POWSTANIE LISTOPADOWE (November Uprising)
Słowem wstępu:
29 listopada 1830 roku Piotr Wysocki wraz z resztą oficerów zdecydowali wszcząć walkę zbrojną przeciwko carowi. W nocy z 29 na 30 listopada oddział ten napadł na Łazienki Królewskie gdzie przesiadywał książę Konstanty, który to miał być głównym celem ataku. Następnym celem ataku był warszawski Arsenał, w którym przechowywano mnóstwo sprzętu wojskowego. Dzięki pomocy mieszkańców Warszawy powstańcy zdołali zdobyć ten budynek . Książę Konstanty zdołał zbiec najprawdopodobniej w stroju kobiety wraz z wiernymi sobie oddziałami.
Po tych wydarzeniach powstańcy opanowali stolicę.
"Półgłówki zrobili burdę, którą wszyscy ciężko przypłacić mogą"- oświadczył generał Józef Chłopicki po nocy listopadowej. Kilka dni później mianował się dyktatorem powstania. Polskie Królestwo dysponowało znakomitą wprawdzie, lecz tylko 27 - tysięczną armią i nie miało sojuszników. Polscy politycy uważali, że całe powstanie i chęć wszczęcia walki jest bezsensowna. Wiedzieli, że car im tego nie odpuści.
W lutym 1831 roku 127 - tysięczna armia rosyjska wkroczyła do Królestwa. Z czasem jej liczebność wzrosła do 250 tysięcy. Pod koniec lutego 1831 roku obie armie starły się pod Grochowem (niedaleko stolicy). Przez kilka godzin toczyły się zacięte walki o niewielki lasek, Olszynkę Grochowską. Lasek przelatywał z rąk do rąk, lecz jednak ostatecznie zdobyli ją Rosjanie. Polacy by uniknąć klęski musieli się wycofać. Bitwa do tego czasu pozostaje nie rozstrzygnięta, gdyż mimo sukcesu wojska rosyjskie musiały się wycofać przez znaczne straty w ludziach ( około 10 tysięcy ludzi.)
Ignacy Prądzyński jeden z najbardziej utalentowanych polskich generałów opracował świetny plan ofensywy. Polacy odnieśli błyskotliwe zwycięstwa pod Dębem Wielkim i Iganiami (starty polskie - około 400 zabitych). Tą wielką szansę zmarnował generał Skrzynecki, który obawiał się późniejszej przewagi Rosjan, więc wycofał wszystkie siły w kierunku Warszawy. W maju wojska cara narzuciły Polakom bitwę pod Ostrołęką, którą wygrały. Choć armia nie została zniszczona przywódcy powstania stracili wiarę w zwycięstwo.
W początkach września 1831 roku 77 tysięczna armia rosyjska stanęła pod Warszawą , którą broniło 35 tysięcy ludzi. Uderzenie od strony Woli zaskoczyło Polaków. Zginął wówczas generał Józef Sowiński. Warszawa padła. Choć armia Polska liczyła wciąż 60 tysięcy ludzi, dalsza walka nie miała sensu. Aby uniknąć kapitulacji znaczna część oficerów i żołnierzy przekroczyła granicę pruską lub austriacką. W październiku poddały się twierdze w Modlinie i Zamościu.
Powstanie zakończyło się klęską.