Zdarzyło to się... 235 lat temu. Pierwszy swobodny lot balonem.

Ludzie już od niepamiętnych czasów marzyli o lataniu, pamiętamy z mitologi greckiej historię Dedala i Ikara, czy projekty latających maszyn Leonardo Da Vinci. Prób wzbicia się w powietrze było tyle samo co spektakularnych upadków, jednak pasjonaci latania wciąż próbowali. Dopiero w dniu 5 czerwca 1783 roku balon zaprojektowany przez braci Joseph’a Michel’a i Jacques’a Étienne Montgolfierów uniósł się w powietrze i bezpiecznie wylądował. Ten pierwszy lot odbył się bez udziału ludzi, kolejna próba była jednocześnie pokazem dla króla Ludwika XVI, w nieco ulepszonym balonie z gondolą w przestworza unieśli się pierwsi "pasażerowie": baran, kogut i kaczka.

Dopiero w dniu 21 listopada 1783 roku dwóch francuzów odbyło pierwszy swobodny lot balonem na ogrzane powietrze w historii ludzkości, śmiałkami tymi byli fizyk i profesor chemii Jean-François Pilatre de Rozier i markiz François Laurent le Vieux d'Arlandes, a unieśli się w przestworza balonem zaprojektowanym przez braci Montgolfier.

Bracia Montgolfier pochodzili z rodziny, która działała w branży papierniczej od XVI wieku, ich pierwsze balony były wykonane z papieru, a gorące powietrze było dostarczane przez spalanie słomy, najpierw ognisko było rozpalane na miejscu startu pod balonem, a w kolejnych wersjach spalano słomę w koszu. W jednej z prób Jacques Étienne znajdował się koszu jako pilot, a jego brat Joseph Michel sterował balon liną z ziemi. Kolejnym krokiem postępu było wypuszczenie balonu bez uwięzi.

Wynalazek braci Montgolfierów zainteresował króla Ludwika XVI i królową Marię Antoninę, gdy zaproponowano królowi pokaz lotu balonu z udziałem "załogi", on sam zaproponował wysłanie dwóch potępianych zbrodniarzy na pierwszą próbę lotu balonu bez uwięzi, ale bracia Montgolfier uważali, że z moralnego punktu widzenia bardziej zasadne będzie użycie zwierząt.

Tak więc w dniu 19 września 1783 roku pierwsze trzy żywe istoty wzniosły się w powietrze w koszu przymocowanym do balonu przed pałacem wersalskim w obecności króla Ludwika XVI i królowej Marii Antoniny oraz tłumem gapiów. Lot trwał około osiem minut, w tym czasie balon wzniósł się na wysokość około 460 metrów, przeleciał około trzy kilometry i wylądował bezpiecznie.

Król Ludwik XVI wciąż uważał, że do eksperymentalnego lotu balonem z ludźmi powinni być wykorzystani więźniowie, został jednak przekonany, że skoro lot balonem ze zwierzętami zakończył się sukcesem, to nazwiska ludzi, którzy jako pierwsi wzniosą się w powietrze w gondoli balonu przejdą do historii i zbrodniarze nie są godni takich zaszczytów. Profesor Jean-François Pilatre de Rozier był nadwornym aptekarzem króla, natomiast oficer francuskiej armii markiz François Laurent le Vieux d'Arlandes został wyznaczony, żeby mieć szlachcica przy pierwszym locie.

Obaj mężczyźni najpierw odbyli kilka lotów próbnych w balonach na uwięzie z braćmi Montgolfier, żeby zdobyć trochę doświadczenia i wprawy w kontrolowaniu balonu.

W końcu 21 listopada 1783 roku wykonali swój pierwszy swobodny lot balonem o nazwie "Réveillon", ten lot był również obserwowany przez królewską parę i całą rzeszę zaproszonych gości. Wyruszyli dokładnie o godzinie 13:54 z ogrodu Château de la Muette w Bois de Boulogne, w ciągu 25 minut powolnego lotu w kierunku południowo-wschodnim pokonali dziewięć kilometrów, maksymalna wysokość na jaką wzniósł się balon z pasażerami określona została na 900 metrów. Balon z pasażerami wylądował w Butte-aux-Cailles, który w tamtych czasach wciąż znajdował się na obrzeżach wciąż rozwijającego się Paryża. Gdy tylko uderzyli o ziemię, wypili szampana.

Mało kto wie, że trochę wcześniej, bo w dniu 27 sierpnia 1783 roku Jacques-Alexandre-César Charles z pomocą braci Anne’a Jeana i Nicolasa Louisa Robert, wypuścił w powietrze z paryskich Pól Marsowych pierwszy balon o średnicy 4 metrów, napełniony wodorem. Powłoka jego balonu, w odróżnieniu od balonu braci Montgolfier, wykonana była jedwabiu ponadto posiadała gondolę, w której umieszczono worki z piaskiem stanowiące balast i klapę, dzięki, której można było wypuszczać gaz, a także barometr. Niestety w pokazie nie uczestniczył ani król, ani jego dworzanie. Pierwszy raz Charles z Robertem wznieśli się w powietrze tym balonem w dniu 1 grudnia 1783 roku, czyli tylko 9 dni później niż śmiałkowie z balonu Montgolfierów.

Profesor Jean-François Pilatre de Rozier kontynuował swoją lotniczą pasję, co zakończyło się dla niego tragicznie w dniu 15 czerwca 1785 roku, gdy wraz Pierre Romain podjęli próbę pokonania zaprojektowanym przez siebie balonem kanał La Manche. Balon miał dwie warstwy, górna skórzana szczelnie zamknięta wypełniał wodór, podczas gdy resztę balonu wypełniało gorące powietrze podgrzewane przez piec w koszu. Gdy przelatywali nad Wimereux w Nord-Pas-de-Calais na wysokości około 450 metrów ogień z paleniska zapalił wodór i górny worek z gazem eksplodował, gondola z pasażerami roztrzaskała się o ziemię i tak zakończyła się przygoda profesora Roziera z lotnictwem.

Tak więc był to początek załogowego lotnictwa, dziś 235 lat później, gdy transport lotniczy jest dość powszechny wciąż nie brakuje wizjonerów, którzy poszukują coraz to lepszych, szybszych i wygodniejszych form podróżowania w przestworzach, marząc o wolności i łatwości lotu jaką mają ptaki.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.