Kaczka trzepnięta w głowę na Rzece Śmierci - William Starke Rosecrans (cz. V) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 55

Gen. Braxton Bragg na czele konfederackich sił nie widział sensu w bronieniu Chattanoogi, która stałaby się prawdopodobnie grobem jego armii, wycofał się więc z miasta, nie bez furii ze strony części południowych kongresmenów i prasy, by zająć korzystniejsze pozycje na wzgórzach Georgii, tam czekał na posunięcie Rosecransa, który miał swoje problemy, zwłaszcza z przeprawami przez rzekę Tennessee, a gdy te już zostały zabezpieczone, z trudnym terenem i rozproszeniem swoich sił na zbyt dużym obszarze - ze względu na rzeźbę terenu i sporadyczne występowanie dróg. Dość dobrze obrazuje to poniższa mapa pokazująca ulokowanie wojsk 11 września 1863 roku.

↑ Rozproszenie wojsk Rosecransa stanowiło duże zagrożenie dla całej Armii Cumberlandu (źródło: Wikipedia)

Właśnie tego dnia dywizja gen. Jamesa Negleya, która znakomicie spisała się pod Murfreesboro, została zaatakowana przez liczniejsze siły Konfederacji w pobliżu przełęczy Dug Gap i skrzyżowania Davis Crossroads - zepchnięcie jego sił z zajmowanych pozycji planowanym z wschodniego kierunku uderzeniem gen.Thomasa Hindmana przycisnęłoby jego ludzi do gór odcinając drogę odwrotu. Bragg odzyskiwał pewność siebie, głównie dzięki posiłkom z Mississippi gen. Hindmana (ok. 8,000 ludzi), jak również przerzuceniu na zagrożony odcinek dwóch dywizji z I Korpusu gen. por. Jamesa Longstreeta z Wirginii - była to pierwsza południowa operacja transportu tak znacznych sił pomiędzy teatrami działań. Ponadto ubył mu jeden z nienawidzących go dowódców korpusów - prośba gen.maj. Williama Hardee o przeniesienie została rozpatrzona pozytywnie, a na jego miejsce przybyła czarna owca Armii Północnej Wirginii, nie mogący porozumieć się z gen. Robertem E. Lee gen. Daniel Harvey Hill, były wykładowca algebry i zahartowany westpointer. Ale ta świeża krew potrzebowała czasu by okrzepnąć, co uwidoczniło się właśnie pod Dug Gap (Davis Crossroads), gdzie niezdecydowanie Hindmana i gen. Patricka Cleburne'a odwlekło uderzenie o cały dzień - własnie tyle czasu potrzebował dowódca XIV Korpusu gen. George Thomas, by wysłać do przełęczy siły, które osłaniały spokojny odwrót dywizji Negley'a z jak się wydawało krytycznej sytuacji.

To wydarzenie wpłynęło piorunująco na "Old Rosy'ego", który natychmiast zarządził koncentrację sił, podczas której 18 września kawaleria Unii płk. Roberta Minty'ego strzegąca przeprawy przez Reed's Bridge została zmuszona do odwrotu niespodziewanym uderzeniem elitarnej kawalerii gen. Nathana Forresta wspomaganej przez dywizję gen. Bushroda Johnsona. Podobnie "Brygada Błyskawic" (Lightning Brigade) płk. Johna T. Wildera musiała zmierzyć się z Konfederatami z dywizji gen.Johna Liddell'a przy Alexander's Bridge - dzięki szybkostrzelnym karabinkom Spencera odparła atak, lecz wkrótce musiała się wycofać wobec flankujących ją z północy sił, które poradził sobie z kawalerią Minty'ego. Tego dnia siły Unii jeszcze nie stanowiły monolitu. Rezerwy gen.Gordona Grangera były ponad dzień marszu od głównych sił, lecz Bragg nie zdecydował się na dalsze ataki, mimo osiągnięcia pewnego stopnia zaskoczenia Niebieskich. 19 września minął pod znakiem akcji na lewej flance Federalnych, gdzie przed atakami rzucanych kolejno do walki brygad Szarych bronił się zręcznie wspomniany XIV Korpus solidnego gen. Thomasa, jednak kluczowy był kolejny dzień, kiedy przerzucone siły Hindmana i prezydenckiego kandydata z 1860 roku Johna C. Breckinridge'a zostały przeniesione z lewej na prawą flankę Konfederatów z zamiarem zwinięcia federalnego skrzydła, które zostało pospiesznie ufortyfikowane. Rosecrans przerzucał kolejne jednostki by wspomóc naciskany północny odcinek, tym samym osłabiając prawą flankę. Miejscem bitwy były okolice rzeki Chickamauga, co znaczy "Rzeka Śmierci" w narzeczu Cherokee.

↑ 19 września 1863 roku, bitwa nad Chickamaugą (źródło: Wikipedia)

Kolejne wydarzenia stoją pod znakiem przypadku - Rosecrans sprowadził na swoją armię katastrofę za sprawą nieprecyzyjnego rozkazu wydanego w obliczu źle ocenionej sytuacji - dywizja Thomasa J. Wooda miała zamknąć nieistniejącą lukę w linii Unii, tym samym otwierając jak najprawdziwszy wyłom. Zaraz potem właśnie w ten punkt uderzył żywiołowy atak dowodzony przez specjalistę od walk ofensywnych - nieustraszonego naturalizowanego Teksańczyka gen. Johna Bella Hooda, który zdruzgotał południowy odcinek wojsk Rosecransa, i posłał je w rozsypkę. W ręce Konfederatów spadł sztab "Rosy'ego", a sam generał salwował się ucieczką do Chattanoogi, zaś jedynie przytomność umysłu gen. Thomasa i uparty opór jego ludzi zdecydowały o przetrwaniu Armii Cumberlandu jako efektywnej siły militarnej. Nie tylko osłonił ucieczkę wojsk z rozbitych oddziałów, ale w porządku wycofał się nocą do umocnień Chattanoogi, która została oblężona przez Bragga z zamiarem wzięcia miasta głodem.

↑ Atak Hooda (źródło: Wikipedia)

Rosecrans przeszedł przemianę - po energii i żywiołowości nie było śladu, fizyczne i psychiczne ciężary kampanii odcisnęły na nim piętno, które uniemożliwiało efektywne zarządzanie oblężonymi siłami. Lincoln nie zamierzał robić kozła ofiarnego z generała, który odniósł tyle sukcesów i uratował mu Nowy Rok pod Murfreesboro - próbował podbudować morale dowódcy śląc mu pokrzepiające telegramy wraz z zapewnieniem, że ekspedycja gen. Burnside'a do wschodniego Tennessee wkrótce zasili szeregi Armii Cumberlandu. Odpowiedzi jakie Lincoln otrzymywał na swoje wiadomości przywiodły go do punktu, w którym zwierzył się swojemu sekretarzowi w duchu rustykalnym: "Rosecrans zachowuje się jak kaczka trzepnięta w głowę". O uratowaniu pozycji dla religijnego generała nie mogło być mowy, został zastąpiony gen. Thomasem u steru Armii Cumberlandu, zaś sam udał się do Cincinnati oczekiwać kolejnego przydziału. Tym okazał się trzeciorzędny Departament Missouri, gdzie jeszcze Rosecrans miał okazję obronić stan przed rajdem gen. Sterlinga Price'a. Mówiono w łonie republikańskiej partii o powierzeniu Rosecransowi pozycji wiceprezydenta USA - miał startować w wyborach 1864 roku jako dwójka Lincolna, lecz mimo twierdzącej odpowiedzi od samego zainteresowanego, prawdopodobnie telegram został przejęty przez... Stantona i nie dostarczony Lincolnowi.

Po wojnie Rosecrans zajął się z powodzeniem przemysłem kolejowym, służył także jako minister w Meksyku (odpowiednik ambasadora), lecz nie cieszył się tą pozycją długo, bowiem gdy Grant został prezydentem nie mógł znieść w korpusie dyplomatycznym swojego wroga z czasów wojny. Zyskał stanowisko kongresmena jako Demokrata w Kalifornii, lecz kolejny kandydat na prezydenta (wybrany), były szef sztabu Armii Cumberlandu oraz prywatnie przyjaciel Rosecransa - James Garfield wykorzystał w kampanii w niezbyt elegancki sposób swoje wojenne przeżycia, które stawiały Rosecransa w bardzo złym świetle, co doprowadziło do zerwania przyjaźni. Co więcej po śmierci Garfielda w zamachu opublikowano jego listy po klęsce nad Chickamaugą adresowane do Sekretarza Skarbu Salmona P. Chase'a, które były niezwykle krytyczne wobec "Old Rosy'ego".

↑ Rosecrans w późniejszych latach (źródło: Wikipedia)

Zmarł 11 marca 1898 roku po przejściu zapalenia płuc, z którego szczęśliwie wyszedł, lecz wiadomość o śmierci jego wnuka tak zdruzgotała psychikę starego generała, że prawdopodobnie umarł ze smutku i żalu. Rosecrans jest typowym przedstawicielem wojskowych, których karierę przerwała pojedyncza klęska, Iuka, Corinth, Stones River okazały się niczym wobec lania nad Chickamaugą - pewnie gdyby Rosecrans się pozbierał w fortyfikacjach Chattanoogi, dosłużyłby końca wojny jako dowódca Armii Cumberlandu, lecz ciężar psychiczny klęski wyłączył go kompletnie z grona ludzi racjonalnie myślących, więc nieodzowne było jego zastąpienie.