Szansa pogrzebana na Cemetery Hill - Richard Stoddert Ewell (cz. III) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 49

Gen. maj. Dick Ewell powrócił do walki po ranie otrzymanej w toku drugiej bitwy pod Bull Run po "idealnej" bitwie Roberta E. Lee i "Stonewalla" Jacksona pod Chancellorsville. Choć nazywana "idealną", bitwa ograbiła armię Konfederacji z jednego z jej największych atutów - Jackson został omyłkowo postrzelony przez własnych ludzi i zmarł parę dni po starciu w wyniku zapalenia płuc połączonego z wyczerpaniem związanym z amputacją lewej ręki. II Korpus został osierocony, lecz otrzymał niebawem nowego "ojca".

↑ Richard Ewell (1817 - 1872) (źródło: alarmy.com)

Decyzja o mianowaniu gen. maj. Ewella na następcę Jacksona u steru II Korpusu była cokolwiek sentymentalna - uważano, że skoro tak dobrze obydwoje działali w 1862 roku w Dolinie Shennandoah, to właśnie Ewell jest najbliższy zrozumienia "Old Blue Lighta" i będzie kontynuował jego dzieło. Jednak otrzymał komendę okrojoną - Armia Północnej Wirginii utraciła tylu oficerów pod Chancellorsville, że Lee postanowił osłabić dotychczasowe dwie wielkie jednostki armii tworząc III Korpus pod wodzą gen. maj. Amberose'a Powella Hilla, głównie korzystając z zasobów nowego oddziału Ewella. Z tą promocją szedł również awans na generała porucznika, który wobec daty mianowania o dzień wcześniejszej, niż ta A.P. Hilla, stawiał "Starego Łyska" na trzecim miejscu w hierarchii osób służących w Armii Północnej Wirginii, po gen.por. Lee i gen.por. Jamesie Logstreecie. Pewien dysonans na świeżo objętym stanowisku stanowiła działalność żony Ewella - Lizinki Brown Ewell - była to kobieta, która odziedziczyła plantację w Tennessee i swoim upartym charakterem oraz przemyślnością doprowadziła do rozkwitu majątku. Była silną kobietą, która ingerowaniem w sprawy wojskowe wprawiała w zakłopotanie oficerów armii - chociażby często wydawała rozkazy kurierom w imieniu męża, co było obiektem drwin oraz budowało obraz Ewella-pantoflarza.

Richard Stoddert nie posiadał jednak kwalifikacji i charakteru Jacksona, co nie uwidoczniło się natychmiast, bowiem w toku kampanii w Marylandzie i Pensylwanii (II inwazji Północy) "Old Baldy" błysnął na szpicy oddziałów posuwających się wgłąb wrogiego terytorium. W drugiej bitwie pod Winchester wykonał genialny i świetnie skoordynowany manewr ofensywny opierający się na jednoczesnym uderzeniu z dwóch flank na broniący fortyfikacji garnizon miasta. gen. maj. Robert Milroy'a, dowódcy który zebrał baty od Jacksona pod McDowell. Ten znowu musiał uznać wyższość wojsk CSA - z 7,000 lojalistów 4,400 zostało zabitych, rannych i wziętych do niewoli (4,000) - Konfederaci zdobyli także bezcenny łup w postaci 23 doskonałych, gwintowanych dział. Z 12,500 żołnierzy Ewella jedynie 47 było zabitych, a 219 rannych. Lee z pewnością odetchnął nieco widząc jacksoniański błysk geniuszu w tej niezwykle sprawnie stoczonej bitwie, jednak na wynik miał wpływ w dużej mierze czynnik, który poza Doliną Shennandoah miał niewielkie znaczenie - większość dowódców II Korpusu przeżyło kampanię w Dolinie, więc znali okolice Winchester jak własną kieszeń.

↑ Przedstawienie ruchów wojsk podczas II bitwy o Winchester (źródło: johnsmilitary.com)

II Korpus był o krok od stolicy stanowej Pensylwanii - Harrisburga, kiedy otrzymano wiadomość, że "Srebrny Lis" Lee zarządził koncentrację pod Gettysburgiem. Tutaj rozpoczął się długotrwały dowódczy dramat Richarda Stodderta - 1 lipca 1863 roku podkomendni Ewella wspomogli otwierający bitwę atak z zachodu III Korpusu Hilla - żywiołowe natarcie od Północy zmiotło XI Korpus gen.maj. Olivera Howarda oraz elementy I Korpusu gen.maj. Abnera Doubledaya, gdy dzień chylił się ku zachodowi Lee wydał rozkaz, żeby "zająć wzgórze górujące nad polem bitwy, jeśli będzie taka sposobność". Chodziło najpewniej o Cemetery Hill - wzniesienie na południe od miasteczka, lecz rozkaz mógł być interpretowany jako zajęcie położonego na wschód od wymienionego celu Culp's Hill. Ponadto kontrowersje wzbudzał zapis "jeśli będzie taka sposobność", który zostawiał inicjatywę w rękach adresata - Lee przyzwyczajony przez Jacksona i Longstreeta do wydawania tak szerokich i interpretowalnych komend złapał się niejako w swoją własną pułapkę - dla Jacksona zazwyczaj sposobność wydawała się możliwa - Ewell jednak wstrzymał natarcie. Czy słusznie? Wielu twierdzi, że to pogrzebało szanse na zwycięstwo pod Gettysburgiem (jednak wtedy walna bitwa pewnie rozegrałaby się gdzie indziej), ale trzeba pamiętać, iż całodzienny marsz i kilka godzin zaciętej walki w lipcowym słońcu postawiły II Korpus przed obliczem skrajnego zmęczenia. Ponadto uformowanie szyków i wyprowadzenie uderzenia z wąskich miejskich uliczek byłoby arcytrudne dla świeżych sił, a co dopiero dla zmęczonych. Wprawdzie przybyła świeża dywizja gen. Edwarda "Allegheny" Johnsona, lecz Ewell podejrzewał, że ma przed sobą obok rozproszonych i rozbitych oddziałów świeże i liczniejsze posiłki Unii, co zaważyło na jego bezczynności w tym kluczowym momencie bitwy. Generalnie dyskusja przebiega wzdłuż linii - wina nieprecyzyjnego rozkazu Lee vs. wina braku inicjatywy Ewella - i ten spór pewnie nigdy nie wygaśnie w amerykańskiej historiografii.

Faktem jest, że dwa kolejne dni zmagań w Pensylwanii to próby przełamania umocnionych pozycji Unii przez mniej licznych Konfederatów, a Korpus Ewella miał za zadanie zdobycie Cemetery Hill, co wobec twardej obrony Niebieskich spełzało z każdą próbą na niczym. Trzeciego dnia Ewell został ranny... w drewnianą nogę, a po bitwie poprowadził swoich ludzi z powrotem do Wirginii w ładzie i bez przykrych niespodzianek. Te los zesłał na sepleniącego generała przypominającego ptaka później - rana nogi (tej prawdziwej) paskudnie się goiła, co w listopadzie wymusiło miesięczny urlop dla podreperowania zdrowia. Natomiast koń generała sprawił mu noworoczny prezent zrzucając nieszczęśnika ze swojego grzbietu w styczniu 1864 roku, co było źródłem tak fizycznych, jak i psychicznych mąk kawalerzysty, który w obliczu otrzymanych ran ledwo się poruszał.

A najczarniejsza godzina była nadal na horyzoncie.