Yanlış Bilinen Bilgiler #4: Kara Delikler
Serinin bir önceki yazısında Vikinglerle ilgili yanlış bilinen bir bilgiden bahsetmiştik. Yazıyı kaçıranlar Yanlış Bilinen Bilgiler #3: Vikingler linkinden ulaşabilirler. Bugünün konusu insanlığın hala gizemini çözemediği uzay cisimleri kara delikler.
Kara deliklerle ilgili yanılgıya düşünülen ilk konu gerçekten karanlık bir delik olduğu sanılmasıdır. Çekim kuvveti olan, uzaydaki cisimleri içine çeken büyük delikler. Fakat durum böyle değildir. Kara delikler aslında birer cisimdir. Küp şeklinde olduğu varsayılan bu cisimler, devasa bir kütleye sahip olduklarından çevresindeki her şeyi yanlarına çeker. Karanlık bir delik olduklarının sanılması ise çıplak gözle görülen şekilleridir. Bu yanılgıya düşülmesinin sebebini aşağıdaki fotoğrafla açıklayacağım:
Fotoğrafta gördüğünüz karanlık yer paintte kesilip çıkarılmamıştır. Bilim dünyasının keşfi olan Vantablack adı verilen şuana kadarki keşfedilmiş en koyu siyah rengidir. Işığı %99 absore etmesiyle sanki karanlık bir boşluk varmış hissiyatı uyandırır gözlerimizde. Fakat vantablack ile kaplı cismin kendisi oradadır, karanlık bir delik yoktur. İşte kara deliklerde de böyle bir yanılsama vardır.
Kara deliklerle ilgili bilinen bir diğer yanlış bilgi ise, uzayda gezegenlerden ve yıldızlardan farklı bir yapı - cisim olduklarıdır. Halbuki kara delikler yıldızların ta kendisidir. Güneş'in üç katı ağırlığına sahip yıldızlar, öldüklerinde (kendi içine çöktüklerinde) kuvvetli kütleleriyle kara deliğe dönüşürler. Bizim gezegenimize en yakın yıldız olan Güneş'in öldüğü zaman kara delik olabilecek kütlesi yoktur. Bu yüzden ileride Güneş öldüğü zaman dünyanın kara delikten etkileneceği tezi de yanlış bir tezdir. Güneşimiz öldüğü zaman muhtemelen nötron yıldızı düzeyinde kalacaktır.
Kara deliklerin standart bir yapısı yoktur ve aslında tek çeşit de değillerdir. Çeşit çeşit kara delik vardır. Az önce bahsettiğim kara deliğin türü yıldızsal kara deliklerdi. Bunlardan en güçlüsü süper kütleli kara deliklerdir. (supermassive black hole) Bu kara delikler devasa çekim güçleriyle kara delik ailesinin babaları sayılabilir. Hemen hemen her galakside bir tane süper kütleli kara delik olduğu var sayılır. Gözlemlenen veriler bu doğrultuda bilgiler sunmaktadır. Bizim galaksimizde yani saman yolu galaksisinde ise Sagittarius A* süper kütleli bir kara delik olduğu varsayılmaktadır. Sagittarius A*, çok yoğun ve devasa parlaklıkta bir astronomik radyo kaynağıdır. Gözlemler bunun galaksimizin merkezindeki süper kara delik olduğunu göstermektedir. İlk bahis ettiğim kara delikler Güneş'in üç katı bir kütleye sahiplerdi. Süper kütleli kara delikler ise güneşin milyarlarca katı kütlesine sahip olabilmektedirler. Kara deliklerin bir diğer çeşidi ise ilksel kara deliklerdir. Buna ilksel denilmesinin sebebi büyük patlama sırasında oluşan kara delikler olduğu varsayılmasıdır. İlksel kara delikler diğerlerine oranla oldukça küçüktürler. Uzayda belli sayıda yıldızsal kara delikler ve süper kütleli kara delikler olsa da, sayılamayacak düzeyde ilksel kara delik olduğu düşünülür.
Kara deliklerle ilgili bir çok bilgi varsayımsaldır. İnsan teknolojisi kendi gezegenimizdekiler dahil hiç bir kara deliğe ulaşabilecek yeterlilikte değildir. Dünyaya en yakın kara delik V404 Cygni isimli bir kara deliktir. Dünyaya uzaklığı 7 800 ışık yılıdır. Bizim teknolojimiz bu kadar uzaklığa gidebilecek kapasitede değildir. Fakat kara deliğin yaydığı radyo dalgaları sayesinde onları tespit edebiliyoruz. Şuanda onlara yaklaşıp gizemlerini çözebilmemiz imkansız. Kara deliklerle ilgili en ilgi çekici tez solucan deliklerine sahip oluşudur. Kara deliğe atılan bir cisim solucan delikleri sayesinde zamanda kırılma yaşayarak evrenin herhangi bir yerinden veya herhangi bir zamanından çıkabilir. Zamanda yolculuk anlamına gelen bu tez kara delikleri oldukça ilgi çekici hale getirmiştir. Belki bizler göremesek de en sonunda kara deliklerin sırrı çözülecektir. Ne olacağını bilemem ama insanlık tarihinde bir devrim olacağı kuşkusuzdur. Yanlış Bilinen Bilgiler serisinden bu haftalık bu kadar, esenle kalın efenim...
Really interesting. Thanks for posting :-)
@vitruvianman