Zdarzyło to się... 589 lat temu. Joanna D'Arc - Dziewica Orleańska
W dniu 29-tego kwietnia 1429 roku Joanna D'Arc wraz ze swoją małą armią przybyła na odsiecz oblężonemu Orleanowi, miasto było oblężone przez siły angielskie od 12-tego października 1428 roku. Jak to się stało i dlaczego miało to znaczenie?
Jak powszechnie wiadomo, wojna stuletnia trwała od pokoleń między 1337 a 1453 rokiem między dwiema rodzinami królewskimi pretendującymi do tronu francuskiego, te rodziny to Plantagenetowie z Anglii i Valois z Francji. Królowie angielscy przybyli do Francji w ramach podboju normandzkiego w 1066 roku i przez długi czas utrzymywali część ziem i pozycję we Francji. Przyczyną konfliktu był spór feudalny o status króla angielskiego wobec francuskiego, w kontekście posiadania przez tego pierwszego lenn w Gujennie. Ponadto walka toczyła się o tron po zmarłym królu Francji – Karolu IV, pretendentów było trzech min. król Anglii Edward III.
obraz Jana Matejko, Wjazd Dziewicy Orleańskiej do Reims, 1886
Siły francuskie bardzo słabo radziły sobie podczas tej wojny, zdecydowanie przegrali bitwę pod Agincourt w 1415 roku. Anglicy zajmowali znaczną część północnej Francji, a na mocy traktatu z Troyes z 1420 roku król Anglii Henryk V stał się prawnym regentem Francji. Na mocy tego traktatu król Henryk V ożenił się z Katarzyną, córką panującego króla Francji Karola VI i to jemu przypada tron francuski po śmierci Karola V. Syn Karola V młody Delfin Karola, spodziewany następca tronu, został pominięty w kwestii dziediczenia. Anglia wygrała na papierze, ale realna walka jeszcze trwała.
Książęta orleańscy, bo mówimy tu o kilku pokoleniach, popierali w wojnie stronę rodziny Valois. Nie uznawali ważności traktatu z Troyes, ponadto popierali roszczenia wydziedziczonego i wygnanego Delfina Karola do francuskiego tronu. Sam książę Orleanu był "księciem krwi", czyli był również kandydatem do francuskiego tronu w odpowiednich warunkach małżeństwa i pochodzenia. Jak ważną osobą był książę Orleanu, niech zaświadczy fakt, że będąc wzięty do niewoli w bitwie pod Agnicourt, był jednym z niewielu, który nie został wykupiony i pozostał więźniem Anglików przez czternaście lat.
Tak, więc w 1429 roku ufortyfikowany Orlean był oblegany przez Anglików i było to długie oblężenie. Według źródeł z tamtego okresu upadek Orleanu oznaczał przegraną wojnę dla francuskiego rodu Valois. Więc zarówno obrona jak i zdobycie miasta miało ogromne znaczenie. Nie chcę wchodzić w szczegóły oblężenia, gdyż obejmowało ono wiele bitew i wydarzeń z tym związanych, chcę wspomnieć szczególną rolę Joanny D'Arc. Z perspektywy czasu patrząc na jej rolę w tej wojnie, można się zastanowić, czy Napoleon prawie cztery wieki później wypowiadając słowa "w czasie wojny, siła charakteru ma się do siły fizycznej jak trzy do jednego", miała na myśli Joannę D'Arc.
obraz Eugène Thirion, Joanna d’Arc otrzymuje posłannictwo od świętego Michała Archanioła, 1876
Nostradamus należał do najsłynniejszych francuskich proroków, ale nie był jedynym. Początek XV wieku był nadal bardzo średniowieczny, przez lata ludzie mieli sny i plotki o niejasnym proroctwie dotyczącym dziewczyny w zbroi, która ocali Francję. Przynajmniej niektóre z tych proroctw pochodziły z Lotaryngii, gdzie urodziła się Joanna D'Arc. Posłuszna głosom w jej głowie zabiegała o spotkanie z Delfinem Karolem, który był najwyraźniej zdesperowany na tyle, żeby spróbować czegokolwiek co przywróci go na tron francuski. Polecił duchownym katolickim sprawdzenie Joanny D'Arc, czy nie jest jakimś szatańskim agentem wroga, gdy ci nie znaleźli nic na potwierdzenie szatańskich mocy wstąpiła 22-tego marca 1429 roku do służby dla Delfina Karola. Delfin podarował jej wspaniałą zbroję płytkową, wyposażył ją jak rycerza, chociaż nie mianował jej rycerzem.
Jej pierwszą misją było dołączenie do wyprawy pod dowództwem marszałka Jeana de La Brosse'a. Ta ekspedycja miała na celu przedarcie się przez oblężenie miasta i uzupełnienie sił francuskich w Orleanie. Pierwszą rzeczą jaką zrobiła, była wiadomość przesłana posłańcem do Anglików oblegających miasto, mówiąca im, że jak nie odejdą z własnej woli, ona ich zmusi do tego.
Wyprawa, która miała na celu oswobodzenie Orleanu była wielkości batalionu, z około 500 żołnierzami, swój obóz w Blois opuścili 28-go kwietnia 1429 roku. Joanna D'Arc przekazała instrukcje dla wojsk, żeby podejść do Orleanu od północy, przez Beauce, gdzie koncentrowała się główne sił angielskie, jej celem była natychmiastowa decydująca bitwa. Wojskowi dowódcy pokiwali głowami, ale wybrali zupełnie inną i dłuższą trasę na południe przez Solonge, aby ominąć wroga i mieć większe szanse na dostarczenie zapasów do miasta. Dotarli do południowego brzegu Loary, około 6 kilometrów na wschód od miasta i połączyli się z Jeanem de Dunois - dowódcą Orleanu. Joanna D'Arc był wściekła na dowódców, że wykonali inny manewr niż ona im przedstawiła, ponieważ chciała jak najszybszej potyczki z Anglikami, dopiero wojskowi przekonali ją, że ich głównym zadaniem jest dostarczenie zapasów do oblężonego miasta, które tego potrzebowało.
Ekspedycja zaopatrzeniowa wykorzystała do realizacji celu Port Sain-Loup, po drugie stronie rzeki od angielskiego fortu w Saint-Loup na północnym brzegu. Francuska lekka piechota z powodzeniem zaangażowała angielskich żołnierzy na tyle długo, że flota łodzi z Orleanu mogła popłynąć w dół rzeki, żeby załadować zapasy oraz oddziała 200 żołnierzy z Joanna D'Arc na czele. W trakcie tej operacji miał miejsce jeden z cudów, które przypisuje się św. Joannie D'Arc, wiatr, który przywiódł łodzie, zmienił kierunek, gdy załadowano łodzie i umożliwił cichy powrót do Orleanu pod osłoną ciemności.
Tak więc Joanna D'Arc na czele 200 osobowego oddziału weszła do Orleanu w dniu 29-tego kwietnia 1429 roku, podczas gdy reszta wyprawy wróciła do obozu w Blois.
obraz Jules Eugène Lenepveu, Joanna d’Arc podczas oblężenia Orleanus, 1886
W międzyczasie Joanna D'Arc upewniła się, że wszyscy w Orleanie wiedzą, że ona tam jest. W ciągu kolejnych dniu chodziła z żołnierzami rozdając żywność dla ludności cywilnej i żołd dla żołnierzy. Wysyłała też kolejne wiadomości do Anglików, ostrzegając ich, że lepiej zakończyć oblężenie i odejść. Angielskie odpowiedzi były zbyt obraźliwe, żeby je przytaczał. Ponieważ była ona w mieście z rokazu Delfina Karola, musiała zostać włączona do narad wojennych obrońców miasta. Joanna D'Arc i Jean de Dunois ciągle się spierali, on uważał, że jego garnizon jest zbyt mały, żeby podjąć ofensywę, nawet wliczając w to oddział Joanny D'Arc. Dyskusją nie było końca, w ostateczności zdecydował przedrzeć się przez oblężenie i udać się do Blois z prośbą o posiłki, gdy przystąpił to realizacji swojego planu D'Arc weszła na mury, żeby osobiście dokonać rekonesansu i przyjrzeć się angielskim siłom.
Jean de Dunois został wysłuchany i uzyskał dodatkowe wsparcie, 3-go maja 1429 roku opuścił Blois z kolumną wojska w drodze do Orlaeanu, w tym samym czasie inne siły z Gien i Montargis wyruszył na odsiecz miastu. Dzień później wojska de Dunois zaatakowały z sukcesem Anglików na północnym brzegu rzeki, a następnie idąc za ciosem uderzył na angielskie stanowiska w Saint Loup, na odsiecz ruszył Lord John Talbot, ale jego wojska zostały powstrzymane przez francuskie oddziały, które wyszły poza mury obronne miasta. Talbot nie mogąc się przebić na pomoc wojskom w Saint Loup wycofał się do Saint Pouair.
Następnego dnia było święto wniebowstąpienia, a Joanna D'Arc nalegała na kontynuowanie ataku na największy bastion Anglików w Saint Laurent po zachodniej stronie miasta, jednak francuscy dowódcy uważali, że bastion jest zbyt silnie broniony, a ponadto ludzie potrzebowali odpoczynku po bitwie poprzedniego dnia. Na nocnej naradzie zdecydowano skoncentrować się na oczyszczeniu Angielskich pozycji na południowym brzegu rzeki, gdyż były one najsłabsze. Francuzi rozpoczęli atak o świcie 6-tego maja, do oddziału Joanny D'Arc dołączyło wielu cywilnych mieszkańców miasta, gdyż wiedzieli, że w przypadku przegranej ich los będzie taki sam jak żołnierzy, woleli więc walczyć o swoje życie. Włączenie cywilów do oddziału nie spodobało się francuskim dowódcom, jednak nie było miejsca na dyskusje, trzeba było działać. Francuskie wojska przepłynęły na łodziach i barkach rzekę i wylądowały na wyspie Saint Aignan, z tamtąd po zbudowanym nocą moście pontonowym na południowy brzeg Loary niedaleko angielskich stanowisk w Saint Jean-le-Blanc.
Niestety atak na te pozycje nie powiódł się, francuzi szybko zmienili cel ataku na wolnostojący bastion Augustin, który zdobyli po ciężkich walkach przed zmrokiem. Zdobycie Augustin przez francuzów pogorszył sytuacje Anglików pod Orleanem, główne siły były skonsolidowane w Saint Laurent za wyjątkiem wojsk w sile 800 żołnierzy w Saint Jean-le-Blanc.
W międzyczasie Joanna D'Arc została zraniona w stopę, jednak nie wycofała się z walki, 7-go maja siły francuskie przystąpiły do ataku na Boulevart-Tourelles, coraz więcej cywilów włączało się do pomocy, część z nich pracowała ciężko przy odbudowie mostu zniszczonego przez Anglików, żeby utrudnić otoczenie pozycji angielskich. Ostrzał artyleryjski ich pozycji nie przyniósł zamierzonego efektu, również saperzy nie zdołali wysadzić murów obronnych. Joanna d'Arc zabrała konia i powiedziała, że zamierza się modlić. Gdy wróciła chwyciła drabinę i zawołała do swojego oddziału "Wszystko jest twoje - wejdźcie!", podążała na czele swojego oddziału, a reszta francuskich żołnierzy dołączyła do tego frontalnego ataku na mury obronne Boulevart-Tourelles po drabinach. Pomimo ran jakie odniosła w walce (przestrzelone ramię), atak był kontynuowany do skutku. W wyniku bitwy blisko tysiąc Anglików zginęło w boju, około 600 zostało wziętych do niewoli, natomiast dowódca Anglików utonął w rzece.
Anglicy stracili południowy brzeg Loary. Przerwało to oblężenie, Orlean mógł znowu otrzymywać zaopatrzenie. W ocenie Angielskich dowódców hrabiego Suffolk i lorda Johna Talbot, kontynuacja oblężenia nie miała dalej sensu, zburzyli pozycje obronne i przygotowali pole do decydującej bitwy w pobliżu Saint Laurent. Francuska armia pod dowództwem Jean de Dunois ustawiła się przed nimi, stali tak naprzeciwko siebie przez około godzinę, bez żadnego ruchu po obu stronach. Każdy czekał, aż drugi zareaguje pierwszy. Ponieważ Francuzi nie atakowali, Anglicy wycofali się z pola bitwy i pomaszerowali, aby dołączyć do innych oddziałów angielskich w Meung, Beaugency i Jargeau.
Wycofanie jednej z armii jest doskonałą okazją dla drugiej do ataku, część francuskich dowódców dostrzegło okazję do rozprawienia się z Anglikami, jednak Joanna D’Arc zabroniła tego, gdyż była niedziela, dla podległej jej żołnierzy był to niepodważalny rozkaz, pozostali francuscy dowódcy nie dysponowali wystarczającymi siłami, żeby taki atak był skuteczny.
obraz Hermanna Stilke, Śmierć Joanny d'Arc, 1843
Wojna stuletnia trwała jeszcze do 1453 roku, ale Delfin Karol został koronowany na króla Francji – Karola VII w dniu 17-tego lipca 1429 roku. Joanna D’Arc kontynuowała swoją misję do czasu, aż została schwytana w zasadzce w Compiègne w 1430 roku, rok później została spalona na stosie. W 1920 roku papież Benedykt XV ogłosił ją świętą.
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CO0.