Kościół Pokoju w Świdnicy

Jeden z najcenniejszych budynków w Polsce, będący nie tylko wspaniałym dziełem architektury ale też wyjątkowym świadectwem burzliwej historii Śląska. Ewangelicki Kościół Pokoju w Świdnicy wraz ze swoim bratem z Jawora jest jednym z zaledwie 14 obiektów w naszym kraju, które są wpisane na listę Unesco. Co stanowi o jego wyjątkowości? Zapraszam do lektury.

Wojna trzydziestoletnia i jej następstwa

---

Aby w pełni poznać historię kościoła musimy przenieść się do roku 1618 kiedy to wybuchła wojna trzydziestoletnia czyli konflikt zbrojny pomiędzy protestancką koalicją I Rzeszy a katolicką dynastią Habsburgów. Konflikt religijny był w tej historii tylko tłem - główną przyczyną była chęć osłabienia potęgi Habsburgów. Wojna trzydziestoletnia była tragicznym okresem w dziejach miasta. Podczas oblężenia w 1633 roku wybuchł pożar, który strawił niemal całe miasto. W wyniku głodu rok później wybuchła zaraza, która pochłonęła niemal 17 tys. ofiar, nie licząc żołnierzy. Według kronikarzy, po wojnie ostało się zaledwie 118 domów, w których mieszkało zaledwie 200 zubożałych mieszczan. A jeszcze przed wojną Świdnica miała deptać po piętach Wrocławiowi, jednak już nigdy później nie udało się odbudować potęgi miasta.

Wojnę zakończono w 1648 roku pokojem Westfalskim. Na jego mocy katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg pozwolił śląskim ewangelikom na budowę trzech tzw. kościołów pokoju - w Świdnicy, Jaworze i Głogowie. Budowa była jednak obwarowana wieloma obostrzeniami. Kościoły miały być wzniesione z nietrwałych materiałów (drewna, piasku, słomy i gliny), poza murami miasta, bez wieży i dzwonnicy. Ponadto budowa nie mogła trwać więcej niż rok czasu a przy parafii nie można było otworzyć szkoły. Zmusiło to ewangelików do sporej mobilizacji, według legend nawet ci najbiedniejsi mieli podarować chociaż deskę do budowy. Kościół udało się wznieść i w 1657 roku odprawiono pierwsze nabożeństwo. W niedługim czasie ukończono także budowę kościołów w Jaworze i Głogowie, niestety ten ostatnio spłonął 100 lat później.

Architektura kościoła

---

Kościół Pokoju został zbudowany w technice szachulcowej. Po latach, kiedy represje zelżały dobudowano także dzwonnicę oraz budynki parafialne. Do głównej bryły dobudowano zakrystię, halę chrztów, halę zmarłych i halę ślubów. Dziś kościół może pomieścić 7500 osób. W środku dominuje niezwykle bogaty barok, często fundowany przez bogatych mieszczan, którzy mieli tutaj swoje prywatne loże. Imponujący XVIII-wieczny, drewniany ołtarz oraz pochodząca z tego samego okresu ambona są głównymi dominantami wnętrza. Niezwykle cenne XVII-wieczne organy zostały pod koniec XIX wieku wzbogacone o rzeźby aniołów, które miały poruszać się w rytm muzyki. Urządzenie wprawdzie szybko się popsuło ale dziś podczas wielkiej rewitalizacji zostało naprawione. Główna hala otoczona jest lożami (najbardziej imponująca jest loża Hochbergów) oraz bogato zdobionymi emporami.

Sam kościół stoi w centrum Placu Pokoju czyli otoczonego murem parku położonego na skraju Starego Miasta. Wraz z sygnaturką mierzy 15m wysokości a wybudowany jest na planach krzyża greckiego o wymiarach 44x30,5m. Otaczają go zabytkowe okazy drzew a także pozostałe zabudowania kościelne - barokowa plebania, dzwonnica, dawne gimnazjum ewangelickie, dom stróża, dom dzwonnika z ogrodem lawendowym oraz nasycony cennymi nagrobkami cmentarz.

Kościół Pokoju dziś

Od kilku lat trwa wielka rewitalizacja, czyli gruntowny remont całego placu, który pochłonął już blisko 20 mln złotych. Kościół jest najczęściej odwiedzanym zabytkiem miasta. Odbywają się w nim różne wydarzenia kulturalne - najbardziej znanym z nich jest Festiwal Bachowski. Powstał tutaj Dolnośląski Muzeum Ewangelicki wraz z biblioteką, w której znajdują się cenne XVII-wieczne rękopisy. W pozostałych zabudowaniach mieszczą się również kawiarnia, pensjonat i biura. Jeden z budynków wciąż ma swoich lokatorów. Budynek dzierży też miano największej drewnianej budowli sakralnej w Europie (kubatura ok. 1090 metrów sześciennych), choć szacunkowe pomiary wykazały, że ten w Jaworze może być podobnej wielkości, choć na pierwszy rzut oka świdnicki zdaje się zdecydowanie większy. W 2017 roku został również ustawiony Pomnikiem Historii RP. Jeśli więc znajdujesz się w okolicy a jeszcze nie widziałeś tego wielkiego dzieła budownictwa to koniecznie musisz wstąpić. Kościół wraz z muzeum jest udostępniony do zwiedzania a wstęp kosztuje symboliczne 5zł.

Fot. własne