Witam Wszystkich w kolejnym odcinku mojego cyklu poświęconego amatorskim obserwacjom ciał niebieskich. Kontynuując podróż po jaśniejszych galaktykach naszego nieba, chciałbym Wam pokazać dość ciekawą galaktykę spiralną, którą jesteśmy w stanie zobaczyć z wiejskich terenów teleskopem za około 1500 zł. Przyjrzyjmy się zatem galaktyce oznaczonej w katalogu Messiera numerem 108.

M108 - fotografia z długim czasem naświetlania ujawnia kolory obiektu

Autor: Sloan Digital Sky Survey link [Licencja CC BY-SA 4.0]

W gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy znajduje się co najmniej kilka ciekawych obiektów. Jakiś czas temu opisywałem Wam mgławicę Sowa (M97), to właśnie w jej sąsiedztwie leży galaktyka M108. Odnajdziemy ją blisko dolnej części Wielkiego Wozu. Dokładniej około 1 stopnia od gwiazdy Merek, widocznej na mapce poniżej. Zarówno M108, jak i M97 mają podobną jasność około +10 mag, więc pozostają niewidoczne dla oka nieuzbrojonego. Aby można było cokolwiek dostrzec i stwierdzić, że widziało się te obiekty, potrzebujemy ciemnego, wiejskiego nieba podczas nowiu Księżyca oraz lornetki 10 X 50. Spełnienie tych warunków pozwoli nam zobaczyć w polu widzenia oba obiekty jednocześnie. M97 będzie nie ostrą, jakby rozmyta gwiazdą, a M108 ukaże się jako słabo widoczna, nieostra kreska na tle gwiazd. Dla spragnionych prawdziwych wrażeń potrzeba jednak mocniejszego instrumentu, czyli teleskopu o średnicy obiektywu minimum 8 cali(200 mm).

Położenie galaktyki M108

Autor: Blue Shade w pl.wikipedia link [Licencja CC BY-SA 3.0]

Dla posiadaczy teleskopów rozmiary galaktyki okażą się dosyć duże, ponieważ zajmuje ona na niebie obszar o wymiarach 9 X 2 minuty kątowe, dla porównania tarcza Księżyca w pełni ma szerokość 30 minut kątowych. Użycie najmniejszego powiększenia wraz z okularem o szerokim polu widzenia (najmniejsze powiększenie w teleskopach to 30-50X w zależności od średnicy obiektywu) pozwoli zobaczyć M97 i M108 razem. Ten duet mgławica i galaktyka to jedna z fajniejszych par obiektów na niebie. W takim małym powiększeniu widok przypomina ten znany z lornetki, jednak tutaj jesteśmy pewni tego, co widzimy: rozmyta kula i rozmyta kreska. Gdy uda nam się wyjechać z daleka od dużych miast w miejsce takie jak np. polskie Bieszczady i mamy duży 12-calowy (300 mm) teleskop lub większy, to czeka nas prawdziwa uczta dla oka. Widok zbliżony do tego, jak na symulacji poniżej widziałem w 2013 roku moim teleskopem GSO 12'' podczas zlotu astronomicznego w Roztokach Górnych (gmina Cisna). Galaktyka w dużym powiększeniu pokazała swoją strukturę, pasma ciemnej materii i kilka jaśniejszych gwiazd widocznych w jej tle. Do dziś pamiętam ten widok, oglądać w takiej jakości tak odległy obiekt na żywo, oczywiście widzimy go takiego, jakim był wiele milionów lat temu.

Symulacja widoku M108 w 12'' teleskopie i obserwacji pod ciemnym niebem

Autor: Hewholooks link [Licencja CC BY-SA 3.0]

Ocenia się, że M108 znajduje się w odległości aż około 45 milionów lat świetlnych od Ziemi. Czyli oglądamy ją taką, jaka była właśnie 45 milinów lat temu. Galaktyka M108 oddala się od nas z prędkością 772 km/s. W skali naszego życia to niewiele jednak jak widać, galaktyki nieustannie zmieniają swoje położenie. W M108 zaobserwowano supernową SN 1969B. 23 stycznia 1969 roku osiągnęła jasność +13,9 mag, czyli i tak była to bardzo słaba gwiazda, widoczna wtedy na tle tej galaktyki w dużych instrumentach. Mam nadzieje, że zainspirowałem kogoś do zainteresowania się kosmosem, który każdej pogodnej nocy otwiera się nad naszymi głowami. Do usłyszenia w kolejnej części Astro obserwacji.

Dziękuję za przeczytanie i pozdrawiam miłośników Kosmosu!

Źródła:

Messier 108
Messier 108 English
Katalog Messiera
i własna wiedza

All rights reserved by @astromaniak 2018