AMPUTE REHABİLİTASYONU!!!
Amputasyon; uç organların kesilip çıkarılmasıdır. Ampute rehabilitasyonu; amputasyon öncesinden başlayıp kişinin protezini başarılı bir şekilde kullanarak toplumla yeniden bütünleşmesi, mesleğine geri dönmesi ve günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesine giden uzun bir süreci kapsar.
İnsan, dinamik bir yapıya sahiptir; dik pozisyonda durabilmek, denge sağlayabilmek, yürüyebilmek ve hareket yapabilmek için bacaklara, kendine bakım, yemek yeme benzeri aktiviteler için de kollara gereksinim duyar. Bu fonksiyonların kaybı, insanın günlük yaşamını etkileyen bir sorundur. Kol veya bacak fonksiyonunu yitiren kişi, bu yetersizliğini ve fonksiyon kaybını protezlerle gidermeye çalışmaktadır. Amputelerde rehabilitasyonun amacı; yapım tekniği uygun, rahat fonksiyonel ve dış görünümü estetik bir protezle rehabilitasyon programı uygulayarak kişinin eski sosyal yaşantısına, işine dönmesini veya yeni bir iş yapabilecek duruma gelmesini sağlamaktır. Amputasyon öncelikle psikolojik bir travmadır; ilk tepki inanmama, utanma, ceza olarak düşünme, depresyon olabilir veya kişi kendisi için her şeyin bittiğini düşünebilir. Görünümünün değişmesi rahatsız edicidir, sakatlık ve kişilik kavramlarının farklılığını, görünümün önemsizliği algılanmayabilir. Bütün bu sorunları kısa sürede uygun bir protez ile erken hareketlilik sağlayarak en aza indirmek bir çözüm olabilir. Diğer yönden fonksiyonel bağımsızlık kazandıkça kişinin kendine güveni artar, çevre uyumu ve sosyal yaşantısı olumlu yönde etkilenir. Amputelerde başarılı bir rehabilitasyon programının gerçekleşmesi için güdük-soket uyumunun tam olması, protez eğitimi ve mesleki rehabilitasyonun uygulanması gerekir. Amputenin genelde beklentileri ise; fonksiyon, dış görünüm, rahatlık, mesleki ve ekonomik durum, sosyal yaşantı açısından olur. Amputasyon geçiren hastalarda rehabilitasyon ameliyat öncesinde başlayan ve sonra da uzun bir süre devam eden, hastanın fonksiyonel kapasitesini tekrar kazanmasına yönelik olarak yapılan fizyolojik ve psikolojik uygulamaları kapsayan bir süreçtir. Ampute rehabilitasyonu; fizik tedavi uzmanı, ortopedist, ortopedik protez ve ortez teknisyeni, teknikeri ya da biomekanik uzmanı, fizyoterapist, iş uğraşı terapisti, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve aileden oluşan bir ekip tarafından yürütülmelidir. Bu ekibin amputeliyi değerlendirme, tartışma yapabilmeleri, fikir alıp vermeleri için konularını iyi bilmeleri gerekir.
Hastalar, mümkün olduğu kadar kısa sürede, hastane ortamında dahil olmak üzere günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını kazanmalıdır. Tekerlekli sandalyenin kullanımıyla, erken mobilize olup küçük işler yaparak kendine güveni artar.
Protez Öncesi Aktiviteler: Kişisel bakım, transferler ve giyim gibi konularda eğitim hasta hastane içindeyken verilmelidir.
Banyo Yapma: Birçok amputasyon hastası banyo yapabilmek için kolay yardımcı cihazlara gereksinim duyar. Oturaklı bir küvet, kaymayan bir yüzey ve paralel barlar bunlardan bazılarıdır.
Tekerlekli Sandalye: Bütün amputasyon hastaları, protez kullanımı öncesi dönemde tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyar. Tekerlekli sandalye bu anlamda hastaların ilk mobilizasyonunu sağlayan rehabilitasyon aracıdır.
Hasta, tekerlekli sandalye üzerindeyken uzanma taşıma gibi aktiviteleri gerçekleştirebilmek için pratikler yapabilir. Bu hastaya evde kendi kendine iş yapabilmesi için yardımcıdır.
EGZERSİZ PROGRAMI SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Amputasyon hastaları, kendileri gibi olan hasta grupları içinde tedavi edilebilir. Bu onların psikolojik olarak da desteklenmesi açısından gereklidir. Aynı zamanda terapistin hastasıyla iyi bir iletişimi olması önemlidir. Tedavi süresince yapılacak değerlendirmeler, gelişimin gözlenmesi ve egzersiz programının yürütülmesi açısından önemlidir.
Bir ev programı hastaya öğretilmelidir. Egzersizler en temel egzersizler olarak verilmeli ve çok karmaşık olmamalıdır. Egzersizler, bir kağıda hastanın anlayabileceği bir dilde yazılıp verilmelidir.
Terapist her zaman ampute tarafın yanı sıra diğer tarafın da egzersize katılması gerektiğini göz önünde bulundurmalı; bu açıdan egzersizler tüm vücudu kapsamalıdır. Bu arada egzersizler sırasında ampute kişiye verilecek destekler ve korumalarla ilgili olarak hasta bilinçlendirilmelidir.