[Zdarzyło to się...] 629 lat temu. Bitwa na Kosowym Polu

Zdarzyło się… 629 lat temu, w dniu 28-tego czerwca 1389 roku (według kalendarza gregoriańskiego, gdyż podawana jest również data 15-tego czerwca według kalendarza juliańskiego) miała miejsce dość specyficzna bitwa, w której głównodowodzący obu walczących armii zginęli.

W bitwie na Kosowym Polu walczyły przeciw sobie armia serbskiego księcia Łazarza I Hrebeljanowica oraz dowodzone przez sułtana Murata I wojska osmańskie. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Turków, przyczyniła się również do upadku państwa serbskiego – „Serbia stała się wasalem imperium osmańskiego, co umożliwiło Osmanom podbój Półwyspu Bałkańskiego. Serbia ostatecznie w 1459 dostała się pod panowanie Osmanów”.

Tło bitwy

Turcy pod wodzą sułtana Murada I od 1360 roku rozszerzali swoje panowanie od Anatolii po Bałkany, gdzie znajdowało się Cesarstwo Serbskie (to, nieprzejęzyczenie, cesarstwo istniało w latach 1346-71, było jednym z największych państw tamtego okresu), które stało Osmanom na drodze do realizacji ich celów w Europie Środkowej. Upadek Cesarstwa nastąpił w 1371 roku, gdy w bitwie pod Marisą Serbowie doznali poważnej klęski, która doprowadziła do złamania spójności wewnątrz cesarstwa, oraz rywalizacji poszczególnych księstw ze sobą. Sułtan Mutad I odczekał aż animozje wewnątrz Cesarstwa Serbskiego będą wystarczające duże, swoją kampanię bałkańską wznowił dopiero w latach 80 czternastego wieku. Latem 1389 roku zatrzymał swoją armię w Kosowie, skąd miał możliwość ataku zarówno na Serbię jak i na Macedonię. Podczas gdy sułtan Murad I konsultował swoje plany z dowództwem, serbski książę Łazarz I Hrebeljanowić uznał, że został już zaatakowany i postanowił przejąć inicjatywę. Tak więc dalsze konsultacje Turków nie były już potrzebne.

Miejsce bitwy i strony konfliktu

Bitwa na Kosowym Polu była toczona między armią Serbów i ich słowiańskich sojuszników dowodzonych przez serbskiego księcia Łazarza I Hrebeljanowića oraz armią Imperium Osmańskiego pod dowództwem sułtana Murada I Hüdavendigâra. Według szacunków historyków armia serbska była o połowę mniej liczna od armii tureckiej, składała się natomiast oprócz wojsk księcia Łazarza I z drugiej wojsk serbskich dowodzonych przez szlachcica Vuka Brankovicia oraz sił wysłanych przez Bośniackiego króla Tvrtko I, dowodzonych przez Vlatko Vukovicia.

Książę Łazarz I był władcą Morawskiej Serbii i najpotężniejszym spośród serbskiej szlachty w tamtym czasie, natomiast Vuk Branković, który rządził Okręgiem Branković, który obejmował część Kosowa i innych obszarów był wasalem księcia Łazarza. Bitwa toczyła się na Kosowym Polu, na terytorium rządzonym przez Brankovića.

Po stronie serbskiej walczyło także rycerstwo z Polski. Kroniki tureckie mówią o tym, że Serbom pomagali przybysze z północnego kraju słowiańskiego. Uznaje się, że było to pierwsze w historii starcie sił polskich z siłami tureckimi.

Opis bitwy

Trudno jednoznacznie określić przebieg tej bitwy, gdyż dużo z jej elementów znalazło się w mitach i legendach, które po dziś dzień kształtują świadomość narodową Serbów. Jak to zwykle w średniowieczu bitwa na pewno była brutalna i krwawa. Ale jeżeli przejdziemy do szczegółów, to istnieje już wiele przekazów, szczególnie na temat bohaterskich czynów armii serbskiej, historycy również różnie opisują przebieg śmierci księcia Łazarza I, jedni twierdzą, że został schwytany w bitwie i stracony, inni natomiast przyjmują za pewnik historię księcia opuszczonego w walce przez Vuka Brankovića, ale walczącego dzielnie, aż do zaźgania na śmierć przez wroga. Również wycofanie się Brankovića jest odbierane dwojako, część obwinia go za opuszczenie księcia i doprowadzenie do klęski, inni natomiast pochwalają jego decyzję, gdyż przy przeważających siłach tureckich wolał wycofać się i ocalić życie swoje i swoich żołnierzy. Co do drugiej strony, czyli sułtana Murada to został on „prawdopodobnie zabity przez jednego z Serbów, według tradycji przez rycerza Miloša Obilicia, któremu udało się wtargnąć do obozu Turków”.

Turcy osmańscy praktycznie wymordowali serbską armię, w walce zginęło wielu serbskich szlachciców, siły tureckie również poniosły duże straty, na tyle znaczne, że uniemożliwiły kontynuację dalszych operacji na Bałkanach bez uzupełnienia sił nowymi żołnierzami ze wschodu. Serbowie nie mogli liczyć na posiłki z Europy, a sami byli zbyt słabi, żeby skutecznie obronić swoje ziemie w przyszłych bitwach.

Wspomniałem, że sułtan Murad I został zabity przez serbskiego rycerza tuż po bitwie. Miloš Obilić nie dokonał ataku na obóz turecki samodzielnie, w desperackiej misji towarzyszyło mu kilku jego żołnierzy, którzy nocą wdarli się do tureckiego obozu z misją zabicia sułtana, wszyscy niestety zginęli w walce, ponieważ tak naprawdę była to misja samobójcza, gdyż zdawali sobie sprawę, że nigdy nie będą mieli okazji ujść z tej operacji przy życiu. Ale jak to nie jedyna wersja, jest jeszcze jedna, najbardziej popularna legenda:

…utrzymuje, że podczas bitwy Miloš Obilić udawał nawróconego na islam zdrajcę i dostał się przed oblicze sułtana Murada. W chwili, gdy pozwolono mu zbliżyć się do sułtana celem zwyczajowego ucałowania stóp Miloš Obilić zabił go zatrutym sztyletem

Która Wam bardziej pasuje może być, prawdziwa, gdyż liczy się efekt, a efekt był taki, że sułtan zginał.

Umarł sułtan, niech żyje sułtan

Sukcesja po zmarły sułtanie była pierwszą sprawą z jaką musiało się uporać Imperium Osmańskie, zostało to załatwione w prosty i skuteczny sposób. Syn sułtana Murada, Bayezid, udusił swojego młodszego przyrodniego brata, Jakuba Çelebiego, natychmiast po tym, jak dowiedział się, że zmarł ich ojciec, co uczyniło go jedynym spadkobiercą tronu osmańskiego, bez konieczności mierzenia się ze szczegółami technicznych, co do tego, czyj matka jest starszym i kto ma pierwszeństwo to tronu.
Wracając do Serbów, zostali oni ze zbyt małą armią, żeby skutecznie bronić swoich ziem, po przybyciu posiłków ze wschodu Imperium Osmańskie rozszerzało swoje terytorium o kolejne księstwa serbskie, zmieniając ich wasalską podległość na włączenie do Imperium. W odpowiedzi wielu serbskich szlachciców wydało swoje córki (w ty również córkę księcia Łazarza I) nowemu sułtanowi Bayezidowi, który w końcu miał osiem żon.

Jest stare powiedzenie, że „historia jest pisana przez zwycięzców” i zazwyczaj tak jest. Jednak bitwa na Kosowym Polu jest wyjątkiem, gdyż bitwa ta stała się ważniejsza dla przegranych Serbów niż dla Turków. Zwycięscy szybko o zapomnieli o tej bitwie, gdyż stoczyli setki zwycięskich bitew wcześniej i później, w tej co prawda zabito sułtana, ale jednak Turcy wygrali, natomiast Serbowie stworzyli mity i legendy związane z tą bitwą. „Do dziś mit ten jest czynnikiem generującym główne wydarzenia konfliktu serbsko-albańskiego.”

Na koniec wspomnę tylko, że pamięć o sułtanie Bayezid, który udusił swojego młodszego brata, aby rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące sukcesji po śmierci ojca w Kosowie, jest obecna do dziś. Batalion operacji specjalnych w pakistańskiej armii jest nazwany jego imieniem, natomiast państwowy uniwersytet w Ankarze jest imienia Yildirima Beyazita.

Źródła:

• Bitwa na Kosowym Polu (1389)
• Łazarz I Hrebeljanowić
• Battle of Kosovo

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.