Ocieplanie wizerunku zbrodniarzy, czyli o rozmyciu znaczeniowym.

Symbole i ich znaczenie są względne. Dobrym przykładem jest swastyka, która dla jednych jest znakiem zła, a dla innych (np. Łotyszy) - symbolem walki ze złem. Wszystko zależy od doświadczeń danej zbiorowości. Także od czasu. Ćwierć wieku temu nikomu w Polsce nie przyszłoby do głowy, aby dywagować nad utraconym z winy nazistów "dziedzictwem swastyki". Hitler wymordował dość ludzi, by płakać po hakowym krzyżu lub salucie rzymskim. Niestety z czasem doszło do swoistego rozmycia znaczeniowego. Nie tylko symboli, ale również pojęć. Przykładem jest słowo "faszyzm", o którym George Orwell pisał:

Słowo „faszyzm” – będące w powszechnym użytku – pozbawione jest niemal zupełnie znaczenia. Słyszałem, jak „faszyzmem” nazwano: rolników, sklepikarzy, Kredyt Społeczny, kary cielesne w szkołach, polowanie na lisa, walki byków, Komitet 1922, Komitet 1941, Kiplinga, Gandhiego, Czang-Kai-Szeka, homoseksualizm, audycje radiowe Priestleya, schroniska młodzieżowe, astrologię, kobiety, psy – i nie pamiętam co jeszcze.

Dziś rozmycie znaczeniowe jest jeszcze większe aniżeli w XX wieku. Internet zrewolucjonizował sposób myślenia. W rzeczywistości wirtualnej można więcej. Doskonale obrazują to memy pt. "Stefan zapomniał, że nie jest w Internecie". Anonimowość daje poczucie względnej bezkarności. Oczywiście może być ono bardzo złudne, wystarcza jednak, by przekraczać kolejne granice. To z kolei ma wpływ na świat rzeczywisty. Jednym z aspektów tej swoistej rewolucji jest ocieplanie wizerunku zbrodniarzy. W ostatnich latach powstało sporo produkcji, na różnym poziomie, które morderców, dyktatorów i tyranów odzierają z grozy, przedstawiając jako całkiem miłe persony.

Mladići

"Mladići" to serbski sitcom, a w zasadzie pilot sitcoma z 2007 roku. Akcja toczy się w mieszkaniu, które dwaj studenci otrzymują od swojej babci. Jest jednak jeden warunek. Muszą w zamian ukrywać serbskiego zbrodniarza wojennego ściganego przez Trybunał w Hadze Ratko Mladicia. Jest to miły dziadek, który sporo czasu siedzi w specjalnym schowku i pisze wspomnienia. Czasem tylko wychodzi, aby poimprezować trochę. Tytuł jest grą słów. Odnosi się z jednej strony do nazwiska generała, z drugiej do dwóch studentów ("mladići" to po serbsku "młodzieńcy").

Ratko Mladić został aresztowany przez serbską policję 26 maja 2011 w miejscowości Lazarevo, 100 km na północ od Belgradu. 22 listopada 2017 Trybunał w Hadze skazał go na dożywotnią karę pozbawienia wolności. Dla wielu Serbów, pomimo zbrodni, pozostaje bohaterem. Niestety konflikt na Bałkanach to jeden z tych, gdzie każdy, bez wyjątku, ma coś za paznokciami.

Saddam i Ossama

"Saddam and Ossama" to 19 odcinek 28 sezonu serii "TV Funhouse" w stacji NBC, która jest parodią amerykańskich kreskówek z lat 70-tych i 80-tych. Odcinek wyemitowano 5 października 2003, pół roku po inwazji na Irak. Saddam i Ossama przedstawieni są jako super-bohaterowie mający moc zamieniania się w różne przedmioty lub stworzenia. Dżingiel otwierający tłumaczy wszystko:

Saddam i Ossama!
Ścigani przez amerykańskie imperialistyczne świniojady.
Diabeł chce ich schwytać
Ale oni obdarzeni są cudowną mocą przemiany.
Allah jest wielki!
Saddam i Ossama!

Swoistym znakiem czasu jest fakt, że zostało to wyemitowane w amerykańskiej telewizji 2 lata po zamachach na WTC i Pentagon.

Produkcji poświęconych Ossamie, Saddamowi i wszelkiej maści dżihadystom jest oczywiście od groma. Jedną z moich ulubionych przeróbek jest Peppa pig i jej ulubiona muzyka.

Hitler w poszukiwaniu elektro

Zdecydowanym liderem ocieplania wizerunku jest Adolf Hitler. Zostawia daleko w tyle wszelkiej maści sowieciarzy. W Internecie przywódca III Rzeszy m.in. rapuje i robi tupu tup po śniegu. Ilość przeróbek jest niezliczona. Najczęściej wykorzystują one film "Upadek" z 2004 roku i w zdecydowanej większości przypadków scenę, w której Hitler dowiaduje się, że Steiner nie wyprowadził ataku.

Jedną z najlepszych przeróbek jest "Hitler w poszukiwaniu elektro" z końca 2009 roku. Odwołuje się ona do facebookowych motywów, które dziś są przeżytkami ("Mafia Wars", quizy). Niektóre zwroty lub określenia, takie jak "melanż ostateczny" czy "komendant melanżu" były długo używane przez moich znajomych. Na początku 2010 roku każdy wiedział, że najlepsze melanże to te z afterami w Hadesie...

Podsumowanie

Ocieplanie wizerunku zbrodniarzy to zjawisko stosunkowo nowe. Związane w dużej mierze z Internetem. W licznych przeróbkach (filmowych i graficznych) osoby znienawidzone przestają być potworami. Stają się "równymi ziomkami". W połączeniu z ignorancją oraz upływem czasu może to prowadzić do mitologizacji zbrodniarzy i wybielenia ich. Za 200 lat i po kilku wojnach, może okazać się, że odbiór Hitlera jest diametralnie różny od tego, który dominuje współcześnie. Czy tak faktycznie będzie? Tego raczej nigdy się nie dowiemy...

Artykuł napisany w ramach tematu drugiego 26. edycji Tematów Tygodnia.