EVRENİN BAŞLANGICI; BÜYÜK PATLAMA VE EVRENİN GENİŞLEMESİ

Evren başlangıçta tekillikten büyüyerek çoğulluğa dönüşmüştür. Büyümekten kastım evrenin başlangıcını açıklamaya çalışan Big Bang teorisine göre meydana gelen ani bir genişlemedir. Çoğullaşma ifadesi de genişleme neticesinde meydana gelen galaksiler, gezegenler, yıldızlar vs. gibi gök cisimlerinin oluşmasıdır.

Big Bang Olayı

---

Big Bang olayını kabaca anlatmak gerekirse; başlangıçta varolan tekil kütlenin zamanla genişleyip atom çekirdeklerini meydana gelmesine yardımcı olacak sıcaklık ve yoğunluk koşullarının oluşması neticesinde hidrojen ve helyum gazlarının kütlesel çekim etkisiyle kendi üzerlerine çökmesi sonucunda ilk yıldızlar ve galaksiler oluşmuştur.

Büyük patlama teorisi evrende ilk oluşan yıldızların ağır elementler açısından fakir olduğunu, bu ağır elementlerin ilk yıldızların patlamalarıyla evrene yayıldıklarını savunur. Anlaşıldığı üzere ilk oluşan yıldızlar, günümüz periyodik tablosunda bulunan elementlerden hafif olanlardan yani hidrojen ve helyum gazlarından oluşmaktaydı.

İlk kuşak yıldızların patlamalarıyla çekirdeklerinde bulunan ağır elementler yıldızlararsı boşluğa yayıldılar. Bu yayılan ağır elementler yeni yıldızların ve gezegenlerin oluşmasına olanak tanıdı. Oluşan bu gezegen ve yıldızlar içlerinde barındırdıkları ağır elementler sayesinde yaşama elverişli kayalık yüzeyler oluşturdular.

Evren genişliyor kanısına nasıl varıyoruz?

---

Sizce evren genişliyor kanısına nasıl varıyor olabiliriz? Şimdi de bunu açıklayalım.

Evrenin genişledi varsayımının temelinde basitçe "doopler etkisi" adı verilen bir olay var diyebiliriz. Doopler etkisine göre dalga yapılı ışık ya da sesin uzaklaştıkça dalga boyunun büyümesini, yakınlaştıkça dalga boyunun küçülmesini açıklar. Oluşan bu dalga olayının sonucunda ışık kaynağından uzaklaştıkça kırmızıya, yakınlaştıkça maviye kaymasına neden olur. Ayrıca ışık için geçerli olan bu olay dalga yapısındaki seste de sesin uzaklaştıkça pesleşmesi yakınlaştıkça da tizleşmesine neden olmaktadır.

Bu da demektir ki uzayda görünen galaksi kümelerinin renginin kırmızıya kayıyor olması bizden uzaklaştıklarına dolaylı olarak da evrenin genişlediğine kanıt oluşturmaktadır.

Aslında evrenin bu genişleme fikri, kırmızıya kayma eğilimi henüz keşfedilmemişken ortaya atılmış bir kuramdı. Edwin Hubble kırmızıya kayma olayını gözlemsel olarak ortaya koyunca evrenin başlangıçtan beri genişliyor olması görüşü neticesinde bilim insanları zamanı geriye sarınca evrenin başlangıçta bir noktadan bu kadar genişlediğine inanmaya başladılar. Bu sebepten dolayı da Big Bang teorisi türetilmiş oldu.

Büyük patlama fikri başlangıçta pek kabul edilmese de bilim insanlarının çalışmaları neticesinde teori zamanla geliştirildi. Einstein'in görelilik teorisi yardımıyla evrenin genişlemesi ile ilgili hesaplamalar yapıldı ve teori sağlamlaştırılmış oldu.

Peki büyük patlamanın kanıtları nelerdir?

---

Gök cisimlerini incelediğimizde yıldızların ışıklarının bize kadar geldiğini görebiliriz. Teoriye göre bize gelen yıldızların ışıklarının daha genç hallerindeki yaydıkları ışıklar olması gerekir. Aslında bu zaten tam olarak böyle olmaktadır, ışık hızı ne kadar hızlı olsa da onun da bir hız sınırı vardır bu neticede yayılan ışık bize çok geç ulaşır.

Başlangıçta da bahsettiğimiz gibi evrende ilk oluşan yıldızların ağır elementlerden yoksun olduklarından bahsetmiş bulunmaktayız. Bilim insanlarınca incelenen uzak yıldızların ışıklarında yakındaki yıldızların ışıklarına oranla daha az ağır element izine rastlanmıştır, bu da evrenin başlangıcındaki yıldızların ağır elementlerce fakir olması düşüncesini destekler niteliktedir.

Yine teoriye göre evrenin tekil bir noktadan yayılmaya başladığı ilk zamanlarda ışık ışıması gözlenmez. Başlangıçta evren ışığın yayılabileceğinden çok daha yoğun niteliktedir. Işığın yayılması sonraki 380 milyon yıl içerisinde gerçekleşir. Evren 380 milyon yıl yaşına girdiğinde gerekli yoğunluğa ulaşmıştır ve ışık aniden tüm evrene yayılmıştır. Büyük patlama teorisi de bu olayı şöyle açıklar;

"Hesaplamalara göre yayılan ilk ışık 2.7 kelvinlik kara cisim ışımasına denk niteliktedir."

Açıklanan bu öngörü de doğru çıktı. Bilim insanları Arno Penzias ve Robert Woodrow "Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması" adı verilen bu 2.7 kelvinlik ışımayı evrenin her yerinde gözlemlediler.

Büyük patlamayı destekler nitelikte daha birçok kanıt bulunmaktadır. Büyük patlamanın açıkladığı birçok şey olsa da açıklamakta zorlandığı bazı şeyler de vardır. Evrenin büyük çoğunluğunda görülen karanlık enerji bunlardan sadece biridir. Büyük patlama teorisi ne kadar başarılı bir teori olmasına karşın bazı şeyleri açıklayamamasından dolayı geçmişte birçok fizikçi tarafından reddedilmiştir. Her ne kadar bazı şeyleri açıklayamasa da şu anda türetilmiş olan en başarılı teoridir.

Bu yazı "Evrenin Başlangıcı" serimin ilk yazısıdır. Ara sıra yazacağım diğer yazılarda seriyi devam ettirmeyi planlıyorum. Sonraki yazımda görüşmek üzere...

Görsel kaynak;

---

kaynak1

kaynak2

kaynak3

kaynak4

kaynak5