Sprawa Tomasza Komendy wstrząsnęła całą Polskę. Natomiast jeśli chodzi o mnie osobiście, to poza szokiem, wywołała we mnie także inne smutne poczucie, które mógłbym określić słowami: "ja to wiedziałem". Nie mam na myśli tej konkretnej sprawy, o której wcześniej szczerze mówiąc nie słyszałem. Mówię ogólnie, od dawna wiedziałem, że w naszym kraju źle się dzieje i istnieje problem ze skazywaniem niewinnych ludzi. Nie tylko zresztą w Polsce, tak samo wiem sporo w kwestii skazywania niewinnych w USA czy Wielkiej Brytanii, ale to już tematy na osobne artykuły, dlatego że każdy kraj ma nieco odmienny stosunek do systemu sprawiedliwości.

Czy są jakieś dane na ten temat?

Jak często skazuje się niewinnych ludzi jest w zasadzie niemożliwe do ustalenia w sposób jednoznaczny. Poza tym to nie ma żadnego znaczenia dla osoby niesłusznie skazanej, czy jest przypadkiem częstym czy rzadkim. No ale jeśli kogoś interesowałyby jakieś szacunkowe statystyki, to przykładowo według raportu FOR z 2012 r. rocznie skazuje się w Polsce nawet 300 ludzi:
http://www.gloswielkopolski.pl/artykul/615585,pomylki-sedziow-polskie-sady-skazuja-co-roku-okolo-300-niewinnych-osob,id,t.html

Przyczyny skazywania niewinnych ludzi w Polsce

Czynników jest wiele, ale skupię się na tych najważniejszych.

Brak stosownej odpowiedzialności dla sędziów, prokuratorów i policjantów

Nie tyczy się to tylko Polski. Ale w każdym razie urzędnicy państwowi wszelkiej maści za rażące błędy, czy nawet celowe działanie przeciwko obywatelowi albo nie ponoszą za to odpowiedzialności albo jest ona nieadekwatna do szkód, które ona spowodowała.

Problem z biegłymi

Sąd nie posiada eksperckiej wiedzy z każdej możliwej dziedziny życia, dlatego do podjęcia właściwej decyzji musi zasięgnąć opinii biegłego. Od niej z kolei zależy bardzo wiele, jak prawidłowa ocena materiału dowodowego czy ustalenie czy dana osoba jest pedofilem albo osobą chorą psychicznie. Tymczasem z tak ważną funkcją mamy w Polsce niemiłosierny bałagan. Brakuje rejestru opinii biegłych, sądy kierują się własnym doświadczeniem i subiektywną oceną, który biegły jest dobry specjalistą, tworząc własne listy biegłych sądowych. Nadal nie dorobiliśmy się też właściwej ustawy o zawodzenie psychologa, który w odróżnieniu od psychiatry czy seksuologa nie jest nawet lekarzem, tylko.... no właśnie nie wiadomo nawet do końca kim jest w świetle prawa. W efekcie dochodzi do takich sytuacji, jak z biegłą z olsztyńskiego sądu, która pisała opinie na zamówienie:
https://www.wprost.pl/511905/Brednie-bieglej

Czy biegłą, która przez 30 lat pisała opinie dla sądu w Tomaszowie Lubelskiej, nie posiadając nawet wyższego wykształcenia:
https://plus.kurierlubelski.pl/wiadomosci/a/nie-napisala-magisterki-pisala-opinie-dla-sadu,12479493

Opinia miernego biegłego może nie tylko wysłać niewinnego człowieka do więzienia ale także np. zdrową osobę do szpitala psychiatrycznego, jak było w sprawie Krystiana Brolla:
https://www.se.pl/wiadomosci/polska/normalny-czlowiek-od-8-lat-w-psychiatryku-aa-h1kH-MX41-bzhV.html

Nie każdy ma dostęp do adwokata po zatrzymaniu przez policję

W Polsce brakuje rozwiązań, takich jak Prawa Mirandy, które gwarantowałyby dostęp do pełnej informacji prawnej zaraz po zatrzymaniu przez policję.

Efektywność działań prokuratorów i policjantów oceniana jest na podstawie statystyk wykrywalności sprawców

Może to skłaniać do zbyt szybkiego zamykania spraw, zbyt pochopnego uznawania, że dane okoliczności wskazują na winę.

Zbyt niskie kary za fałszywe oskarżenia

Taki przykład, kobieta za fałszywe oskarżenie męża o pedofilię dostała.... miesiąc więzienia:
http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/gorzow-wielkopolski/art/7834591,dostala-miesiac-wiezienia-za-falszywe-oskarzenie-meza-o-pedofile,id,t.html

Bałagan i opieszałość polskich sądów

Tyczy się to nie tylko spraw kryminalnych ale także np. podatkowych. Czego przykładem jest historia Krystyny Chojnackiej, która popełniła samobójstwo po tym jak przez 21 lat bezskutecznego dochodzenia swoich swoich praw w sprawie niesłusznego nałożenia podatku akcyzowego, sąd po raz 17 oddał sprawę do ponownego rozpatrzenia:
http://www.skarbowcy.pl/blaster/extarticle.php?show=article&article_id=21550

Presja społeczna

Głośna sprawa kryminalna sprawia, że społeczeństwo oczekuje ujęcia sprawcy. Pamiętajmy jednak, że policja i prokuratura nie posiadają czarodziejskiej kuli, więc muszą działać w ramach swoich ludzkich możliwości. A nadgorliwość może za skutkować właśnie ujęciem niewłaściwej osoby.

Instytucje, w których można szukać pomocy w razie niesłusznego oskarżenia

Rzecznik Praw Obywatelskich:
https://www.rpo.gov.pl/

Helsińska Fundacja Praw Człowieka - Klinika Niewinność:
http://www.hfhrpol.waw.pl/niewinnosc/

Akcja "Stop Pomówieniom":
https://www.facebook.com/StopPomowieniom/

Instytut Psychologii i Psychiatrii Sądowej (może pomóc w razie problemów z niekompetentnym biegłym):
http://www.ipps.pl/index.html

Stowarzyszenie "Stop manipulacji'(jak wyżej):
http://www.stopmanipulacji.info.pl/

Akty prawne, które warto znać

O domniemaniu niewinności i prawie do rzetelnego procesu

Art. 42 ust. 3 Konstytucji RP:
Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Art. 5 Kodeksu postępowania karnego:
§ 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
§ 2. Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Art. 11 ust. 1 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka:
Każdy człowiek oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za niewinnego dopóty, dopóki jego wina nie zostanie mu udowodniona zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, w którym miał wszystkie gwarancje konieczne dla swojej obrony

Art. 14 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych:
Każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo być uważana za niewinną aż do udowodnienia jej winy zgodnie z ustawą

Art. 6 ust. 2 Europejska Konwencja Praw Człowieka:
Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.

O odpowiedzialności karnej za fałszywe oskarżenia/zeznania

Art. 233 Kodeksu karnego:
§ 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8
§ 4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 234 Kodeksu karnego:
Kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 235 Kodeksu karnego:
Kto, przez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi, kieruje przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne albo w toku postępowania zabiegi takie przedsiębierze, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 236 Kodeksu karnego:
§ 1. Kto zataja dowody niewinności osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego, wykroczenia, wykroczenia skarbowego lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

O odpowiedzialności karnej dla policji wymuszającej zeznania przemocą

Art. 246 Kodeksu karnego:
Funkcjonariusz publiczny lub ten, który działając na jego polecenie w celu uzyskania określonych zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczenia stosuje przemoc, groźbę bezprawną lub w inny sposób znęca się fizycznie lub psychicznie nad inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.