Yeni Zelanda

Güneybatı Pasifik Okyanusu'nda, 2 büyük ada üzerinde ve irili ufaklı çok sayıda adalar üzerinde bulunan bir güney yarımküre ülkesidir.

Tarihi

Yeni Zelanda Adalarına yaklaşık 1500 sene önce ilk yerleşenler, Doğu Pasifik Okyanusu adalarından gelen Maoriler Maoriler olmuştur. Maorilerin buradaki adalara yerleşmesi 14. asıra değin devam etti. Yeni Zelanda’ya ilk ulaşan Avrupalı ise, Danimarka'dan Abel Tasman olmuştur. Tasman'ın 1642’de gelişinden sonra İngiliz Kaptan James Cook 1769 yılında ülkenin kıyılarını dolaşmıştır. Bundan sonra ülke, İngiltere’nin hakimiyeti altına girdi. 1840 ve 1860 senelerinde ada yerlilerle çok sayıda çatışmalar oldu. Maoro harpleri 1870 senesinde tamamiyle kesildi. Bu sayede adalar İngiltere kolonisi haline geldi.

Birinci Dünya Savaşının başlamasıyla Yeni Zelanda, İngiltere tarafında savaşa katıldı. Yeni Zelandalı ve Avustralyalı ı askerlerden kurulmuş olan A N Z A C (Australian and New Zealand Army Corps) orduları Çanakkale’de Osmanlı ordusuna karşı yenilgiye uğradı. 17 bin ölü ve 50 bin yaralı ile kaçmak durumunda kaldı. YeniZelanda birlikleri 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya (1942) ve İtalya (1944) ordularına karşı da aynı şekilde hezimete uğradı.

İkinci Dünya Savaşından sonra 1951 yılında Yeni Zelanda Hükümeti , Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya ile karşılıklı Güvenlik Anlaşması imzaladı. İngiltere’nin desteğiyle Singapur ve Malezya’ya birliklerini yerleştirdi. Böylece bölgenin kontrolünü bir miktar da olsa Yeni Zelanda ve İngiltere sağlandı. Yeni Zelanda, monarşik bir idareyle Birleşik Krallığa bağlı yönetilir.

Fiziki Yapı

Yeni Zelanda Güneybatı Pasifik Okyanusu'nda biri güneyde diğeri kuzeyde iki büyük adadan oluşur. Etrafındaki küçük adalar da dahil toplam yüz ölçümü yaklaşık 267.844 km2dir. Avustralya en yakın komşusudur ve yaklaşık 1930 kilometre kadar doğusundadır.

Şekil olarak bir dikdörtgeni andıran GüneyAdasının güneybatı ucu ile kuzeydoğu ucu arasındaki mesafe yaklaşık 800 kilometredir.

Adanın batısında Güney Alp Dağları bulunur. Güney Alplerin en yüksek noktası, Cook Dağı aşağı yukarı 3764 metrelik yüksekliğiyle ülkenin en yüksek bölgesidir. Dağlar la kıyı arası 32 kilometredir. Güney Alplerin üstünde 16 adet tepe vardır. Bunların en alçak olaaı 3048 metredir. Alplerin doğu yamaçlarında ise çok sayıda buzul göl bulunmaktadır. Bunların içinde Fox, ve Josef ve Tazman buzulları en geniş olanlarıdır. Ülkede çok sayıda irili ufaklı göl ve nehirler de vardır. Ülkede bulunan en en geniş göl Te Anau’dur. Aşağı yukarı 344 kilometre kare olup, uzunluğu 61 kilometre genişliği ise 10 kilometredir. Güney Adasında bulunan başlıca büyük nehirler: Rakaiaa, Waimakari ve Cluta’dır. Batı kıyılarında bulunan fiyord ve şelaleler ülke manzarasına ayrı bir güzellik eklemektedir. Dünyanın en büyük 4. şelalesi Sutherland da burada bulunmaktadır. Alplerin doğu bölgesi, adanın doğu kıyısına kadar uzanan Canterburry yaylasıyla kaplıdır. Foveaux Boğazı ile Güney Adasından ayrılan Stevart Adası yaklaşık 1700 kilometre mesafededir.

Cook Boğazından yaklaşık 22 km kuzey mesafede Kuzeyadası bulunmaktadır. Yaklaşık 114.489 kilometrekare bir alandadır. Adanın orta bölgesinden Tongaro, Ngauruhe ve Ruapeh ismindeki aktif volkanik dağlar bulunur. Batı kıyısınday ise yaklaşık 2400 metre yükseklikteki Egmonte Dağı da aktif bir volkanik dağdır. Bu dağın kuzey bölgesinde ise dev mağaralar bulunmaktadır. Adanın Rotora bölgesinde ve etrafındaki sıcak su kaynakları kesintisiz buhar ve gaz çıkarırlar. O kadar ki, burada nehirde tutulan balık biraz ilerideki kaynakta pişirilebilir. Adanın bu bölgesinde soğuk ve sıcak mevsimler aynı zamanda görülebilir. Kuzey Adasınnda termal bölgede Taupo Gölü aşağı yukarı 616 kilometrekaredir. Ülkedeki en uzun nehir olan Waikatoo kuzeyde Taupo Gölü'ne akar ve takriben 425 kilometre uzunluktadır. Adada bulunan ovalar genelde çok yüksek değillerdir. Bunlar içinde Tarannaki, Manawattu ve Wairarpa ovaları en geniş olanlarıdır. Doğu kıyısında olan Plenty, Hawkres ve Powerty körfezleri ise doğal limandır.

Yeni Zelanda’da Stevart Adasından başka çok sayıda büyüklü küçüklü adalar bulunur.

İklim

Okyanus içinde yer aldığı için, Yeni Zelanda aşırı ısı farklılıklarına ve yaz kuraklığına maruz kalmaktadır. Auckland civarında ortalama sıcaklık 16 derece iken Güney Adasında Invercagill civarında 10 derecedir. Pasifik Okyanusu ile birlikte mevcut doğal kaynaklar ülke iklimine çok büyük miktarda etki etmektedir.

Yeni Zelanda'nın batı bölgesi, doğu bölgesine oranla daha yağışlıdır. Örneğin Kuzey Adası'nın batı bölgesinde olan New Plymauth bölgesi yılda ortalama 141 gün yağışlıdır ve ortalama yağış miktarı 1565 milimetredir. Aynı boylamda yer alan Naprier bölgesi ise doğu kıyısındadır, aşağı yukarı 780 milimetre yağış alır. Yağış süresi ise ortalama 92 gündür.

Yeni Zelanda ekvatorun Güney Yarımküre'de olduğu için Kuzey Yarımküreye göre mevsimler farklıdır. Kuzeyde insanlar yaz sıcağından bunalırken, Yeni Zelanda’da snowboard yapılabilir.

 

Tabii Kaynakları

Yeni Zelanda'da toprakların neredeyse yarısı yeşil alanla örtülüdür. Sadece çeyreği kadar arazi çorak ve kayalıktır. Arta kalan alanlarsa ormanla kaplıdır.

Nehirler oldukça kısa ve çok hareketlidirler. Göller ve nehirler önemli elektrik kaynaklarıdır. Ülkedeki en büyük hidroelektrik santral Manapuri Gölü üstündedir ve 1 000 000 kwat kapasitededir.

Ülkedeki ormanlar önemli bir tabi kaynaktır. Dünyada ende bulunan cinste ağaçlar bulunur. İçlerinde en ünlüsü Yeni Zelanda’ya özgü Kauri ağacıdır. Bu ormanlarda çok sayıda hayvan ve değişik cinste kuşlar bulunur. Uçamayan, kısa gagalı kiwo kuşu, Yeni Zelanda simgesidir. Ülkede en yaygın olarak sığır ve koyun yetiştirilir. Bütün boş yeşil alanlar hayvancılığa tahsis edilmiştir. Yeni Zelanda'da çok sayıda kırmızı geyik bulunur

Nüfus ve Sosyal Hayat

Yeni Zelanda’nın 2017 sayımında göre nüfusu 4.794.000 kişidir ve nüfusun çoğunluğu gençtir. Yeni Zelanda nüfusunu iki tip insan grubu oluşturur. Bunlardan ilki yerli Maorilerdir. Diğeriyse, ülkeye sonradan gelen beyaz Avrupalılardır. Günümüzde bu ayırım anlaşılamayacak düzeydedir. Avrupalılar genellikle İngiltere, İrlanda ve İskoçya kökenlidirler. Önceleri fazla olan Maori nüfusu İngiltere kolonileştirme siyaseti sebebiyle zamanla azaldı. Birçoğu savaş esnasında öldü. Ayrıca Polonya, Rusya, Şili, Almanya ve Vietnam’dansürgün sebebiyle gelen veya kaçıp buraya yerleşenlerin sayısı da oldukça fazladır.

Nüfusun yaklaşık yüzde 83’ü şehirde yaşar. Kır bölgelerinde yaşayanlarsa genelde hayvancılık ve tarımla uğraşırlar.

Halkın gelir seviyesi yüksektir. Bütün kara, su ve deniz sporları herkes tarafından yapılır.

Resmi dil İngilizce olsa da, Maori lisanı unutulmamıştır ve konuşulmaya devam eder. Az miktarda Çince ve Hintçe konuşan gruplar da bulunur. Yeni Zelanda'da din yapısı da değişiklik gösterir. Halkın yüzde 55’inden fazlası Protestan'dır. Bundan başka Angallikan, Katolik, Yahudi, yerli inanışlara sahip kişiler de bulunur. İslam dini ülkede sonradan tanınmıştır.

Yeni Zelanda'da eğitim düzeyi oldukça yüksektir. Okuma yazma bilenlerin oranı neredeyse yüzde 99’tur. Altı - onbeş yaş arası için eğitim mecburidir. Bütün dünyada en çok günlük gazete yayımlanan ülkelerdendir. Her 1000 kişinin 400’ü gazete satın alır.

---

Posted from my blog with SteemPress : https://oguzhanlive.000webhostapp.com/2018/11/yeni-zelanda

---