EVRENİN BAŞLANGICI; İLK OLUŞAN GALAKSİLER VE SONRAKİLER

Selamlar arkadaşlar!

Daha önce de bahsetmiş olduğum gibi ara sıra evrenin başlangıcına ve devamına dair yazılar yazacaktım. Bunun ilk yazısını geçtiğimiz hafta yayınlamıştım, şimdi de bu, ikinci yazı, yazıyı sizinle paylaşmak istiyorum. Bu yazımda sizlere evrenin başlangıcından belli bir süreden beri var olan galaksilerden bahsedeceğim.

Galaksiler nasıl ortaya çıktılar? Ne zamandan beri varlıklarını sürdürüyorlar?

---

Daha önceki yazımda galaksilerin ve diğer gök cisimlerinin Big Bang olayından belli bir süre sonra oluştuğunu bahsetmiştim. Galaksiler Big Bang adı verdiğimiz teorik olaydan bir süre sonra oluşmaya başladılar fakat ilk oluşan galaksiler başlangıçta günümüz evreni galaksileri gibi değillerdi. İlk oluşan galaksiler günümüz galaksilerine(bizim görebildiğimiz kadarıyla) oranla daha ilkel yapılardı ve gelişmeleri uzun yıllar süren sistematik çarpışmalar sonucunda meydana gelmiştir.

Big Bang'den sonraki ilk birkaç yüz milyon yıl evren çok yoğun, sıcak ve oldukça mattı. Zamanla bu kozmoz genişleyerek soğumaya başladı. Bu yoğun evrendeki minik dalgalanmalar, karanlık maddenin kütle çekim kuvveti yardımıyla da ilk galaksilerin ataları, birnevi tohumları haline geldiler.

Büyük Patlama'dan sonraki birkaç milyon yıl sonra evrenin genişlemesiyle yoğunluk azaldı ve ışık evrende yayılabilecek hale geldi. İlk galaksilerin oluşmaya başlamasıyla ve ışığın evrende yayılabilmesiyle bebek galaksi adı verilen yani ilk oluşan galaksiler ışıklarını yaymaya başladılar.

İlk oluşan bu ilkel galaksiler, zamanla birbirlerine yaklaşarak birleştiler ve daha büyük yıldız topluluklarını oluşturmaya başladılar. Çarpışma adı altında değerlendirdiğimiz bu birleşmeler neticesinde var olan kimi yıldızlar yok oldu, kimi yeni yıldızlar da oluşmaya başladı. Ayrıca galaksilerin bu birleşmeleri evrim niteliğinde bir geri dönüş özelliğini taşımaktadır. Bugün bile yaşadığımız Samanyolu galaksisi de diğer galaksilerin kalıntılarını içerisinde barındırmaktadır.

Gözlenlediğimizde karşımıza birbirinden farklı görünüşte birçok galaksi çıkabilir. Bu birbirinden farklı olan galaksilerin her biri ayrı bir başlık altında toplanmaktadır, gelin bir de onlara bakalım;

1) Eliptik Galaksiler

---

İsminden de anlaşılacağı gibi şekilleri elipse biçiminde olan galaksilerdir. Bu galaksiler bazen aşırı oval bazen de şekilleri daireye yakın olabilmektedir. Şekilleri daireye yakın olanlar E0, ovalliği çok olanlar ise E7 olarak isimlendirilmektedir.

Eliptik galaksiler genel olarak küçük yapılıdırlar ve çok fazla yıldızlarası maddeye sahip değildirler. Ayrıca yeni yıldızların oluşma olasılığı çok düşük olduğundan genelde yaşlı yıldızlardan oluşmaktadırlar.

2) Sarmal Galaksiler

---

Evrende bulunan galaksilerin büyük çoğunluğu bu türdendir. Diğer galaksilere nazaran açısal hızları daha büyük, yani saniyede daha hızlı dönmektedirler. Bu tür galaksilerin çevresini genelde birçok yıldız sarar ve galaksinin merkezinden dışarıya doğru yayılan parlak ışık kolları mevcuttur. Ayrıca spiral şekilli olmaları nedeniyle spiral galaksi olarak da anılmaktadırlar.

Bu galaksiler kendi içlerindeki sınıflandırılmalarında S harfi ile kodlanmaktadır. Bu harften sonra da ilgili galaksinin konumu ve özelliklerini belirleyen numaralar ilave edilir. Galakside bulunan kollar, merkezden dışarıya doğru spiral biçiminde açılmaktadır ve bunun sebebi de dönüş sırasında meydana gelen çalkantıya bağlanmaktadır. Bunlara ek olarak Samanyolu galaksisi de bu tür galaksilere örnek verilebilir.

3) Şekilsiz Galaksiler

---

Halkalı ve merceksi gibi galaksi türleri hep birlikte bu başlık altında incelenmektedir ve hepsi birlikte S0 biçiminde kodlanmaktadırlar. Ayrıca bu kategori altında çeşitli biçimlerde birçok galaksi yer almaktadır.

Bu tür galaksiler belirli bir şekle sahip olmadıklarından düzensiz galaksi olarak da isimlendirilmektedirler. Bu galaksilere örnek olarak komşu galaksilerimizden olan Andromeda örnek verilebilir. Bu galaksilerin önceleri sarmal veya eliptik galaksilerden oldukları fakat zaman içerisinde çeşitli kuvvetlerin etkisiyle bu hale geldikleri düşünülmektedir.

4) Cüce Galaksiler

---

Boyutları isminden de anlaşılacağı gibi cücedirler. Diğer galaksilere oranla oldukça küçüktürler ve çok az yıldıza sahiptirler. Evrendeki galaksilerin büyük çoğunluğu cüce galaksilerden meydana gelmektedir. Diğer galaksi türlerinden, şekillerinden çok boyutlarına bakılarak ayrılmaktadırlar.

Birçok cüce galaksi başka bir galaksinin uydusu niteliğindedir. Samanyolu galaksisinin sahip olduğu uyduların birçoğu bu galaksilerden olduğu düşünülmektedir. Cüce galaksiler en son keşfedilen galaksi türüdür ve birçoğunun kütlesi on milyon güneş kütlesi kadar olduğu tahmin edilmektedir.

Umarım okuyan arkadaşlar için faydalı olabilmişimdir. Ben yine bu konularda benzer yazılar yazmaya devam edeceğim. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere...

Görsel kaynak;

---

kaynak1

kaynak2

kaynak3

kaynak4

kaynak5

kaynak6