Superbohaterowie wcale nie są super

Niejako kontynuując wątek edukacji z mojego poprzedniego posta, który mówił o nauce cnót poprzez pokazywanie historycznych bohaterów (lub złoczyńców), chciałbym podzielić się z wami swoimi przemyśleniami o chyba najbardziej popularnych ikonach współczesności czyli “superbohaterach”. Zaznaczam, że nie znam komiksów, a więc rozbudowanej wersji uniwersów opisujących superbohaterów, opieram się na tym co znam z wielu filmów które oglądałem.

Czym są filmy o superbohaterach i dlaczego są takie popularne? Ze względu na bajeczne efekty specjalne i wartką akcje? Ciekawą (ha ha) fabułę, zapadające w pamięć i serca sylwetki postaci? Nie jestem pewien. Wydaje mi się, że twórcy wykorzystują (i wypaczają) znany od przypuszczam początków ludzkości motyw opowieści / gawędy o kimś kto jest lepszy od przeciętnego człowieka, o kimś kto jest bohaterem. Ludzie zawsze opowiadali sobie o herosach, czy to prawdziwych czy zmyślonych. Miało to jednak walor nie tylko rozrywkowy, ale przede wszystkim edukacyjny i inspirujący. Opowieści o bohaterach miały przekazywać nam ważne prawdy o życiu, o świecie. Miały przekazywać nam w uwypuklony sposób czym jest cnota i jak ją praktykować. Sens był również taki, że naśladując herosów z opowieści człowiek mógł liczyć, że i o nim zaśpiewają kiedyś pieśni i przejdzie tym samym do historii, zapewni sobie wieczność w umysłach ludzi. Mieliśmy zatem naukę, z obietnicą nagrody. Lubimy słuchać o bohaterach, którzy co warto zauważyć bardzo często wywodzili się z prostego ludu (nie zawsze oczywiście), mamy wtedy poczucie że i my możemy być lepsi. Z tego pragnienia słuchania o bohaterach czerpią twórcy Marvela czy DC. Wypaczają je jednak, bo ich historie, choć z pozoru podobne (bardzo często początkowo zwykły człowiek ratuje słabszych, albo nawet cały świat /wrzechświat) nie przekazują żadnych istotnych wartości które moglibyśmy naśladować (a przynajmniej się ich nie zauważa, są na 3 planie), a co więcej naśladowanie superbohaterów jest raczej ciężkie - nie mamy ich mocy, a to z tych mocy, nie z czegoś innego wynika ich rzekoma bohaterskość.

Kim jest bohater? To ktoś, kto swoimi ponadprzeciętnymi czynami, wielką odwagą, poświęceniem dla innych lub dla sprawy, wiernością cnót w sposób szczególny zapisuje się w historii. Kim jest superbohater? To ktoś kto przez niezwykłe okoliczności (albo kosmiczne pochodzenie) zyskuje niezwykłe moce i co niezwykłe nie postanawia zostać tyranem, postanawia pomóc maluczkim walczyć z super-złem które też jakoś nagle się objawia. Jednak jego walka nie opiera się na cnotach, opiera się na mocach. To nie ze względu na odwagę, na wierność, na poświęcenie odnoszą zwycięstwo, to ze względu na to że są bardziej super, lepiej świecą laserami z oczu, silniej uderzają zieloną pięścią czy młotem, mają lepszą zbroję. Oczywiście i tu w tle pojawiają się cechy bohaterskie, odwaga, poświęcenie itp, ale to nie one są osią historii, to nie one przyciągają wzrok więc choć schemat jest podobny, poprzez rozłożenie akcentów tracimy prawdziwą wartość takich historii. Ostatnio (ponownie) oglądałem Batman vs Superman z 2016 i jest tam ładna scena, która przy okazji wyróżnia in plus z tłumu superbohaterów 2 postacie: ironmana i batmana - superbohaterów bez super mocy. W tej scenie Batman wytyka Supermanowi, że nie jest odważny, że tylko ludzie tacy są. I faktycznie, ciężko mówić o odwadze istoty która jest w zasadzie niezniszczalna, niemal nie da się jej zranić. I to w ogóle jest problem wszystkich super. Oni zawsze przeżywają, nie ma tak naprawdę poświęcenia. Niby dokonują tych super czynów, ale widz jest przyzwyczajony i przekonany że on/ona i tak przeżyje i tak wygra. A właśnie bohaterem, tak naprawdę, staje się człowiek po śmierci, gdy dokona już wielkich czynów i przypieczętuje je bohaterską śmiercią często pozornie ponosząc przy tym klęskę. Bohater to nie ktoś, kto zawsze z każdej opresji wyjdzie żywy...

Ciężko mi też odnaleźć inne cnoty w tych komiksowych postaciach. Jakich ideałów oni bronią? Jaki jest ich kodeks honorowy, jaki jest ich honor w ogóle? Zazwyczaj Ci superbohaterowi to osoby mające za nic prawo i porządek, sami wyznaczają co jest słuszne i co należy robić (Avangers wojna domowa miało niezłą okazję pokazać ten istotny konflikt i rysę na superbohaterach, ale znów gdzieś to umyka pośród pięknych scen okładających się pięściami Kapitana Ameryki i IronMana). Bohater nie łamie słowa, nie łamie przysięgi, pozostaje lojalny i wierny, nawet jeśli oznacza to głupią śmierć (Jak wspaniały i sztandarowy przykład bohatera w kulturze Europejskiej: Roland).

Nie tylko w tej bitwie, w której pojmany zginął, ale we wszystkich wyprawach okazywał się rycerzem dzielnym i znakomitym, słynął odwagą i wielkimi czynami, w których nikt mu nie dorównywał. Był zaś w mowie słodki i ujmujący, tak że nie tylko ludzi zacnych i szlachetnych, ale barbarzyńców nawet swoją uprzejmością zniewalał. Miał przede wszystkim ten rzadki w sobie przymiot, że jak w bitwie najśmielszy zapał, tak w radzie najumiarkowańszą okazywał rozwagę. Godzien za swe bohaterskie dzieła nie moich słabych, ale i Homera samego pochwał - Jan Długosz o Zawiszy. Prawdziwy Bohater, wielki wojownik, ale i wielki dyplomata. Odważny rycerz, którego honor był cenniejszy niż życie. Osłaniając odwrót króla dostał się do niewoli i zginął. Ginie nie przez brak umiejętności, ale ponieważ postanowił zamiast się ratować walczyć do końca. Bohater którego imię weszło do języka polskiego, dzięki niemu możemy polegać na kimś jak na Zawiszy. Pokonał największego rycerza Zachodniej Europy, ale w uczciwym turnieju. Nie pokonał za to żadnego kosmity z mocami, nie pokonał też całej armii tureckiej, przegrał ostatnią bitwę, a jednak stał się symbolem, bohaterem i ikoną. I nawet jednego razu nie strzelił laserem z oczu.

Pilecki to bohater którego ufam nikomu nie trzeba przedstawiać. Nie wygrał on w wielkiej bitwie z wielkim złem, nie pokonał okrutnego superprzestępcy. Jednakże jego wyboru, jego odpowiedź na otaczający tamtych ludzi dramat, jego życie i jego śmierć są na wskroś bohaterskie i godne nie tylko upamiętniania, czczenia, ale również naśladowania. Tak, naśladowania. Nie mamy okupacji niemieckiej czy rosyjskiej, ale to były tylko okoliczności wobec których cnoty Pileckiego się objawiły w sposób wyrazisty. To nie znaczy jednak że żyjąc w czasach pokoju te cnoty mają być martwe (zwłaszcza że kto wie czy i nas nie spotka jakaś wielka wojna). Męstwo, gotowość poświęcenia, wierność, lojalność, honor.

Takich bohaterów, nawet w bardziej komiksowej oprawie chciałbym widzieć. Bohaterów którzy giną, bo są wierni do końca.