Dawne, dziwne, pozanaukowe i nieoficjalne jednostki miar

Każdy z nas zna metry, kilogramy czy litry. Na świecie istniały i nadal istnieją dziwne jednostki miar, których nie obejmuje układ SI. Poznajcie, jak mógłby wyglądać świat, gdyby nie wymyślono prostszych jednostek oraz jak różne pomiary urozmaicają sobie Finowie.

Czas

Jesteśmy przyzwyczajeni do zegarków, które odmierzają sekundy, minuty i godziny. Można go jednak definiować na przeróżne sposoby. Największą jednostką czasu jest eon. Dzieli się on na ery i obejmuje okres co najmniej 500 mln lat. Związany jest z geologią naszej planety. Wyznacza się trzy eony: archaik, proterozoik i fanerozoik. Jeden miliard lat to jedno gigaannum. Dużo krótszą średniowieczną jednostką czasu był moment, który w naszej mowie przetrwał do dziś i rozumiany jest jako chwila. Moment jednak miał dokładnie 90 sekund. W starej polskiej lieraturze możemy spotkać zdrowaśki, różańce i pacierze. Katolicy w ten sposób również postrzegali czas, a te nieoficjalne jednostki były uznawane jako czas potrzebny na odmówienie tych modlitw.

Paul Dirac to naukowiec, który zasłynął nie tylko ze swoich twierdzeń, ale również z małomówności. I tak na Uniwersytecie w Cambridge zasłynął 1 Dirac, jako jednostka tempa wypowiadania słów, tj. 1 słowo na godzinę. To oczywiście żartobliwa i bardzo nieoficjalna jednostka. Powstało takich więcej, a szczególnie w polskim sporcie. Łyżwiarz - Zbigniew Bródka wydarł olimpijskie złoto, będąc szybszym od rywala o 0,003 sekundy, która oznacza jedną Bródkę. Idąc dokładnie tym samym tokiem...Andrzej GOŁOTA został znokautowany w 53 sekundy, Marcin NAJMAN w 44 sekundy, a Michał SZYBA zapewnił naszym piłkarzom ręcznym brąz na Mistrzostwach Świata na jedną sekundę przed końcem.

Długość

Jedną z pozanaukowych jednostek długości jest "x" - służyła do pomiaru długości promieniowania rentgenowskiego i gamma. Inną jednostką wyrażona jedną literą jest "U" - w elektronice określa wysokość modułów, zespołów oraz szaf montażowych. Dzisiejszy cal to dokładnie 2,54 cm. Jednak dawniej wszystko było trudniejsze i niejednolite. Istniał cal polski, pruski, angielski, reński, wiedeński, rosyjski czy francuski, przy czym ten ostatni oznaczał szerokość kciuka króla Francji. Jeden łokieć oznaczał długość od łokcia do końca środkowego palca. Ta jednostka nie tylko różnicowana była na skale świata, ale również naszego kraju. Wyróżniało się łokieć: warszawski, krakowski, wrocławski, lwowski, chełmiński czy gdański. Oczywiście różne łokcie pojawiały się w różnych okresach historycznych, ale również ich miara była różna. Tak samo było ze stopami: staropolską, galicyjską, krakowską i wrocławską. Powstały również różne mile. Mila wrocławska to odległość od Bramy Piaskowej do Psiego Pola, czyli dokładnie 6700 metrów (11250 łokci.) Natomiast Długość rozpostartych ramion mężczyzny to 1 sążeń. Mistrzami w opracowywaniu dziwnych jednostek miar są Finowie. Powstała tam peninkulma, oznaczająca odległość, z której słychać szczekającego psa, gdy nie wieje wiatr. Päivämatka to długość, jaką można przejść w jeden dzień, a linja to szerokość ziarna jęczmienia. Poronkusema to lapońska jednostka odległości, która oznacza odległość, jaką przemierza renifer bez przerwy na oddanie moczu. Natomiast kivenheitto to rzut kamieniem.

Masa

Tu już mniej dziwacznie i trochę bardziej jednolicie. Warto nadmienić, że znany kiedyś był gran (nie gram) i oznaczał jedno ziarno. Służył do pomiaru masy małych, ale cennych rzeczy, np. monet czy prochu strzelniczego. Nie mylić z garnem, który służył NASA do pomiaru nasilenia choroby kosmicznej u kosmonautów. Znany nam z powiedzeń łut (szczęścia) to jednostka masy, a dokładniej 12,65625 grama. Mimo tego, że w wielu krajach rozumiano się co do jednostek masy, to wyróżniano tonę angielską i amerykańską. A żeby było zabawniej tona amerykańska wynosiła 2000 funtów BRYTYJSKICH. We wspomnianej już Finlandii używa się całkiem logicznie "tonni," jako 1000 kg. Ale nazwa ta oznacza również 1000 innych różnych rzeczy, a zwłaszcza pieniędzy.

Inne ciekawostki

Tuzin to oczywiście 12 sztuk. Jednak nie każdy. Otóż, tuzin piekarski liczył sztuk 13. W Anglii karano kiedyś piekarzy obcięciem dłoni za oszukiwanie konsumentów. Zatem w obawie przed karą, piekarze dodawali jeden bochenek chleba dla klientów, którzy zdecydowali się na kupno dwunastu. Skoro mowa o tematach kulinarnych, to czasem zastanawiamy się, ile to jest szczypta? Pytamy, mała szczypta czy duża? Właściwa odpowiedź to: jak największa. Otóż szczypta jest ilość sypkiej substancji, jaka zmieści się pomiędzy kciukiem, a palcem wskazującym. Także ostrożnie, ze szczyptą soli! Mało kto wie, że istnieje taka jednostka jak "Na koniec noża" - stosowana w farmacji, określa objętość równą pół łyżeczki. Ryza to 500 arkuszy papieru. Troszkę inaczej jest oczywiście w Finlandii, gdzie riisi to zaledwie 144 kartki. Wymyśloną również dol - czyli jednostkę natężenia bólu czy świecę, jako jednostkę natężenia światła.