„Medyczna marihuana” - fakty i mity (Cz. 1 – konopie a marihuana)

Celem tego tekstu, a także kolejnych wpisów z tej serii, jest przybliżenie czytelnikowi aktualnego stanu wiedzy na temat konopi jako źródła substancji o potencjale narkotycznym oraz leczniczym, a także mechanizmu ich oddziaływania na organizm człowieka. W tym tekście poruszone zostaną następujące zagadnienia:

• Konopie jako roślina, marihuana jako produkt roślinny.
• Status prawny konopi w Polsce – jakie zastosowania są dopuszczone.
• Co rzeczywiście zmieniła niedawna nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii?

Kolejne teksty będą poświęcone omówieniu kannabinoidów i ich podziału, mechanizmu ich oddziaływania na organizm człowieka, roli systemu endokannabinoidowego, medycznych zastosowań kannabinoidów oraz ich przeciwnowotworowego potencjału, a także szkodliwości marihuany na tle innych narkotyków.

Źródło

Nasze rozważania powinniśmy zacząć od jasnego rozróżnienia i zdefiniowania pewnych pojęć. W ostatnim czasie, w związku z szumem medialnym dotyczącym walki pewnych grup o legalizację medycznych zastosowań konopi, określenie „medyczna marihuana” było odmieniane przez wszystkie możliwe przypadki. Ale co to tak naprawdę znaczy? Wypowiadające się na ten temat osoby zdają się posługiwać się tym pojęciem wedle swojego uznania, każdy definiuje je po swojemu. Więc czy chodzi tutaj rzeczywiście o skręty? Czy może jednak ekstrakty roślinne o określonym składzie?

Rozwiejmy te wątpliwości raz na zawsze i zdefiniujemy trzy kluczowe pojęcia: konopie, marihuana oraz preparaty oparte na ekstraktach z konopi.

Konopie (Cannabis L.) – rodzaj roślin z rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.). Przedstawiciele tej grupy wyróżniają się produkcją unikalnych metabolitów wtórnych, nazywanych fitokannabinoidami lub kannabinoidami roślinnymi (tak, istnieją również kannabinoidy nieroślinne, ale o tym później). Tradycyjnie wyróżnia się trzy gatunki konopi: konopie siewne (C. sativa L.), konopie indyjskie (Cannabis indica Lam.), oraz konopie dzikie (Cannabis ruderalis Janisch.), choć coraz więcej badaczy kwestionuje taki podział, wskazując na to, że klasyfikacja ta nie odzwierciedla rzeczywistej zmienności roślin w obrębie rodzaju Cannabis. Ponadto, przedstawiciele wszystkich tych grup mogą się ze sobą krzyżować i produkować płodne potomstwo [1–4].

Również popularny pogląd, jakoby C.sativa i C.indica dały się rozróżnić ze względu na właściwości psychoaktywne, nie znajduje pokrycia w rzeczywistości ze względu na ogromną zmienność w składzie biochemicznym roślin obu gatunków [3].

Aktualnie proponuje się sklasyfikowanie wszystkich konopi, jako jeden gatunek: C.sativa, oraz wyodrębnienie kilku chemotypów na podstawie proporcji w składzie chemicznym roślin [3,5].

Cannabis sativa. Źródło

Marihuana. Tu zaczynają się problemy i to nie tylko ze względu na kwestie prawne. W języku potocznym często stosujemy słowo marihuana, jako synonim konopi. Czasami słyszymy, że przyłapano kogoś na „uprawie marihuany”, albo że ktoś rozprawia na temat właściwości poszczególnych „gatunków marihuany”. Ale, gdy sięgniemy do Słownika Języka Polskiego PWN, możemy przeczytać:

„marihuana «narkotyk z konopi indyjskich palony w papierosach»” [6].

Wikipedia z kolei podaje następującą definicję:

„Marihuana (z hiszp. mariguana, marihuana; z hindi गांजा trl. gāndźā) – suszone i czasem sfermentowane kwiatostany (niejednokrotnie z niewielką domieszką liści) żeńskich roślin konopi (Cannabis sativa), zawierające substancje psychoaktywne z grupy kannabinoli działające agonistycznie na receptory kannabinoidowe” [7].

Nie ma śladu marihuany, jako synonimu konopi. Tak więc, jeśli chcemy być precyzyjni, marihuana jest produktem otrzymywanym z roślin z rodzaju Cannabis. Dokładniej, jest suszem pozyskanych z kwiatostanów i liści narkotycznych odmian konopi, zawierających wysokie stężenie kannabinoidów psychoaktywnych (przede wszystkim Δ9-tetrahydrokannabinol - THC). Jest produktem wytwarzanym z konopi, tak jak papierosy są produktem wytwarzanym z tytoniu. Mówienie więc o „uprawie marihuany” ma tyle samo sensu, co mówienie o „uprawie papierosów”. Oczywiście w języku potocznym stosowanie słowa marihuana w tym kontekście nie jest błędem, jednak powyższe definicje stają się istotne, gdy zaczynamy rozważać o tym, co tak naprawdę ma oznaczać „medyczna marihuana”.

Źródło

Stosowanie marihuany (a więc, zgodnie z powyższą definicją, palenie skrętów) w celach medycznych jest dopuszczone w części krajów, od niedawna również w Polsce (o statusie prawnym konopi i ich produktów w Polsce – patrz niżej). Jednak z wielu powodów nie jest to preferowana forma podawania substancji czynnych. Po pierwsze, trudno jest zapewnić precyzyjne dawkowanie. Po drugie, THC podawany w drodze inhalacji jest bardzo szybko absorbowany do krwi (maksymalne stężenie jest osiągane po 3 – 10 minutach), po czym bardzo szybko spada w ciągu kolejnych 30 minut [8]. Po trzecie, w czasie palenia suszu powstaje wiele niepożądanych substancji – w tym potencjalnie kancerogennych (jednak wpływ palenia marihuany na zdrowie to temat na osobny tekst) [9].

Z wyżej wymienionych powodów, preferowaną formą podawania roślinnych substancji biologicznie aktywnych są raczej preparaty oparte na standaryzowanych ekstraktach, np. dostępny w Polsce Sativex (THC + kannabidiol w stosunku ~1:1. Kannabidiol, czyli CBD - kannabinoid pozbawiony właściwości psychoaktywnych) lub na syntetycznych kannabinoidach, np. Marinol (syntetyczny THC) [10,11]. Taka forma umożliwia precyzyjną kontrolę dawkowania, ponadto preparaty te są podawane doustnie, co skutkuje wolniejszą absorpcją kannabinoidów do krwi [8].

Co ciekawe, tego typu preparaty nie są i nie były w Polsce zakazane. Nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie zmieniła NIC jeśli chodzi o ich status i dostępność. Jest to dość zabawne, w kontekście tego, że niektórzy do kategorii „medyczna marihuana” zdają się wrzucać wszelkie produkty lecznicze oparte na konopiach. Jakie zmiany w rzeczywistości wprowadziła nowelizacja? O tym w następnej części wpisu.

Źródło

Co zmieniała nowelizacja ustawy? Status prawny konopi w Polsce.

Punktem wyjścia jest dla nas Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii [12]. Ustawa ta w prosty sposób dzieli konopie na dwie grupy:

Art. 4.
konopie włókniste – rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.), w których suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na suchą masę;
ziele konopi innych niż włókniste – każdą naziemną część rośliny konopi (pojedynczą lub w mieszaninie), z wyłączeniem nasion, zawierającą powyżej 0,20% sumy delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego);

Tak więc, w praktyce znaczenie ma tylko zawartość THC w roślinie. Wszystkie konopie zawierające więcej, niż 0.2% THC w suchej masie traktowane są jako „konopie inne niż włókniste”, a więc jako narkotyczne. Ustawa zabrania ich uprawy:

Art. 45.
"3. Uprawa konopi włóknistych może być prowadzona wyłącznie na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego, celulozowo-papierniczego, spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego, materiałów budowlanych oraz nasiennictwa. "
"4. Uprawa konopi innych niż wymienione w ust. 3 jest zabroniona."

Dodatkowo, ustawa wprowadza wykaz środków odurzających oraz substancji psychotropowych wraz z ich dopuszczalnym przeznaczeniem. I tak:

KONOPI ZIELE innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste, żywica konopi

-klasyfikowane są jednocześnie jako Środki odurzające grupy I-N (substancje o dużym potencjale uzależniającym, mogą być stosowane w celach medycznych, naukowych i przemysłowych.), oraz jako Środki odurzające grupy IV-N (mogą być stosowane wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt).

Δ9-tetrahydrokannabinol i jego warianty stereochemiczne

-klasyfikowane są jako Substancje psychotropowe grupy II-P (substancje o niewielkich zastosowaniach medycznych i o dużym potencjale nadużywania, mogą być stosowane w celach medycznych, naukowych i przemysłowych).
D9-THC, jako substancja psychotropowa grupy II-P mógł i może być stosowany w celach medycznych. Dlatego dostępny był w Polsce Sativex, zawierający oprócz legalnego CBD czysty THC [10].

Co ciekawe, uprawa konopi włóknistych, a więc nienarkotycznych, podlega ścisłej kontroli i wymaga zgody wójta (Art. 47. 1.).

Jakie zmiany wprowadziła natomiast wywalczona niedawno Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii?

Art. 33a. 1.
Ziele konopi innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste oraz żywica konopi innych niż włókniste, [...] mogą stanowić surowiec farmaceutyczny, [...] przeznaczony do sporządzania leków recepturowych, [...] [13].

Po nowelizacji, TEORETYCZNIE jest możliwe stosowanie skrętów, jako leków recepturowych. W praktyce, może to już być trudne, ponieważ nowelizacja nie zniosła zakazu uprawy konopi innych niż włókniste. Tak więc pozostaje import wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami (potencjalnie wysokie koszty).

Źródło

Warto zauważyć, że CBD, jako związek pozbawiony właściwości psychoaktywnych, był i jest substancją legalną, z czego bardzo ochoczo korzystają znachorzy i naciągacze (realny potencjał medyczny kannabinoidów zostanie omówiony w osobnym wpisie).

Bibliografia:

1. Hillig KW, Mahlberg PG. A chemotaxonomic analysis of cannabinoid variation in Cannabis (Cannabaceae). Am J Bot. 2004 Jan 6;91(6):966–75.
2. Classification | USDA PLANTS [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://plants.usda.gov/java/ClassificationServlet?source=display&classid=CANNA
3. Piomelli D, Russo EB. The Cannabis sativa Versus Cannabis indica Debate: An Interview with Ethan Russo, MD. Cannabis Cannabinoid Res. 2016 Jan 14;1(1):44–6.
4. GRIN-Global Web v 1.9.9.2 [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomylist.aspx?category=species&type=genus&value=Cannabis&id=2034
5. Small E. Evolution and Classification of Cannabis sativa (Marijuana, Hemp) in Relation to Human Utilization. Bot Rev. 2015 Sep 1;81(3):189–294.
6. marihuana – Słownik języka polskiego PWN [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://sjp.pwn.pl/sjp/marihuana;2567039.html
7. Marihuana. In: Wikipedia, wolna encyklopedia [Internet]. 2018 [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marihuana&oldid=51634762
8. Grotenhermen F. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of cannabinoids. Clin Pharmacokinet. 2003 Jan;42(4):327–60.
9. Moir D, Rickert WS, Levasseur G, Larose Y, Maertens R, White P, et al. A comparison of mainstream and sidestream marijuana and tobacco cigarette smoke produced under two machine smoking conditions. Chem Res Toxicol. 2008 Feb;21(2):494–502.
10. Sativex (delta-9-tetrahydrocannabinol and cannabidiol) [Internet]. GW Pharmaceuticals, plc. 2016 [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://www.gwpharm.com/products-pipeline/sativex-delta-9-tetrahydrocannabinol-and-cannabidiol
11. “Marinol (Dronabinol)” (PDF). US Food and Drug Administration. September 2004. [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2005/018651s021lbl.pdf
12. USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20051791485/U/D20051485Lj.pdf
13. USTAWA z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych [Internet]. [cited 2018 Jan 18]. Available from: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001458/O/D20171458.pdf