D&R, Hukumete Yakin Turkuaz'a Satildi. Simdi Ne Olacak?

Merhaba,

Yayin dunyasindaki son gelismeler isiginda, okudugum birkac yazidan derlediklerimi sizlere sunacagim. Bir sonraki postta Taylan Kara'nin "Bir Kitle Imha Silahi Olarak Edebiyat" konusmasindan aldigim notlari paylastigimda, yayincilik dunyasindaki fecaati anlamaniz daha kolay olacaktir.

Source: Flickr, LW Yang

D&R'in satisi

Bildiginiz uzere D&R satildi. Idefix ile birlikte Dogan Holding piyasanin yuzde 50'sine hakimdi. Dogan, medyayi AKP hukumetinin kanatlari altindaki Demiroren grubuna satmisti. Simdi, D&R da yine benzer bir gruba, Turkuaz'a satildi. Hukumetin, en son kalan hegemonya kurma alani olarak kultur dunyasina el attigini goruyoruz. Ben ne Dogan'in hakim oldugu bir sistemi ne de Erdogan'a yakin sirketlerin kontrol ettigi bir sistemi savunabilirim. Ben, kagit ve murekkep gibi yayincilikta onemli iki hammaddenin, okur, yazar ve yayincilik meslek orgutlenmelerinin ortak yonetiminde, ayrimcilik icermeden, demokratik bir dagitimindan yanayim.

Yayincilik Dunyasi

Yayincilar, sanildigi kadariyla fazla kar eden isletmeler degiller. En cok kari elde edenler dagitimcilar ve kitap satan isletmeler. Mesela, 30 lira etiketli bir kitabin 4.5 lirasi dagitimciya, 12 lirasi D&R gibi satis yapan yerlere gidiyor. Kaldi 13.5 lira. Yayinevinin telif ucreti, kitap baski maliyeti ve vergiye odedigi 6.5 lira. Bitmedi. Kapak tasarimi, editorluk masrafi, ofis ve depo kirasi, maas odemeleri denince aslinda elinde pek de birsey kalmiyor. Ustune tum riskleri de alan ve odemelerini de vadeli alan yayinevi. Dolayisiyla kucuk yayinevleri surekli batarken, orta dereceliler anca kendini piyasada tutabiliyor.

Dogan Yayincilik

*Kitap saticisiydi. En buyuk ikinci haber ajansina sahipti. Turkiye'nin en buyuk online networku ellerinde. Turkiye'ye giren ithal kagitlarin bile lisansi Dogan'in elindeydi. Yani tam bir hakimiyet soz konusuydu. Simdi Dogan Medya dagitilsa da halka dagitilmadi. Erdogan'in denetimindeki Turkuaz ve Demiroren gruplarina gecti. Bu da buyuk bir tehlikeye isaret ediyor. Hukumet burada da monopol gucunu elinde tutacak artik.

D&R'in monopol gucu

Yukaridaki manzaraya bakarsak, D&R bir monopol gucune sahip diyebiliriz. Hangi kitabin satilmasini istiyorsa, o kitap satiliyor.

Source: Flickr, J Brew

Kitaplarin Satisina Etki Eden Faktorler

Can Yayinlari Sahibi, Can Oz'un sozleri onemli. En cok satilan kitaplar listelerinde manipulasyon var. Kitabevleri satilmasini istedikleri kitabi, bu listelerle one cekiyorlar. Vitrinlerinde kendi kitaplarina yer vermeleri normal, fakat listelerde manipulasyon yapmak, haksiz rekabet doguruyor. Bu listede olmak ilave vitrinde olmak, o kitabin satisini artiriyor. Okuyucu da zaten boyle kitaplara fazlasiyla yoneliyor. Aslinda ayni kitap vitrine konmasa, satisi diger kitaplar gibi dusuk kalacaktir. Ustune bir de Ayse Arman veya Ertugrul Ozkok gibi yazarlar gazetelerinde o kitaptan olumlu veya olumsuz bahsediyorsa, satislar patliyor. Yine siyasal iktidar ve onun belediyeleri de gerek ilanlar verilmesini kabul ederek veya etmeyerek, gerekse kitap satin alip, dagitarak piyasayi etkiliyor.

Uzun Satan Kitap Basmak Zor Hale Geldi

Bu sozler, Agackakan Yayinlar Yayin Yonetmeni Metin Solmaz'a ait. Zincir magazalar, geleneksel anlamda kitapciligi oldurdu. Artik kisa vadede cok satan kitaplar revacta, cunku kisa vadede gereken kari elde etmek onemli. Kisa vadede az, ama uzun vadede cok satan kitaplar artik piyasadan siliniyor. Cunku bir aylik nakit akisinda yer bulmasi gerekiyor o kitaplarin, bulamayinca kitapcilar satmak istemiyor. Satilan kitaplar, ya Orhan Pamuk veya Sabahattin Ali gibi hem kisa hem uzun vadede cok satanlar ile kisa vadede iyi satip, sonra esamesi okunmayan kitaplar.

Source: Flickr, pelletthepoet

Ne Demek Tum Bunlar?

Butun bu anlattigimiz manzarada, kaliteli kitaplarin piyasaya cikmasi zor hale geliyor. Yeni olup, kaliteli isler yapan yazarlarin dislanmasi gibi bir durum ortaya cikiyor. Bu yazarliga yeni adim atanlar icin cok uzucu. Hukumet, simdi kulturel hegemonyayi saglamak icin, kendi ideolojisinden olmayan kitapevlerinin batmasi ve yazarlarin cikmamasi icin elinden geleni yapacaktir. Kisacasi kultur alanindan buyuk bir coraklasma ile karsi karsiya kalabiliriz. Bunun icin kucuk ve orta boyuttaki yayinevlerinin yeni orgutlenmelere girmesi, en cok satilan kitaplar listesi olarak guvenilir bir ortak listeyi cikarmasi gerekir. Interneti daha etkin kullanmak da onemli. Bunun disinda, kagit ve murekkebin esitlikci dagilimina yonelik bir siyasi tavrin da alinmasi gerekir. Tabii bu demokratik bir genel siyasi programin parcasi olmali. Olmasi gereken, okur, yazar, editor, yayinevi ve gazete sahiplerini vs iceren bir ortak oz orgutlenme ile tum bu bolusum, dagitim vs islerin kurallarinin esitlikci bir sekilde tesis edilmesidir. Fakat bu tek basina yayin sektorunde olmaz. Butun toplumun demokratiklesmesi ile ancak mumkun olabilir. Bunun icin de en basta solun demokratik bir program tartismasina girmesi gerekir. Cunku, Deniz Gezmisler sola edebiyatla geldiler. Edebiyatta zaten sola karsi 12 Eylul'den beri bir saldiri vardi, tam da bu yuzden. Bugun durum hukumetin mudahalesiyle eskisinden de beter hale geliyor. Bu konuyu da Taylan Kara'nin sozlerine yer vererek, bir sonraki postta isleyecegim.

Source:
1- Fatih Guner'in Twitter hesabi, https://twitter.com/fatihguner/status/984841967560511488
2- Minez Bayulgen, "Can Yayınları’nın sahibi Can Öz: Türkiye’de dar gelirliler kitap alıyor", Diken, http://www.diken.com.tr/can-yayinlarinin-sahibi-oz-turkiyede-dar-gelirliler-kitap-aliyor/
3- Nihan Bora, "Türkiye’de yayıncılık: Her şeye rağmen", Journo, https://journo.com.tr/turkiyede-yayincilik-her-seye-ragmen

Not: Demokratik bir siyasi program konusunda Demir Kucukaydin'in blogunu takip etmenizi tavsiye ederim. Ortadogu Icin Demokratik Manifesto kitabini da okuyabilirsiniz. Buradaki gorusum, onun goruslerine dayaniyor.