Zdarzyło to się... 220 lat temu. Klöppelkrieg - wojny chłopskie w Belgii

Zbuntowani flamandzcy chłopi, próbując uwolnić się od rewolucyjnych francuskich rządów, w dniu 4 grudnia 1798 roku zajęli Hasselt. Niestety następnego dnia powstanie zostało krwawo stłumione przez wojska francuskie pod dowództwem generała Claude-Sylvestre Colaud'a, wysiłki generała na rzecz tłumienia powstania na obecnych terenach Belgii, Holandii i w Luksemburgu zostały docenione trzy lata później przez Napoleona Bonaparte, który mianował generała senatorem francuskiego konsulatu.

Wojna chłopska w Belgii była jeszcze jednym teatrem rewolucji francuskiej, w październiku 1798 roku wybuchł bunt chłopski przeciw francuskiej okupacji francuskiej terenów nazywanych ówcześnie Południową Holandią, a obejmujących współczesną Belgię, Luksemburg i część Niemiec. Francuzi zaanektowali ten region w 1795 roku, a kontrola nad nim została im oficjalnie przekazana w wyniku traktatu z Campo Formio podpisanego w dniu 17 października 1797 roku pomiędzy Napoleonem Bonaparte, a hrabią Ludwigiem von Cobenzlem (reprezentującym stronę austriacką). Traktat kończył pierwszy zwycięski dla Francji etap wojen napoleońskich.

Czy dla zwykłych chłopów mogło mieć znaczenie czyja obca fraga powiewa nad najbliższym ratuszem? Gdyby była to jedyna zmiana to zapewne nadal robili by swoje, zupełnie nie przejmując się kto teraz nimi rządzi, jednak Francja po rewolucji francuskiej była zupełnie innym państwem niż kraje ościenne, a teraz te po rewolucyjne porządki Francuzi wprowadzali na zdobytych terenach. Z punktu widzenia chłopów istniały dwa zasadnicze problemy, oba ściśle związane z totalitarnym charakterem państwa wyobrażonego i wdrożonego przez rewolucję francuską. Pierwszy problem dotyczył Kościoła, belgijscy chłopi byli (i wciąż są) katolikami, natomiast rewolucja francuska była skierowana między innymi przeciw Kościołowi, uznając religię chłopów w pogardzie, pośrednio gardzili też nimi. Konstytucja cywilna duchowieństwa, obowiązująca na wszystkich obszarach objętych rewolucyjną władzą francuską, wymagała od kapłanów złożenia przysięgi wierności państwu, jako ich najwyższej władzy. Kapłani, którzy odmówili złożenia takiej przysięgi byli uważani za "wrogów państwa" i byli traktowani jak "wrogowie" rewolucyjnej Francji. Wprowadzenie obostrzeń dotyczących religii nie przysporzyło Francuzom sprzymierzeńców na okupowanych ziemiach.

Drugim, może jeszcze ważniejszym problemem z jakim musieli zmierzyć się belgijscy chłopi w 1798 roku był powszechny pobór wojskowy, podlegał mu każdy mężczyzna w wieku 20-25 lat z okupowanych przez francuzów regionów. To było jak dolanie oliwy do ognia, nigdy wcześniej w czasach Świętego Cesarstwa Rzymskiego żaden z władców nie posunął się do powszechnego poboru. Dla Habsburgów najlepszą rzeczą jaką chłop mógł zrobić, to była uprawa roli, zbieranie plonów i płacenie podatków. Wszyscy to rozumieli, jednak w tym przypadku oświeceni czciciele bogini "rozumu" chcieli zabrać chłopów z pól, żeby służyli w "obcej" armii, aby szerzyć szalone i nienaturalne idee w kolejnych krajach, gdzie podobnie jak w Południowej Holandii nie znajdą zrozumienia. To było nie do przyjęcia.

Wojna chłopska, która oficjalnie rozpoczęła się w dniu 12 października 1798 roku atakiem na francuzów w miasteczku Overmere, pomimo początkowych sukcesów rebelia od początku była skazana na klęskę. Większość walk toczyła się we Flandrii (departamenty Lys i Scheldt) i Brabancji (departamenty Deux-Nèthes i Dyle) oraz w Campine. Flamandzcy chłopi zorganizowali się najlepiej jak potrafili, na ich czele większości sił brabanckich stanął Pieter Corbeels, drukarz z Leuven. Corbeels posiadał doświadczenie wojskowe, które zdobył w armii austriackiej, gdzie dosłużył się stopnia kaprala, następnie wstąpił do rebeliantów brabanckich i walczył przeciw Austriakom podczas rewolucji belgijskiej w latach 1789-90. Ciekawostką jest to, że ta krótka rewolta została również sprowokowana przez politykę cesarza Józefa II zwaną "liberalnymi reformami", a która miała ograniczyć przywileje Kościoła katolickiego. W każdym razie, ta rewolucja belgijska nie trwała długo, armia austriacka ją zmiażdżyła, a cesarz Józef II, chcąc być "liberalny", zaproponował rebeliantom amnestię. Pieter Corbeels przyjął amnestię i rozpoczął działalność drukarską. Po wkroczeniu Francuzów Corbeels kilka razy był więziony za materiały drukarskie, które rewolucyjne francuskie władze uznawały za nieodpowiednie.

Wracając do rozpoczętej wojny chłopskiej, po rozpoczęciu walk Corbeels wysłał kurierów do Brytyjczyków i Prusów z prośbą o wsparcie. Chłopi byli słabo uzbrojeni i z pewnością nie mogli się równać uzbrojeniem i wyszkoleniem wojskowym z Francuzami. W dniu 25 listopada 1798 roku Francuzi schwytali Pieter'a Corbeels'a w Postel, a następnie uwięzili go w Tournai. Dowodzone przez niego wojska wycofały się do Hasselt, gdzie zajęli w dniu 4 grudnia 1798 roku miasto przygotowując się do obrony, następnego dnia rebelianci w toku ciężkich walk (z użyciem kos, wideł i broni zdobycznej) zostali pokonani i wybici przez Francuzów. W powstaniu chłopskim zginęło od 5 do 10 tysięcy rebeliantów.

Pomnik upamiętniający chłopskie powstanie w Hasselt

Co stało się z Pieter'em Corbeels'em? Został powieszony razem z Albert'em Meulemans'em w Tournai w dniu 21 czerwca 1799 roku.

Powstanie chłopskie z jesieni 1798 roku doczekało się szeregu interpretacji, katoliccy historycy gloryfikują klerykalny charakter tego powstania; natomiast XIX-wieczni nacjonalistyczni historycy interpretowali te wydarzenia jako belgijską rewoltę narodową, podczas gdy ta rebelia była przede wszystkim kontrrewolucyjna; z drugiej strony, ponieważ konflikt jest prawie wyłącznie na flamandzkiej ziemi, flamandzcy historycy interpretowali opór wobec poboru jako narodowe wydarzenie flamandzkie.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.