Etyka zawodowa w pracy Klauna specjalnej troski – czyli jak to faktycznie jest z nami terapeutami.

Każdy terapeuta zajęciowy podlega pod kodeks etyczny, – jako że TZ jest zawodem około medycznym nie wolno nam opowiadać o szczegółach naszej pracy, o tym jak wyglądają narady, profile psychologiczne i diagnostyka pacjentów, ale po kolei.

Zacznijmy od tego, że każdy terapeuta zajęciowy po egzaminie państwowym należy do ‘‘COTEC” to międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające wszystkich terapeutów zajęciowych na terenie UE. Dziwne? Nie, dlaczego
Terapeuta zajęciowy jest dość młodym zawodem powstał w latach 60 XX w gdzie? Tak naprawdę nie wiadomo… W Polsce został zakwalifikowany do zawodów regulowanych i zawodów z grup zaufania publicznego 2008 roku wcześniej nikt do końca niewiedział, do czego nas przypisać. Czy do szkolnictwa czy też do zawodów społecznych od 2008 roku jesteśmy przypisani do zawodów medycznych na równi z rehabilitantami i opiekunkami medycznymi?

Krótki zarys tematyczny –COTEC, Federacja i w tym wszystkim Polska

Nasz COTEC to tak naprawdę Europejska Rada Terapeutów Zajęciowych. Która to została założona w 1986 roku w celu koordynowania pracy Stowarzyszeń Terapeutów Zajęciowych w Całej Europie? Celem Rady jest umożliwienie Stowarzyszeniom Terapeutów Zajęciowych wspólnej pracy w osiągnięciu harmonijnych i coraz wyższych standardów w pracy i edukacji. W chwili obecnej Rada reprezentuje 26 krajów europejskich i przeszło 120, 000 terapeutów zajęciowych.
COTEC opublikowała Europejski Kodeks Etyczny i podsumowanie merytoryczne zawodu terapeuty zajęciowego, które są okresowo aktualizowane.- Dzięki tym wytycznym możemy spokojnie pracować i nie szkodzić, unormowany został też system prawno etyczny, co skutkowało stworzeniem karty określającej nasze przywileje oraz powinności
Przewodniczącym Rady jest Maria Skouroliakos.
Światowa Federacja Terapeutów Zajęciowych jest głównym, międzynarodowym przedstawicielem Terapeutów Zajęciowych na świecie i oficjalną organizacją promującą Terapię Zajęciową. WFOT założona została w 1952 roku i obecnie należą do niej stowarzyszenia terapeutów zajęciowych z 66 krajów, wśród których Polski darmo szukać- Wynikać to może z tego, że Polska ma za małe osiągnięcia w prowadzeniu, tworzeniu oraz wdrażaniu nowych metod aktywizujących osoby niepełnosprawne. Wydaje się też, że istnieje taka możliwość, że jako kraj, który od stosunkowo niedawnego czasu posiada samą definicję TZ. Jak zwykle Polska sto lat za….. Resztę dopowiedzcie sobie sami!!
W samej Polsce do 2017 roku istniała Krajowa izba terapeutów zajęciowych, która to walczyła o ustawy regulujące zakres pracy terapeuty zajęciowego. Osiągnęła wiele, bo w oparciu o nowelizację ustawy w 2008 stworzono i zaklasyfikowano terapeutę, jako zawód medyczny. No, ale jak to bywa w Polsce KITZ za długo nie mógł istnieć w KRS widnieje wpis o likwidacji…

Wracając do Etyki zawodu!!!

Jeżeli już się jest TZ-cikiem warto zadać sobie pytania:

1. Po co to robię?
2. Jak powinienem się zachowywać w stosunku do pacjenta – tak naprawdę każdy terapeuta inaczej definiuje to pytanie, bo nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Etyka mówi o dystansie i nie wchodzenie w zażyłość, ale pracując już jakiś czas z kimś nie da się z nim nie kumplować
3. Jak powinienem postępować z trudnych kontaktach z pacjentem – I znowu podobna sytuacja, wszystko zależy od tego czy znamy pacjenta na wylot i wiemy, czego się po nim spodziewać, czy umiemy zachować zdrowy rozsądek, i na chłodno przyjmować sytuacje krytyczne, denerwujące uciążliwe, nieprzyjemne
4. Jak powinienem rozwiązywać dylematy etyczne w moim życiu zawodowym – Ja często pozwalam sobie na spokój opanowanie i czekanie na rozwój sytuacji. Decyzję zawsze podejmuję na zimno, ale o tak jak mówię ja nie powiem jak inni do tego podchodzą, bo nie wiem

Jak już jesteśmy przy etyce, wróćmy do naszej kici znaczyło COTEC to oni właśnie opracowali uniwersalny kodeks etyczny dla terapeutów zawierający cztery aspekty, w jakich powinno się działać, jako terapeuta :

Aspekt numer 1 Cechy i obowiązki terapeuty zajęciowego

Cechy i obowiązki można podzielić na pierwszo, drugo i trzeciorzędowe gdzie te pierwsze odnoszą się do osoby samego terapeuty. Terapeuta sam ponosi odpowiedzialność za swoje wybory i czyny w kontekście swojego rozwoju moralnego i zawodowego. Zaś cechy drugorzędne odnoszą się stricte do relacji, jaka się tworzy pomiędzy terapeutą a drugim człowiekiem, w domyśle pacjentem, jego rodziną czy otoczeniem. Terapeuta ma obowiązek zawsze zachowywać się etycznie ze świadomą odpowiedzialnością, jaką ponosi. Ostatnie zaś odnoszą się do zbiorowości i postrzegania samego terapeuty. Jako że terapeuta wykonuje zawód tzw. Zaufania publicznego, ma świadomość, że spoczywa na nim szczególna odpowiedzialność w stosunku do mas społecznych.

Aspekt nr 2 uniwersalne zasady etyczne jest ich tylko albo i aż 5 takich jak:

-Zasada poszanowania autonomii człowieka.
-Zasada nieszkodzenia
-Zasada czynienia dobra (dobroczynności)
-Zasada użyteczności
-Zasada integralności tzn. prawdomówności, dyskrecji, wierności w słowie

Mogłoby się wydawać, że to takie proste i logiczne, ale nie zawsze - zwłaszcza dla młodych terapeutów, którzy myślą, że pozjadali rozumy. Często zdarza się tak, że z braku wiedzy, zapomnieniu czy też ignorancji młody terapeuta chlapie jęzorem na lewo i prawo - przyczyn tego jest jeszcze kilka. Prawo nie reguluje opieki psychologicznej czy też super wizji dla terapeuty. Często po pracy sami dla siebie jesteśmy superwizorami. Umówmy się, praca terapeuty zajęciowego nie jest łatwa i szybka. Często jest bardzo owocna, kreatywna i przyjemna, ale ... Są sytuacje jak np. śmierć naszego podopiecznego, z którym pracujemy, która zmienia nam system pracy.

Aspekt 3 Model rozwiązywania problemów i sytuacji trudnych.

COTEC założył sobie piękny 6 etapowy schemat postępowania w diagnozowaniu problemów :

Rozpoznanie problemu etycznego
Analiza problemu sytuacji
Badanie możliwości działań/ rozwiązań
Głęboka refleksja nad sposobem i kierunkiem działań
Uszczegółowienie i implementacja
Refleksja i ewaluacja

Aspekt 4 Reprezentatywne przykłady przypadków

COTEC w kodeksach zaleca, aby umieszczać tak rozumiane studium przypadków w jak najbardziej uogólnionej formie. Jak wiadomo każdy pacjent jest indywidualną jednostką i pomimo podchodzenia holistycznego, nie jesteśmy w stanie wyodrębnić suchego opisu przypadku, bo każda sytuacja jest inna, złożona a terapeuta na nurtujące go pytania musi szukać odpowiedzi sam. Aspekt też ten mówi o pełnej dokumentacji medycznej i profilach pacjenta, których nie wolno upubliczniać bez jego zgody. Terapeuta według COTEC może jedynie wspierać się na reprezentatywnych przypadkach, które pobudzają jego refleksję etyczną - COTEC sobie a rzeczywistość sobie. Kiedy uczysz się, kiedy pracujesz w danym środowisku z danym zespołem lub uczniami poruszasz temat danego przypadku, jego złożoność nie da się mówić suchym opisem jednostki, bo to nadal jest człowiek, który w jakiś sposób się zna i egzystuje się z nim.

KODEKS ETYCZNY

Terapeuta ma obowiązek zawsze działać w najlepszym interesie pacjenta.

1. Terapeuta jest zobowiązany traktować każdego klienta/pacjenta podmiotowo, odnosić się do niego kulturalnie, z życzliwością. Szanować godność osobistą, prawo do intymności i samostanowienia.
2. Terapeuta nie może ujawniać poufnych informacji uzyskanych o konkretnym kliencie/pacjencie (nie dotyczy konsultacji zawodowych ze specjalistami i zespołem odpowiedzialnym za leczenie danej osoby). Informacje poufne mogą zostać ujawnione studentom odbywającym staż w danej placówce, ale tylko za zgodą klienta/pacjenta lub jego opiekuna prawnego.
3. Wymagane jest uzyskanie zgody klienta/pacjenta (lub jego prawnego opiekuna) na wykorzystywanie jakichkolwiek nagrań, werbalnej lub pisemnej informacji uzyskanej w czasie relacji terapeutycznej, w celu publikacji czy publicznej prezentacji. Również charakter wykorzystania danego materiału powinien zostać wyjaśniony zainteresowanemu. Klauzula ta dotyczy także wykorzystania tych materiałów do publikacji artykułu w specjalistycznym piśmie. W każdym z zaistniałych przypadków wymagane jest przestrzeganie zasad anonimowości.

Terapeuta powinien prowadzić terapię w najlepszy możliwy sposób. W tym celu powinien w szczególności:

1. Uzyskać świadomą zgodę klienta/pacjenta na uczestniczenie w terapii, zaś przed uzyskaniem zgody poinformować go o rodzaju i celu proponowanej metody postępowania, jej ewentualnych korzyściach i niedogodnościach z nią związanych.
2. Utrzymywać relację z klientem/pacjentem na ściśle zawodowych zasadach.
3. Współpracować z lekarzami, specjalistami zaangażowanymi w leczenie i innymi istotnymi osobami uczestniczącymi w leczeniu, oraz informować ich i klienta/pacjenta o przebiegu i postępach leczenia, a także gromadzić historię przebiegu terapii.
4. Zwracać się o poradę do innych specjalistów - wtedy, kiedy jest to konieczne.
5. Ograniczyć praktykę do zakresu własnego treningu i kompetencji zawodowych.
6. Stale podnosić umiejętności i wiedzę poprzez studiowanie specjalistycznej literatury oraz uczestniczenie w konferencjach, szkoleniach, kursach realizowanych na odpowiednio wysokim poziomie.
7. Podnosić własny poziom umiejętności praktycznych na możliwie najwyższy poziom kompetencji zawodowych.
8. Swoją praktykę kliniczną poddawać superwizji.
9. Prowadzić badania spełniające podstawowe kryteria naukowości, pod warunkiem, że realizowane są za zgodą klienta/pacjenta, służą jego dobru i mogą poszerzyć Kodeks zasad. Spostrzeżenia z przeprowadzonych badań powinny być publikowane w prasie specjalistycznej.
10. Dbać o dobrą współpracę z innymi terapeutami, członkami zespołu terapeutycznego oraz innymi specjalistami.
11. Powstrzymywać się od prowadzenia terapii z osobą pod działaniem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, jeśli nie zostały one przepisane przez lekarza.
12. Podczas wykonywania zawodu dbać o postawę moralną i przestrzegać norm prawnych.
13. Powstrzymywać się od przekazywania swoich obowiązków osobom bez odpowiedniego przygotowania, za wyjątkiem studentów w czasie szkolenia - jednak wtedy cała odpowiedzialność spoczywa na terapeucie, który oddelegował danego studenta.
14. Zapewnić odpowiednie miejsce i warunki właściwe do prowadzenia terapii.
15. Upewnić się, że zostało wyeliminowane wszelkie ryzyko związane z prowadzeniem sesji. Terapeuci prowadzący prywatną praktykę powinni być ubezpieczeni.
16. Zapewnić czystość wyposażenia gabinetu.
17. Powstrzymać się od przyjmowania lub oferowania symboli wdzięczności, takich jak przysługi, prezenty, spadki itp. Terapeuta nie może wykorzystywać swojej pozycji do innych celów niż te, które wynikają z jego uprawnień zawodowych.

Tekst powstał w oparciu o wykłady M. Pawlikowskiej oraz były użyte 2 cytaty z http://terapiazajeciowa.blogspot.com/2008/
oraz sam kodeks http://arteterapia.pl/wp-content/uploads/2013/08/K.-Stachyra-Kodeks-Etyczny-Terapeuty.pdf

A ty co tym myślisz? Porozmawiajmy przy kawie o tym !