Algı Yasaları - ZEİGARNİK ETKİSİ

Bilinç ve bilinçaltı, varlık çerçevesinde oldukça geniş yer kaplamanın yanı sıra pek çok soru işaretleri barındırır. Bilinç farkındalık alanı iken, bilinçaltı bilince dâhil olmayan süreçleri dahi kaydederek, çoğunlukla insan davranışının temelini oluşturan etkenlerin esas ve gizil kaynağıdır.

Bilinç ve bilinçaltının çalışmasını etkileyen en önemli faktörlerden biri algı dır. Belki çoğunuzun Felsefe ya da Psikoloji dersinden duyduğu bir Gestalt kuramı mevcut: “Bütün, kendisini oluşturan parçaların toplamından farklı ve daha büyüktür.” Peki, bu ne anlama geliyor? Şöyle ki; birey, bütünü parça parça değil bütün olarak algılar ve algıladıklarına kendinden (yaşantı, his, duygu) bir şeyler katarak onları yeniden örgütler. İşte bu noktada devreye Algı Yasaları girer. Algı yasalarının temelini Pragnanz yasası oluşturur, bu yasaya göre insan dünyayı daha yalın, daha kusursuz, daha eksiksiz kısaca daha iyi bir bütün olarak algılama eğilimindedir.

Şimdi, yüzlerce mükemmel algı yasasının içinden Pragnanz yasasından bahsedeceğim.

Yukarıya bir resim bıraktım. Sorum şu: “Çizdiğim bu şeyler ne?”
On kişiden dokuzu ilkinin bir çember, ikincisinin ise bir panda olduğunu söyleyecektir. Bu dokuz kişiden biri de benim. Oysa resimdeki şeyler aslında tam anlamıyla söylediğimiz şeyler değil. Mesela çember tamamlanmamış, pandanın kafasını oluşturan çizgi eksik... İşte bizim bu resimleri söylediğimiz şekilde görmemize sebep olan şey zihnin 'bütüne tamamlama' algısıdır. Belki onuncu kişi biraz daha uyanık olup bunların sırasıyla: tamamlanmamış çember ve tamamlanmamış panda olduğunu söyler :)

Tamamlama yasası, Zeigarnik etkisini kapsayan bir konu olduğu için önce ondan bahsetmek istedim. Esas başlığıma dönecek olursam:

Tamamlanmamış yaşantıları tamamlayarak algılama eğiliminin yanı sıra insanlar tamamlanmamış yaşantılarını tamamlanmış olanlardan daha iyi ve daha uzun süre hatırlama eğilimindedirler. Bu duruma Zeigarnik Etkisi adı verilir.

Biz bu etkiyi nerelerde hissederiz?

• Yarım bırakmak zorunda kaldığımız bir kitap hakkındaki şeyleri(içerik, karakter, yazar) bitirdiğimiz bir kitaba göre daha çok hatırlarız.
• Tamamını izlemediğimiz bir filmi, sonuna kadar izlediğimiz bir filme göre daha iyi hatırlarız.
• Dizilerin sonraki bölümünü sabırsızlıkla beklememize neden olan şey de budur. Yarım kalan olayları merak ettiğimiz için sonraki bölümü izleme oranımız artacaktır.

Size küçük bir dipnot da sunayım. Yarım kalmış bir ilişkiniz varsa ve “Bence buna artık bir son verelim.” cümlesini kurmadıysanız yahut karşı taraftan duymadıysanız ilişkinize yeniden başlamaya ya da tamamıyla bitirmeye hazırlıklı olun! :)