Wszędzie dobrze, ale za biurkiem najlepiej - Oliver Otis Howard (cz. II) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 46
To korpus gen. Richarda Ewella, który przejął schedę po zmarłym niedawno "Stonewallu" Jacksonie, nacierał z północy na pozycje Unii. Te były ustawione poprawnie na zachodzie, ale na wschodnim krańcu pola walki dywizja ledwie 29-letniego gen. bryg. Francisa C. Barlow'a, jednego z niewielu wojskowych, którzy przeszli wojnę od stopnia szeregowego do generała, była ustawiona w niemożliwy do utrzymania łuk, co zostało tak błyskawicznie jak krwawo wykorzystane przez starego wygę Ewella. Zwinięcie prawej flanki XI Korpusu doprowadziło w efekcie do jego rozczłonkowania i odwrotu ulicami Gettysburga, podczas którego wielu Niebieskich dostało się do niewoli. Wycofywano się w stronę Cemetery Hill, górującego nad krajobrazem wzgórza, które w razie dostania się w ręce rebeliantów zakończyłoby bitwę zanim ta zmieniła się w najkrwawszą w historii USA. Dowódca armii Potomaku gen. George Meade w dość specyficznym geście wysłał na wzgórze uważanego za niezwykle zdolnego generała Winfielda S. Hancocka z pisemnym rozkazem objęcia dowództwa nad obroną kluczowej pozycji. Spotkanie Howarda z Hancockiem było chłodne - oto starszy stopniem Howard musiał zdać dowództwo młodszemu (tak wiekiem jak i rangą) generałowi, co uczynił z wielkim oporem. Historycy twierdzą, że obecność gen. Meade'a mogłaby być czynnikiem, który nie pozwoliłby na powstanie tej kontrowersji. Howard tłumaczył później odwrót zwinięciem sąsiadującego z nim I Korpusu maj. gen. Abnera Doubleday'a, co doprowadziło do odebrania rzeczonemu dowódcy jego komendy po bitwie, ale nie uspokoiło ani gen. Meade'a, ani opinii publicznej, która domagała się zdjęcia Howarda ze stanowiska mimo poprawnej postawy drugiego i trzeciego dnia bitwy.
↑ Pierwszy dzień gettysburskiej batalii (źródło: Wikipedia)
Kara była, ale nieco inna - przeniesiono XI Korpus na Zachód, razem z XII Korpusem. Pod ogólnym dowództwem Josepha Hookera zostały one wysłane, by zniwelować przewagę osiągniętą przez Konfederatów po zwycięstwie nad Chickamaugą we wrześniu, co znalazło wyraz w bitwie pod Chattanoogą, gdzie żołnierze mający pozorować atak na Missionary Ridge faktycznie przystąpili do szturmu, co zakończyło się niespodziewanym triumfem oglądanym przez gen. maj. Ulyssesa Granta z niedowierzaniem oraz tradycyjnym cygarem w zębach.
Od lipca 1864 roku do maja 1865 Howard otrzymał dowództwo Armii Tennessee, która brała udział w słynnym "marszu do morza" Williama T. Shermana grabiąc i niszcząc wszelkie dobra, które mogłyby być wykorzystane przez wroga, za co zapracowali sobie na dozgonną nienawiść obywateli Georgii czy później Południowej Karoliny. Sherman z uznaniem wypowiadał się o Howardzie, co nieco podbudowało jego zszarganą reputację.
Po wojnie Howard zaangażował się w działalność Biura ds. Wyzwoleńców, potężnej instytucji, która miała na celu zintegrowanie społeczne wyzwolonych czarnoskórych. Daleko posunięte plany dotyczące żywienia, edukacji, sądownictwa czy opieki medycznej wychodziły spod pióra byłego dowódcy XI Korpusu, który wreszcie znalazł swoje powołanie idące ramię w ramię z jego głęboką religijnością. Działalność biura była jednak bardzo źle widziana przez południowców, którzy nierzadko prowadzili wojnę partyzancką przeciwko jego działalności. Samo biuro posiadało mieszankę władzy wojskowej i cywilnej stając się potężnym graczem w wewnętrznej polityce USA w dobie Rekonstrukcji.
↑ Oliver Howard przy biurowej pracy (źródło: Wikipedia)
Ponadto Howard wziął udział w kilku awanturach indiańskich, jak również zakładając Uniwersytet Howarda w Waszyngtonie. Zmarł w 1909 roku w wieku 78 lat z przyczyn naturalnych.