Niech Bóg ma w opiece XI Korpus - Oliver Otis Howard (cz. I) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 45

Ogrom zwierzyny w panice wybiegł z lasu w stronę pozycji XI Korpusu gen.maj. Olivera Howarda. Zdziwieni żołnierze oddający się popołudniowemu lenistwu szybko zaczęli na ten widok wiwatować, nie do końca wiadomo dlaczego, prawdopodobnie tak zaskakujący widok był niemałą rozrywką na skraju wtórnego lasu zwanego po prostu Dziczą. Lecz równie rychło przyszło im stanąć przed obliczem 28 tys. Konfederatów przelewających się przez senny dotychczas obóz. Był 2 maja 1863 roku...

↑ Oliver Otis Howard (1830 - 1909) (źródło: Wikipedia)

Ten, który walnie przyczynił się do zaskoczenia własnych wojsk pod Chancellorsville urodził się w 1830 roku w Leeds na północno-wschodnim krańcu USA - w Maine. W wieku 19 lat wstąpił do West Point, które ukończył w 1854 roku jako czwarty kadet spośród czterdziestu sześciu absolwentów, co było całkiem niezłym wynikiem. Był zbyt młody, by uczestniczyć w wojnie z Meksykiem, ale szlify bojowe zebrał podczas florydzkiej wojny z plemieniem Seminoli w 1857 roku, co było pewną odmianą od dotychczasowej, nużącej służby w dwóch federalnych arsenałach, którą było mu dane pełnić. Była to trzecia wojna z tym dumnym indiańskim plemieniem, które siłą odpowiadało na zakusy rosnącej liczby białych osadników. Sytuacja przypominała nieco wojny punickie - pierwsza była krótka i gwałtowna, druga długa i najbardziej krwawa, natomiast trzecia była już tylko dokończeniem "dzieła" rozpoczętego przez dwie pierwsze. Na konflikt pomiędzy rządem a Indianami pod wodzą Billy'ego Bowlegsa (czy Halpudy Mikko - co w języku Seminoli znaczyło "Wódz Aligator") składały się rajdy i wypady zbrojne obu stron - obyło się bez walnych starć. Przyczyną była dewastacja jednej z indiańskich plantacji przez inżynierów budujących fort, mówi się, że właśnie chodziło o sprowokowanie indiańskiego wodza, aby zaistniał pretekst do relokacji Indian. Wojna partyzancka trwała 3 lata i doprowadziła do relokacji Seminoli do Oklahomy (w tym wodza Bowlegsa). Jedynie 400 rdzennych mieszkańców Florydy pozostało na miejscu i uprawiało ziemie, których nie chcieli wziąć w posiadanie biali.

↑ Wódz Billy Bowlegs w przedstawieniu artystycznym Karla Wimara (źródło: Wikipedia)

Tam w równikowej spiekocie i duchocie, Oliver Otis przeżył swoją orzeźwiającą iluminację i stał się gorliwym ewangelikiem. Jego religijność była tak żarliwa, że miał zamiar zostać pastorem, jednak huk armat pod Fort Sumter w kwietniu 1861 roku sprawił, że miast Biblii i krzyża, jego dłonie zacisnęły się na wojskowej szabli. Został szybko mianowany pułkownikiem 3 Regimentu Maine, lecz podczas I bitwy pod Bull Run w lipcu dowodził tymczasowo jedną z federalnych brygad w dywizji przeciętnego gen. Samuela Heintzelmana wchodzącej w skład sił, które miały być "prawym sierpowym" uderzającym we flankę nieprzyjaciela. Po klęsce brygada weszła na stałe w zarząd już gen. bryg. Howarda i zobaczyła akcję 1 czerwca 1862 roku pod Fair Oaks (Seven Pines), gdzie spisała się poprawnie, lecz jej dowódca postrzelony dwukrotnie w prawą rękę musiał się pożegnać z tą kończyną. Gen. Philip Kearny znany z soczystego języka i żartobliwego usposobienia, już wcześniej zmagający się z tego rodzaju kalectwem (stracił lewą rękę podczas wojny z Meksykiem) pocieszał Howarda sugerując, że odtąd powinni razem wybierać się na zakupy rękawiczek.

Wylizawszy się z ran Howard zanotował kolejny awans w hierarchii armijnego ordre de bataille - tym razem jego komendą była dywizja w uważanym za najlepszy, II Korpusie Unii gen.maj. Edwina Sumnera - ta jednostka przeżyła istne piekło w bitwie nad Antietam we wrześniu 1862 roku tracąc ok. 5,000 ludzi z wyjściowych 15,000 w nieudanych atakach na, mimo wszystko bieglejszych w sztuce wojennej, Konfederatów w okolicach Dunker Church. Dwa miesiące później Howard otrzymał dowództwo korpusu razem z awansem na generała majora, ale nikt specjalnie nie zazdrościł mu nowej komendy, był to bowiem niewielki XI Korpus złożony głównie z Niemców i Holendrów, którzy rzadko kiedy operowali angielskim - ich wcześniejszym dowódcą był rażąco niekompetentny weteran badeńskiej Wiosny Ludów gen. Franz Sigel, który wytrzymał tak długo na stanowisku dowódczym jedynie przez fakt, że przyciągał ochotników wspomnianych narodowości. Ci nie byli zachwyceni takim obrotem spraw i przez korpus przelała się fala protestów oraz żądań przywrócenia Sigela do poprzedniej funkcji, co jednak nie zostało wykonane.

I przyszedł pamiętny 2 maja 1863 roku. W planie bitewnym gen. maj. Josepha Hookera niewielki korpus Howarda miał strzec prawej flanki sił Unii, podczas gdy reszta sił oczekiwała uderzenia Konfederatów na centralnym odcinku. Od rana tego dnia do kwatery Howarda docierały niepokojące informacje o przemarszu znaczących sił Rebeliantów przez Dzicz, na skraju której rozlokowani byli "Holendrzy" z XI Korpusu. Howard już wcześniej ufortyfikował pozycje zwrócone ku południu, ale to nie stamtąd miał nadejść atak Konfederatów gen. maj. Thomasa "Stonewalla" Jacksona - nadszedł on wprost z zachodu, jak widać na poniższej grafice:

↑ Akcje pod Chancellorsville 2 maja 1863 roku (źródło: Wikipedia)

Na domiar złego flanka korpusu, która była pod naciskiem Rebelinatów "wisiała w powietrzu", co oznaczało, że nie była umiejscowiona na żadnej pozycji ułatwiającej obronę - czas spędzony przy konstruowaniu fortyfikacji polowych skierowanych na południe okazał się bezwartościowy. Kilka godzin przed zmrokiem zaskoczone oddziały Howarda zostały zmiecione przez korpus Jacksona. W miarę rozwoju sytuacji część sił Unii stawiała rozczłonkowany opór (Howard osobiście, z wielką odwagą próbował ustanawiać ośrodki oporu), ale niemożność sformowania jednolitej linii sprawiała, że odizolowane pozycje były błyskawicznie oskrzydlane i musiały podawać tyły. Księżycowa, jasna noc umożliwiała dalszą walkę Konfederatom, a Jackson chciał kontynuować zwycięski marsz nawet do rana, lecz pomógł przypadek - generał został postrzelony przez własnych żołnierzy gdy wracał ze zwiadu i to zniweczyło tak śmiały plan, jak i 8 dni później miało wpływ na śmierć legendarnego dowódcy. Howard został wśród żywych po tym wstydliwym dniu, ale miał przynajmniej jeszcze jedną gorzką pigułkę do przełknięcia...