Wgląd #8: Pamięć deklaratywna - jak przechowywana jest nasza wiedza?
Jak psychologia rozumie działanie pamięci człowieka? W dzisiejszym wglądzie przyjrzymy się pamięci deklaratywnej - jednej z najważniejszych rodzajów pamięci, którym się posługujemy.
Pamięć deklaratywna
![](https://steemitimages.com/0x0/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Hippocampus.gif)
Hipokamp - najważniejsza struktura mózgowa biorąca udział w pamięci deklaratywnej
źródło obrazka
Pamięć deklaratywna przechowuje informacje, które możemy wydobyć niezależnie od kontekstu, którego wymaga przywołanie pamięci niedeklaratywnej (np. pamięć o tym, jak jeździć na rowerze), jednak w przeciwieństwie do pamięci nieświadomej - przywołanie informacji wymaga od nas pewnego wysiłku. Kiedy "szukasz" czegoś w pamięci, próbujesz sobie przypomnieć informacje na egzaminie lub kolejność jakiś wydarzeń (zwykle unosząc lekko wzrok i patrząc pod kątem) - wtedy właśnie używasz pamięci deklaratywnej. Kolokwialnie można powiedzieć, że przechowuje ona "wiedzę" czyli pewne wyuczone lub mimowolnie zapamiętane informacje. W czasie snu to właśnie pamieć deklaratywna jest konsolidowana, czyli reorganizowana i odpowiednio porządkowana, co w efekcie selekcjonuje to, co zostanie zapamiętane, a co zostanie zapomniane.
Przyjrzyjmy się teraz dwóm podsystemom pamięci jawnej - pamięci semantycznej oraz pamięci epizodycznej.
Pamięć semantyczna
Pamięć semantyczna obejmuje wyabstrahowaną wiedzę ogólną o świecie zebraną w przeciągu życia. Jak sama nazwa wskazuje jest ona łatwo werbalizowana. Dotyczy symboli (np. wyrazów) oraz ich znaczenia (reprezentacji wyrazów w świecie), np. gdy myślimy "Plecaki nosi się na plecach" to wydobywamy z pamięci semantycznej wiedzę o funkcji plecaków, a także o pisemnej reprezentacji tego zdania. Pamięć ta obejmuje także relacje między symbolami oraz wszelkie reguły, jakie tymi relacjami rządzą, a więc chociażby klasy i podklasy przedmiotów. Wiemy więc, że plecak może, ale nie musi należeć do ekwipunku podróżnego, ale na pewno należy do klasy przedmiotów, które mogą przechowywać w sobie inne przedmioty. Pamięć ta jest więc wynikiem pewnego konsensusu społecznego i w małym stopniu dotyczy osobistych doświadczeń. Z tego powodu jest też silnie zależna kulturowo, np. źródłem wiatru będzie coś innego dla wykształconego Europejczyka niż dla rdzennego mieszkańca amazońskiego lasu tropikalnego.
![](https://steemitimages.com/0x0/http://wwwold.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/img/Semantyka.gif)
Hierarchiczna semantyka pojęć obrazująca strukturę pamięci semantycznej.
źródło obrazka
Pamięć epizodyczna
Pamięć epizodyczna nie jest tak abstrakcyjna jak semantyczna oraz ujawnia się wcześniej w rozwoju człowieka, jeszcze przed nauką języka. Dotyczy informacji o konkretnych wydarzeniach, które miały miejsce w danym czasie i przestrzeni. Potrzebuje więc kontekstu - wiedza o pewnych epizodach musi zawierać w sobie związki przyczynowo-skutkowe oraz odpowiednią sekwencyjność, a także informacje o przestrzennych relacjach między nimi. Ze względu na to, że nie jest tak związana z językiem jak semantyczna, to w jaki sposób będziemy werbalizować treści z pamięci epizodycznej jest zależne od tego na ile będziemy potrafili wyobrażeniowe obrazy o wydarzeniach przełożyć na słowa.
Specyficzną odmianą pamięci epizodycznej jest pamięć autobiograficzna, czyli dotycząca epizodów z naszego życia. Gdy myślimy o tym, jak byliśmy w szkole, co działo się wtedy równolegle w naszym domu lub gdzie jeździliśmy na wakację, będziemy wykorzystywali pamięć autobiograficzną. Gdy jednak będziemy opowiadali o wydarzeniu, którego nie byliśmy świadkiem, lecz dowiedzieliśmy się o nim od naszego przyjaciela - używamy wtedy pamięci epizodycznej.
Pamięć jawna w znacznie większym stopniu od pamięci niedeklaratywnej jest podatna na zniekształcenia i zapominanie. Dotyczy to zwłaszcza pamięci epizodycznej, przez co może się okazać, że np. dwoje dorosłego rodzeństwa, które miało wypadek w dzieciństwie zupełnie inaczej zapamiętało to wydarzenie. Jedno może pamiętać, że wypadek dotyczył zderzenia z drzewem, a drugie, że zjechania ze schodów. Jedno może twierdzić, że jechali wtedy na gokarcie, a drugie że na tandemie. Jedno może pamiętać, że rodzicie nie zareagowali negatywnie na wypadek, a drugie że byli wściekli itp., itd. Dzieje się tak dlatego, że z każdym odpamiętaniem wydarzeń, są one niejako rekonstruowane, a nie odtwarzane. A z każą taką rekonstrukcją wkradają się jakieś zniekształcenia i błędy.
Tak pokrótce wygląda pamięć jawna. W następnym Wglądzie przyjrzymy się pamięci niedeklaratywnej, czyli pamięci nieświadomej, która jest znacznie ciekawsza niż deklaratywna!
Literatura
Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci: badania, teorie, zastosowania. Helion.
Nęcka, E., Orzechowski, J., & Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. Academica Wydawnictwo SWPS.
Saumier, D., & Chertkow, H. (2002). Semantic memory. Current neurology and neuroscience reports, 2(6), 516-522.
Tulving, E. (1972). Episodic and semantic memory. Organization of memory, 1, 381-403.