Fizjoterapia dla ograniczonych #1 - Punkty spustowe

^{ja nie o tym... (źródło: pixabay.com)}

Wybrałem ten clickbaitowy tytuł z premedytacją. Otaczająca nas rzeczywistość sprawia, że w porównaniu do naszych przodków ruszamy się coraz mniej. Jednocześnie wielu z nas podejmuje intensywną aktywność sportową, która również może mieć negatywne skutki. Zarówno bezruch, jak i przekraczanie limitów może być przyczyną ograniczeń ruchu, zespołów bólowych i innych problemów ze zdrowiem. Jednocześnie wiemy więcej o zaburzeniach i funkcjonowaniu narządu ruchu, jak również ludzkiego organizmu jako całości. Studiuję fizjoterapię, a na Steemicie nie ma zbyt wielu artykułów poświęconych tej prężnie rozwijającej się dziedzinie medycyny, postanowiłem więc podjąć temat w serii artykułów pt.:

Fizjoterapia dla ograniczonych... ruchowo

^{(pixabay.com)}

Moim celem jest przybliżenie wam niektórych urazów, dysfunkcji, problemów i terapii, zwłaszcza od strony praktycznej. Jednocześnie jestem otwarty na wasze sugestie dotyczące wyboru przyszłych tematów, jak również postaram się, w miarę możliwości odpowiedzieć na zadawane mi pytania.

Nie ukrywam, że mam również inny cel. Przez pisanie o fizjoterapii chciałbym sam zmobilizować się do rozwijania swojej wiedzy i umiejętności, aktywności fizycznej, jak również uporządkować swoją dotychczasową wiedzę. A platforma jaką jest Steemit nadaje się doskonale do tego zadania.

Zaczynajmy!

Punkty Spustowe

^{lokalizacja punktów spustowych (niebieski) i stref promieniowania bólu (czerwony) dla mięśnia czworobocznego}

Punkt spustowy (ang. trigger point) to silnie podrażniona okolica w obrębie napiętego pasma mięśnia lub powięzi. Punkt spustowy jest bolesny podczas palpacji - jego dotyk wywołuje specyficzny, promieniujący ból, napięcie mięśniowe lub reakcje wegetatywne (zaczerwienienie, zwiększona potliwość). Punkty spustowe zlokalizowane są bardzo często w pobliżu przyczepu mięśnia.
Punkty spustowe występują także w innych tkankach, np. skórze, ścięgnach i więzadłach, nie są jednak stałe i nie wywołują promieniującego bólu.

Aktywne / ukryte punkty spustowe

Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe dzielą się na aktywne i ukryte. Aktywny punkt spustowy wywołuje objawy bólowe zarówno w spoczynku, jak i podczas aktywności. Natomiast punkt ukryty będzie wywoływał ból tylko podczas palpacji.
Wyróżnia się również punkty satelitarne, które powstają w mięśniach sąsiadujących z pierwotnym punktem spustowym - aktywnym lub ukrytym - i mogą utrudniać znalezienie punktu pierwotnego.

Objawy

Na występowanie aktywnych bądź ukrytych punktów spustowych mogą wskazywać:

• ograniczony zakres ruchu; uczucie sztywności,
• osłabienie siły mięśnia,
• charakterystyczny promieniujący ból,

Sztywność i osłabienie mięśniowe stają się szczególnie wyraźne po dłuższych okresach spoczynku, jak np. poranna sztywność lub ból przy dłuższym siedzeniu.
Inne objawy wywoływane przez punkty spustowe:

• zmiany wegetatywne okolicy, do której promieniuje ból (potliwość, łzawienie, wzmożona wydzielina z nosa, "gęsia skórka")
• zaburzenia czucia pozycji ciała
• zaburzenia równowagi; zawroty głowy
• zwiększona pobudliwość
• gorsza koordynacja mięśniowa

Czynniki sprzyjające powstawaniu punktów spustowych:

• przeciążenie mięśnia
• bezpośrednie urazy
• aktywność ruchowa nie poprzedzona rozgrzewką
• schorzenia narządów wewnętrznych
• zmiany zwyrodnieniowe stawów
• stres
• istniejące punkty spustowe (satelitarne)
• zaburzenia w przemianach metabolicznych
• niekorzystne warunki środowiskowe (wilgotność, zimno, itd.)

Hipotezy powstawania punktów spustowych

^{fabrykasily.pl}

Punkty spustowe pojawiają się w literaturze medycznej od lat 40, XX wieku. Oto kilka z hipotez:

1. Hipoteza kryzysu energetycznego (Simons 1994, Gerwin 2005)

Bezpośredni uraz mięśniowy, powtarzające się przeciążanie mięśnia o niskiej intensywności lub intensywny skurcz mięśnia mogą prowadzić do uszkodzenia siateczki sarkoplazamatycznej lub błony komórkowej, co powoduje zwiększenie koncentracji jonów wapnia Ca2+, to z kolei wywołuje skrócenie kompleksów aktyna-miozyna, deficyt (ucieczkę) ATP oraz zaburzenie pompy wapniowej. Opisane zdarzenia powodują (1) miejscowy kryzys energetyczny, (2) miejscowy skurcz włókien mięśniowych i są samonapędzającym się mechanizmem.

2. Hipoteza modulacji ośrodkowej (Hocking 2010)

Kluczem hipotezy jest założenie, iż błona komórkowa miocytu może kontynuować wzbudzanie potencjałów czynnościowych bez ekscytacji synaptycznej w wyniku osiągnięcia plateau potencjału – utrzymujące się plateau depolaryzacji alfa-motoneuronów prowadzi do formowania się mięśniowo-powięziowych punktów spustowych.
Poprzedzające punkty spustowe (Antecedent MTrPs) są wynikiem ośrodkowej sensytyzacji nocyceptywnych włókien-C, a w wyniku odruchów bólowych (bólowych odruchów zginaczy), odruchów trzewno-motorycznych lub bólowych odruchów otwarcia żuchwy (bilateralny) i zachodzą w mięśniach agonistycznych odruchu.
Następujące MTrPs (Consequent MTrPs) są wynikiem motorycznego pobudzenia zwrotnego siatkowo-rdzeniowego i/lub siatkowo-trójdzielnego i występują w mięśniach antagonistycznych względem odruchu bólowego.

3. Hipoteza neurogenna (Srbely 2010)

Wyniki badań Srbely i wsp. wskazują, iż punkty akupunkturowe wykazują unikalność anatomiczną, polegającą na zwiększonej gęstości dużych, zmielinizowanych włókien w porównaniu z pozostałymi tkankami (nie będącymi punktami akupunkturowymi). Srbely i wsp. zaproponowali nowe określenie – punkt wtórnej hyperalgezji (SHL – secondary hyperalgesic locus) na podstawie wyników swoich badań. Punkty spustowe (MTrPs) stanowią dyskretną, wtórną manifestację neurogenną (obwodową) wynikającą z sensytyzacji centralnej, wywołanej patologią pierwotną w obrębie wspólnego pola neuromerycznego mięśnia.

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o hipotezach powstawania punktów spustowych, znajdziecie je pod tym linkiem

W końcu przechodzimy do sedna problemu:

Co zrobić z punktem spustowym?

Istnieje wiele technik opracowywania punktów spustowych. Jedną z najprostszych jest metoda kompresyjna.

Po palpacyjnym zlokalizowaniu punktu spustowego, należy ucisnąć miejsce w którym się znajduje. Ból, który powstaje przy nacisku musi być znośny dla pacjenta; służy także jako objaw kontrolujący. Jeśli ból słabnie po kilku-kilkunastu sekundach, jesteśmy na dobrej drodze. Ból powinien zniknąć po 15 sek - 1 minucie. Należy wtedy zwiększyć nacisk, aż do osiągnięcia kolejnej bariery bólu. Kompresję kontynuuje się do całkowitego ustąpienia bólu. Bezpośrednio po zakończeniu pracy na punkcie pacjent powinien aktywnie utrwalić nowo osiągnięty zakres ruchu (przez poruszanie kończyną w ograniczonym poprzednio zakresie).
W czasie trwania jednej sesji terapeutycznej można opracować maksymalnie 4-5 punktów spustowych, aby dać organizmowi czas na usunięcie szkodliwych metabolitów, a układowi nerwowemu na adaptację.

Najlepsze w tej metodzie jest to, że jest bardzo prosta i każdy może ją zastosować. Znajdujemy najbardziej bolesny punkt (często w tym miejscu znajduje się zgrubienie na jednym z włókien mięśniowych, wielkości ziarenka ryżu) - uciskamy zgodnie z wymienioną metodyką - pogłębiamy aktywny zakres ruchu.

^{możemy również pomóc sobie przyrządem do masażu, pinem, a nawet zwyczajnym długopisem}

To wszystko na dzisiaj. W kolejnej odsłonie przedstawię wam inne techniki pracy na punktach spustowych.

źródła:

• P. Richter, E. Hebgen, Punkty spustowe i łańcuchy mięśniowo-powięziowe w Osteopatii i Terapii Manualnej, wyd. Galaktyka, Łódź 2010
• hipotezy powstawania MTP

by @postcardsfromlbn