Inuici i życie na Grenlandii

U nas mówimy o nich "Eskimosi", chociaż dla samych Inuitów ten termin może być obraźliwy. Oznacza po prostu - zjadaczy surowego mięsa. Stanowią rdzenną grupę ludów z arktycznych rejonów Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii. Ciągła walka o przeżycie sprawiła, że świetnie radzą sobie w warunkach wiecznego zimna.

Teoria i historia

Jak to się zaczęło...

Pierwsze ludy arktycznych obszarów Ameryki Północnej to Dorset i Thule. Trafły tam prawdopodobnie ok. 45000 lat temu. Ich podstawowe i życiodajne zajęcie to polowanie na foki i wieloryby. Ekspansja na różne inne obszary uwarunkowana była zmianami klimatycznymi i poszukiwaniem nieco cieplejszych miejsc. Lud Thule poznał się z Normanami, a nawet nawiązał z nimi kontakty handlowe. Takie rozprzestrzenianie się ludów doprowadziło ich na Grenlandię, gdzie Inuici - potomkowie Thule, żyją do dnia dzisiejszego. W 1670 roku Inuici spotkali Europejczyków. Był to niesamowity skok cywilizacyjny i kulturowy. Mieszkańcy dzisiejszej Grenlandii zaczęli handlować swoimi dobrami z Europejczykami na bardzo dużą skalę. Swoje dobra wymieniali na żywność, ubrania czy narzędzia. Po załamaniu rynku w 1930 roku, Europejczycy nie potrzebowali już towarów od Inuitów. Wysyłali im jedynie podstawowe środki do życia.

Grenlandia

To nazwa zarówno kraju, a właściwie autonomicznego terytorium należącego do Danii, jak również największej wyspy świata. Grenlandia jest od Danii w wielu kwestiach niezależna, np. nie należy do Unii Europejskiej. Co ciekawe, oprócz Inuitów, na Grenlandii żyją również Duńczycy. Wyspa ma swoją politykę i swojego premiera, a oficjalną głową Grenlandii jest królowa Danii - Małgorzata II. Chociaż Grenlandia posiada ogromne terytorium, to zamieszkuje ją zaledwie ponad 57 tys. ludzi. To mniej więcej tyle, co w Zgierzu czy Bełchatowie. Głównym wyznaniem wśród Inuitów jest luteranizm. Ogólnie, językiem urzędowym jest duński i grenlandzki. Jedak ten drugi składa się na wiele innych. Inuici są autorami różnych języków, zaliczanych do grupy eskimo-aleuckiej. Walutą na wyspie jest duńska korona. Średnia temperatura jest zależna od lokalizacji. I tak na południowo-zachodnim wybrzeżu mamy od -7°C do +10°C. Natomiast na pozostałym wybrzeżu waha się od -36°C do +3°C. Najzimniej jest w centralnej części kraju. Tam średnia temperatura waha się od -47°C do -12°C. Rekord mrozu to aż -74°C. Wyspę zamieszkują m.in. niedźwiedzie polarne, lisy polarne, renifery czy piżmowoły arktyczne.

Tożsamość

Mitologia i legendy

Grenlandia to świat mitów, legend i fantastycznych zwierząt. Popularny był animizm, czyli pogląd zakładający, że zierzęta, rośliny, a nawet nieożywione przedmioty posiadają duszę. Popularną postacią w mitologii Inuitów jest kruk. Przypisywano mu nawet rolę stworzyciela świata. Był obdarzony wielką mądrością, miał posiadać ogromną siłę i magiczne zdolności. Był opiekunem i przyjacielem człowieka. W mitologii występują również wieloryby, łosie, wilki czy lisy. Ponadto bohaterami mitów były również giganty i potwory.

Muzyka

Współczesna muzyka grenlandzka to nurty duńskie i inuickie z wpływami muzyki amerykańskiej czy brytyjskiej. Przykłady stanowią takie zespoły jak: Kuluk, Nanook, Nuuk Posse czy Qullisara (do znalezienia na youtube). Jednak prawdziwą tożsamość stanowi muzyka ludowa Inuitów. Popularyzowane przez inuickich szamanów są tańce i bębny (z niedźwiedziego pęcherza). Razem z Duńczykami na wyspę przybyły nowe instrumenty, a co za tym idzie - pojawiły się chrześcijańskie pieśni. Na Grenlandii poza muzyką ludową, popową i rockową, bardzo popularna jest kultura hip-hopu.

Odzież

Wbrew pozorom, odzież stanowi nieodłączny element tradycji. Ludzie Grenlandii sami ją produkują z surowców otrzymywanych z polowań. Od początku inuickiej historii w ten sposób tworzą ubrania. Niektóre ubrania mają swoje specyficzne nazwy, charakterystyczne dla mieszkańców wyspy. Anorak to kurtka z kapturem wykończonym futrem z ogona wilka. Długie buty do połowy uda to kamiki. Do produkcji ubrań głównie używa się skór karibu i futer z fok. Anorak, kamiki i spodnie to podstawowy ubiór Grenlandczyka.

Kuchnia

Bardzo popularnym mięsem jest mięso z foki. Jest głównym składnikiem tradycyjnej grenlandzkiej zupy - suassat. Oprócz foczego mięsa w jej skład wchodzą ziemniaki, ryż i cebula. Obok foki bardzo dużym zainteresowaniem cieszy się mięso z renifera, a jego język to prawdziwy rarytas. Mattak to...surowa skóra z morświna. Robi się z niego również steki, zupy czy pieczenie. Mieszkańcy Grenlandii do swojego jadłospisu włączają również ptaki, np....mewy. Popularne są również niedźwiedzie i oczywiście ryby.

Polowania i psy zaprzęgowe

Polowania w oczywisty sposób łączą się z kuchnią i od wieków po dziś dzień zapewniają Inuitom przeżycie. Mało kto wie, że to pierwotni mieszkańcy Grenlandii wynaleźli popularny dziś kajak. Służył do polowań na morsy i foki. Na wieloryby polowano z umiaki - większej i bardziej stabilnej łodzi. Samym narzędziem polowania był harpun. Gdy woda była zamarznięta, polowano na foki w inny sposób. Tworzono im przeręble, aby mogły złapać oddech i chronić się przed zamarznięciem. Inuici wraz ze swoimi psami zaprzęgowymi odnajdywali foki.

Zaprzęgowe husky to niezwykłe zwierzęta. Są spokrewnione z wilkami i bardzo dobrze przystosowane do mroźnych temperatur. Żywią się zamarzniętym pokarmem i śniegiem. Mieszkańcy zawdzięczają psom tak wiele, że na znacznym obszarze kraju zakazano hodowli psów innej rasy. Ich instynkt przetrwania warunkuje tu na swój sposób przetrwanie człowieka, ponieważ husky na terenach pokrytym lodem to nieodłączny towarzysz w polowaniach.

Igloo

Czyli po prostu - okrągły dom ze śniegu. Kiedyś organizowano tam ceremonie, zabawy i narady. W praktycznym zastosowanie służyło jako tymczasowe schronienie podczas polowań. Mieszkańcy Grenlandii nigdy na stałe tam nie mieszkali, chociaż rozpowszechnił się taki mit. Zimą domy budowano z kamieni czy torfu. Latem zdejmowano dach, aby deszcz oczyścił dom, a mieszkano w prostych szałasach ze skór. Obecnie buduje się domy drewniane, a w większych miejscowościach - nawet bloki mieszkalne.

Noworodek to świętość

Z racji tego, że na Grenlandii śmiertelność noworodków w latach 60-tych wynosiła aż 80%, dziecko jest tu świętością. Tradycja nakazuje wynieść noworodka na zewnątrz, aby odetchnął mroźnym powietrzem. Ma to zapewnić prawidłowy rozwój. Panuje tu zwyczaj, że do trzeciego roku życia dziecko może robić wszystko co chce. Nie ma tutaj kar za złe zachowanie. Rodzic może jedynie grzecznie wytłumaczyć, że zachowanie dziecka jest niewłaściwe. Krzyk czy jakiekolwiek groźby są po prostu zakazane przez niepisane zasady. Obecność dziecka, nawet niemowlaka (noszonego przez ojca w kapturze) na polowaniu to dobry omen i ma zapewnić obfite łowy. Kolejnym zwyczajem jest uczenie dziecka jedzenia surowego mięsa, a wręcz namawianie do polubienia tego smaku.

O Grenlandii w literaturze i mediach

Pierwsza książka, jaka przychodzi mi na myśl to "Anaruk" Czesława i Aliny Centkiewicz. To krótka lektura dla dzieci o małym Eskimosie. O katastrofie samolotów na Grenlandii przeczytamy w książce "Lodowe piekło" Na Grenlandię wybrał się Krzysztof Gonciarz - popularny youtuber. W swoich licznych vlogach przedstawił ciekawy obraz tego kraju. Ponadto na tym portalu można zapoznać się z ciekawą grenlandzką muzyką. Przepiękna, chociaż krótka gra o przyjaźni dziewczynki z polarnym lisem to "Never Alone". Przygodę bohaterów uzupełniają fantastyczne wstawki filmowe z Inuitami w roli głównej. Dowiadujemy się z nich wiele ciekawostek o mieszkańcach i ich zwyczajach, poznając niesamowitą kulturę Inuitów.

Czy i jak można się tam wybrać?

Okazuje się, że łatwiej niż się wydaje. Są biura podróży, które oferują nam wycieczkę w to niezwykle interesujące miejsce. 15-dniowa wycieczka z Reykjaviku to koszt 2.595 €. Na Grenlandię polecimy również z Kopenhagi.

Grenlandia obecnie

Polowania przetrwały po dziś dzień. Zarówno zawodowe jak i hobbystyczne. Podobnie jak u nas, większość dzieci posiada telefony komórkowe, które bardziej niż do kontaktu służą do zabawy. Mimo to, większość zabaw odbywa się na zewnątrz. Jest internet i telewizja. Rozwija się muzyka i literatura, chociaż opowieści Grenlandczyków to głównie tematyka zabijania i walki o przetrwanie. Grenlandia to tak na dobrą sprawę...kraj socjalistyczny. Większość firm działających na wyspie należy do państwa. Służba zdrowia również jest państwowa i darmowa. Transport, do lekarzy funduje państwo. Co dziwniejsze - bardzo często do lekarza należy lecieć samolotem, gdyż odległości między miejscowościami są spore, a nie w każdej znajdziemy specjalistę. Dania w dużej mierze finansuje Grenlandię.

zdjęcia: pixabay.com