Najczęściej popełniane błędy w myśleniu

Zrozumienie własnych błędów logicznych w myśleniu, znanych też jako zniekształcenia poznawcze to ważny element w terapii poznawczo-behawioralnej. Pozwala to również ogólnie poprawić jakość swojego zdrowia psychicznego i jakość życia codziennego. Warto więc takie błędy znać, stąd prezentuję listę tychże zniekształceń:

Uogólnianie

Błąd polegający na wyciąganiu z pojedynczych zdarzeń zbyt daleko idących wniosków. Często towarzyszą mu sformułowania: zawsze, wszyscy, każdy, żaden, nikt, nigdy itp. Np.: "Wszyscy się ze mnie śmieją", "Nigdy nie nauczę się prowadzić samochodu", "Nikt mnie nie lubi".

Myślenie czarno-białe, inaczej dychotomiczne, spolaryzowane

Dostrzeganie jedynie dwóch skrajnych możliwości. Przykładowo może to być myślenie typu: "Jeśli czegoś nie wiem, to znaczy, że jestem głupi".

Etykietowanie

Nadawanie ogólnikowych etykiet sobie i innym ludziom. Np. "Jestem nieudacznikiem", "Moi znajomi z pracy to banda idiotów".

Katastrofizacja

Przepowiadanie negatywnej przyszłości bez brania pod uwagę innych, często bardziej prawdopodobnych możliwości. Np. "Wydaje mi się, że moje serce szybciej bije, o nie, to na pewno zawał", "Nie przeżyję następnej wpadki w pracy, załamię się i już się nie podniosę".

Lekceważenie lub pomijanie pozytywnych informacji

Nie opierając się na żadnych rozsądnych przesłankach, mówimy sobie, ze pozytywne doświadczenia, uczynki lub cechy się nie liczą. Np. "Dobra ocena z egzaminu to nic takiego, po prostu miałem szczęście".

Uzasadnianie emocjonalne

Błędne traktowanie własnych uczuć jako dowodu na istnienie określonych zjawisk w otoczeniu, przy jednoczesnym lekceważeniu dowodów przeciwnych. Np. "Czuję, że mi coś nie wyszło", "Czuję wstyd, więc musiałam powiedzieć coś głupiego".

Czytanie w myślach

Błędne przekonanie o tym, że wiemy co myślą inni na podstawie wątpliwych przesłanek. Np. "Oni mają mnie za ofermę", "On myśli, że jestem beznadziejna", "Co za menda, robi to specjalnie, żeby mi dokuczyć".

Wyolbrzymianie/umniejszanie

Wyolbrzymiamy negatywne aspekty i/lub umniejszamy pozytywne, zamiast opierać się na rozsądnych przesłankach w ocenie siebie, innych ludzi lub sytuacji. Np. „Słabe oceny świadczą o mojej niekompetencji. Dobre oceny nie oznaczają, że jestem zdolny”.

Selektywna uwaga (filtr mentalny)

Przesadne koncentrowanie uwagi na wybranym negatywnym szczególe bez uwzględniania pełnego obrazu sytuacji. Np. "Raport w pracy zawiera wskazówkę że jedną rzecz powinienem poprawić (pośród wielu uwag pozytywnych), jestem więc kiepskim pracownikiem".

Personalizacja

Błędne przyjęcie przekonania, że inni zachowują się w określony sposób z naszego powodu. Np. zakładamy, że urzędnik był dla nas niemiły, ponieważ zrobiliśmy coś nie tak, podczas gdy już wcześniej był on w złym humorze, z zupełnie innego powodu.

Nadużywanie imperatywów

Czyli takich wyrażeń jak "muszę", "powinienem". Błąd polega tu na przyjęciu przesadnie sztywnego poglądu na to, jak powinniśmy się zachowywać. Przeceniamy negatywne znaczenie sytuacji, jeśli nie uda nam się sprostać swoim oczekiwaniom. Np. "To straszne, że się pomyliłem, zawsze powinien dawać z siebie 100%", "Powinnam była to wiedzieć", "Muszę być najlepszym pracownikiem".

Myślenie jednotorowe (efekt lornetki)

Dostrzeganie jedynie negatywnych aspektów sytuacji. Np. "Ten nauczyciel jest beznadziejny. Czepia się wszystkiego, jest gburowaty i nie potrafi uczyć”.