[Zdarzyło to się...] 84 lata temu. Ostatni prezydent Republiki Weimarskiej Paul von Hindenburg
Zdarzyło to się… 84 lata temu, w dniu 2-go sierpnia 1934 roku zmarł ostatni prezydent Republiki Weimarskiej (i pierwszy prezydent III Rzeszy) feldmarszałek Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg. Paul von Hindenburg zmarł w wieku 86 lat w wyniku choroby w swoim domu w Neudeck (obecnie Ogrodzieniec) w Prusach Wschodnich. Stanowisko prezydenta Republiki Weimarskiej a później III Rzeszy piastował od 1925 roku, w walce o drugą kadencję w 1932 roku pokonał Adolfa Hitlera.
Spodziewając się bliskiej śmierci prezydenta Hindenburga, w dzień przed jego śmiercią kanclerz III Rzeszy Adolf Hitler w drodze rozporządzenia rządu Rzeszy połączył stanowiska prezydenta i kanclerza Rzeszy w funkcję „Führer i Kanclerz Rzeszy”. A dwie godziny po śmierci prezydenta Paula von Hindenburga ogłoszono, że Adolf Hitler sprawuje obie funkcje jednocześnie. Tym samym dopełnił się proces gleichschaltung, czyli ujednolicenia realizowanego przez nazistów na obszarze życia społecznego, politycznego i instytucjonalnego w III Rzeszy.
Dla zachowania pozorów demokracji Hitler zorganizował w dniu 19-tego sierpnia 1934 roku plebiscyt (referendum), w którym zapytano mieszkańców Niemiec czy są za połączeniem obu funkcji – prezydenta i kanclerza. Niemcy zdecydowanie opowiedzieli się za takim rozwiązaniem, 90% głosujących było za. W takim wypadku, ponieważ powstał nowy urząd powinny być ogłoszone wybory, ale kto by się przejmował takimi szczegółami, skoro Hitler sam ogłosił się Führer’em und Reichskanzler’em III Rzeszy.
Wróćmy jednak do feldmarszałka Paula von Hindenburga, muszę przyznać, że przeżył niezwykłe życie. W czasie wojny prusko-austriackiej był podporucznikiem piechoty, a podczas bitwy pod Sadową w 1866 roku został ranny w głowę, kiedy austriacka kula przebiła jego skurzany hełm. Przez całe swoje życie był żołnierzem, walczył we wspomnianej wojnie prusko-austriackiej w 1866 roku oraz w wojnie prusko-francuskiej w latach 1870-71. Kiedy w 1911 roku przeszedł na emeryturę miał za sobą 46 lat służby, i jak to sam określił „odchodzi, żeby zrobić miejsca młodszym”. Jednak trzy lata później w wyniku wybuchu I wojny światowej był zmuszony znowu założyć mundur wojskowy.
Od 22 sierpnia 1914 roku służył jako dowódca 8 Armii pruskiej. To właśnie z tą armią odniósł swoje największe zwycięstwo nad rosyjskimi wojskami dowodzonymi przez generała Aleksandra Samsonowa pod Tannenbergiem w sierpniu 1914 roku. W późniejszym okresie wojny, został mianowany szefa Sztabu Generalnego. Po zakończeniu wojny ponownie przeszedł na emeryturę.
Pomimo klęski Niemiec w I wojnie światowej jego pozycja w kraju była bardzo wysoka, liczono się z jego zdaniem i dlatego też kilka lat później niechętnie, ale za namową innych zdecydował się na kandydowanie na urząd prezydenta Republiki Weimarskiej. Zrobił to między innymi ze względu na troskę o państwo. W 1932 roku pomimo podeszłego wieku i złego stanu zdrowia ponownie uległ namowom współpracowników i ubiegał się o reelekcję, gdyż w ich przekonaniu von Hindenburg był jedynym, który może pokonać Adolfa Hitlera i tak się stało.
Pomimo osobistej niechęci, ale pod presją kompromisu w dniu 30-go stycznia 1933 roku zgodził się mianować Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza, „wicekanclerzem Rzeszy i komisarzem Rządu Rzeszy w Prusach został Franz von Papen, do którego Hindenburg miał pełne zaufanie”. Miesiąc później, w konsekwencji pożaru w Reichstagu kontrasygnował „w nocy 28 lutego 1933 dekret rządu Rzeszy „O ochronie narodu i państwa” (niem. Zum Schutz von Volk und Staat) – faktyczne zawieszenie praw obywatelskich (prawo do aresztowań bez kontroli sądu, cenzury prasy i korespondencji, podsłuchów telefonicznych, zakaz zgromadzeń itd)” Wiadomo jednak, że miał ogromny dystans do nazistów, a o Hitlerze wypowiadał się wręcz z pogardą.
W następnym roku feldmarszałek Paul von Hindenburg zmarł, jednak i po śmierci stał się elementem używanym do propagandy nazistowskiej. W swojej woli wyraził chęć spoczęcia przy żonie w rodzinnym majątku w Neudeck (Ogrodzieniec), jednak decyzją Hitlera ciało prezydenta Paula von Hindenburga zostało pochowane w pomniku upamiętniającym bitwę pod Tannenbergiem, w Tannenberg Denkal. (więcej o samym mauzoleum w kolejnym poście)
W przeddzień ofensywy wojsk radzieckich w styczniu 1945 roku Niemcy ewakuowali z monumentu trumny z ciałami feldmarszałka i jego żony w głąb III Rzeszy, a cały obiekt wysadzili w powietrze. Trumny zostały tymczasowo przeniesione do bunkra pod Berlinem, a następnie wraz ze szczątkami królów pruskich Fryderyka Wielkiego i Fryderyka Wilhelma I zostały przeniesione i ukryte w kopalni soli w Bernterode. Trumny zostały opisane tylko czerwoną kredą i zamurowane za dwumetrową ścianą na głębokości około 550 metrów w jednej z wnęk w skomplikowanym 23-kilomtrowym podziemnym kompleksie kopalni.
W dniu 27-go kwietnia 1945 roku cztery trumny zostały odkryte przez żołnierzy armii amerykańskiej, którzy przeszukiwali kopalnię w celu odkrycia ukrytych składowisk amunicji. W pomieszczeniu za murem odkryli wiele dzieł sztuki, skrzynie i gobeliny oraz ponad 200 pruskich flag i chorągwi, a ponadto cztery trumny z których jedna przyozdobiona była dużym wieńcem i czerwonymi wstążkami ze swastykami noszącymi imię Hitlera. W pierwszym momencie myśleli, że znaleźli grób Hitlera, ale kredowe napisy na trumnach uświadomiły im, że jest inaczej.
Obecnie szczątki feldmarszałka spoczywają w XII wiecznym kościele św. Elżbiety wybudowanym przez Krzyżaków w Marburgu w Hesji i tam spoczywają do dziś.
Źródła:
Paul von Hindenburg
Paul von Hindenburg
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.