst sınırının yer yüzünden 10.000 km yükseklikte olduğu kabul edilmektedir. Bu katman az miktarda helyum ve hidrojen atomlarından oluşmaktadır. Yer çekimi oldukça düşük olduğu için burada bulunan gazlar da çok seyrektir. Ayrıca yapay uydular bu katmanda bulunurlar.

Görsel kaynak;

---

kaynak1

kaynak2

kaynak3