Nie tylko pyton :)

Jakiś czas temu przedstawiłem wam wybrane ssaki i ptaki łowne, które możemy przypadkiem spotkać w polskich lasach i mokradłach. Dziś, gdy media wałkują temat „pytona” postanowiłem przedstawić wam z kolei gady, które żyją wśród nas w Polsce. Z różnorodnością gadów w Polsce nie jest za kolorowo (występuje tylko kilka gatunków). Patrząc szerzej na gady to te współczesne są pozostałością po większej grupie zwierząt, która swój największy rozkwit miała w mezozoiku (np. dinozaury).

źródło pixabay.com

Żółw błotny

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową (jeden ze statusów ochronnych, gdzie zezwolenia na jakiekolwiek odstępstwa od zakazów może udzielić tylko Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska). Do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (rejestr zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski) wpisany jest z kategorią EN (zagrożony wyginięciem).

• Występowanie: Jest bardzo rzadko spotykany w Polsce. Występuje we wschodniej części Polski na Pojezierzu Łęczyńsko – Włodawskim. Można go spotkać także na Pojezierzu Mazurskim, Pomorskim oraz Lubuskim.
• Środowisko życia i zimowanie: Jest gatunkiem nizinnym. Zamieszkuje nieduże zarastające stojące zbiorniki wodne lub wolno płynące rzeki o mulistym dnie i czystej wodzie. Często odbywa dalekie wędrówki w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca na złożenia jaj. Zapada w sen zimowy jesienią (koniec października) i zimuje schowany w pancerzu na dnie większych zbiorników wodnych. Natomiast budzi się wiosną (od końca marca do początku maja), w zależności od panujących warunków atmosferycznych.
• Wygląd: Ciało otoczone pancerzem składające się z dwóch ruchomych, połączonych ze sobą części (karapaksu – pancerz górny i plastronu – pancerz dolny). Pancerz górny jest ciemno ubarwiony i składa się z 38 płaskich, wielobocznych tarcz. Pancerz dolny składa się z 12 foremnych tarcz, jest jaśniejszy i ma plamy. Posiada charakterystyczne żółte plamki i kreski na pancerzu, masywną, gładką głowę, długą szyję, silne kończyny z pazurami i umięśniony ogon. Dymorfizm płciowy dojrzałych osobników jest dobrze widoczny. Samice są większe i jaśniej ubarwione. Natomiast plastron samców jest częściowo wklęsły (ułatwia to kopulację).
• Pożywienie: Żywi się owadami wodnymi, larwami, ślimakami, małżami, kijankami, żabami i małymi rybami.
• Rozmnażanie: Okres godów przypada na koniec kwietnia do czerwca i ma miejsce w wodzie. Na przełomie maja i czerwca samica składa 6-15 jaj w małej jamie w suchym, nasłonecznionym miejscu, po czym zasypuje i maskuje wejdzie do gniazda. Wylęg młodych ma miejsce po około 60-100 dniach od złożenia (zależnie od klimatu). Dojrzałość płciową uzyskują w wieku ok. 7 lat a żyją nawet do 120 lat.
• Zagrożenia: Zagrożeniem ja żółwia błotnego jest zanikanie jego naturalnego środowiska życia poprzez (osuszanie terenów i pogarszanie się jakości wód). Jeszcze przed wykluciem jaja są łakomym kąskiem dla drapieżników. Problemem jest też odławianie żółwi przez człowieka w celach handlowych.
• Dodatkowe działania ochronne: W naszym kraju prowadzone są akcje sztucznego zasiedlania (wylęgu młodych i wypuszczania ich do naturalnego środowiska). Chroni się również gniazda i miejsca rozrodu zabezpieczając gniazda przed drapieżnikami (kruki, lisy, jenoty, borsuki).

źródło Domena Publiczna

Żmija zygzakowata

W Polsce gatunek ten jest pod częściową ochroną gatunkową (jeden ze statusów ochronnych dopuszczający możliwość redukcji populacji).

• Występowanie: Jest to gatunek występujący pospolicie na terenie całego kraju (od nizin aż po góry).
• Środowisko życia i zimowanie: Jest gatunkiem ciepłolubnym (za dnia wygrzewa się na słońcu), natomiast aktywny jest po zmierzchu. Występuje w różnych środowiskach (np. na łąkach, w lasach i ich obrzeżach, na usypiskach kamieni). Spotykać ją możemy również w pobliżu zbiorników wodnych oraz na polach uprawnych. Zapada w sen zimowy zajmując kryjówki gromadami w październiku. Jest jadowita, ale atakuje człowieka tylko w ostateczności.
• Wygląd: Jest jedynym jadowitym gatunkiem węża występującym na terenie Polski. Osiąga długość do 75-80cm. W pysku posiada gruczoły jadowe. Co ciekawe źrenica oka żmii w odróżnieniu od innych węży jest pionowa. Posiada różne ubarwienia. Najczęściej spotykane są 3 barwne odmiany żmii (szara i miedziano brązowa z czarnym zygzakiem (wstęgą kainową) oraz o jednolicie czarnej barwie (osobniki melanistyczne). Przed wylinką (tak jak inne węże) na nieco szarawe barwy, natomiast po niej stają się żywe. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samce zwykle są mniejsze i mniej masywne od samic.
• Pożywienie: Żywi się małymi ssakami owadożernymi (ryjówkami, kretami) i gryzoniami. Zjada też żaby, jaszczurki, młode ptaków oraz owady.
• Rozmnażanie: Okres godowy zaczyna się tuż po przebudzeniu na wiosnę i trwa aż do maja. Samce najpierw muszą wywalczyć sobie prawo do samicy w walce z innymi osobnikami. Żmija zygzakowata jest jajożyworodna (rozwój jaj odbywa się w organizmie samicy) i rozwój ten trwa około 3-4miesięce. Od końca sierpnia do września następuje poród. Samica ma od 5-16 młodych, które mają od 12-18cm i są od razu samodzielne.
• Zagrożenia: Głównym zagrożeniem dla żmii są naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki (np. jeże). Ponadto z powodu obaw przed nimi zabijane są przez ludzi. Zagrożeniem są również tereny zurbanizowane, gdzie giną pod kołami samochodów.

źródło Licence: CC BY 3.0

Zaskroniec zwyczajny

W Polsce gatunek ten jest pod częściową ochroną gatunkową.

• Występowanie: Jest to gatunek występujący pospolicie na terenie całego kraju (głównie na nizinach, natomiast w górach występuje rzadko).
• Środowisko życia i zimowanie: Lubi przebywać w pobliżu wód, w wilgotnych lasach, na terenach podmokłych, łąkach i innych terenach o bogatej roślinności. Bardzo dobrze pływa, przez co nazywany jest również wężem wodnym. W ciągu dnia możemy spotkać go wygrzewającego się na słońcu. Co ciekawe w razie zagrożenia z gruczołów odbytowych wydziela gęstą substancję o bardzo nieprzyjemnym, mdłym zapachu lub udaje martwego. Jesienią (przełom września i października) zapada w kryjówce w sen zimowy, a budzi się wiosną (koniec marca lub początek kwietnia).
• Wygląd:Jest niejadowitym wężem o długości do 80 cm (samce) i do 150cm (samice). Ciało zaskrońca podobnie jak żmii pokryte jest drobnymi łuskami. Ponadto posiada ogon zakończony ostrym kolcem. Strona grzbietowa jest koloru szaro lub oliwkowo-brunatnego z małymi, ciemnymi plamkami. W tylnej części głowy (niczym uszy) rzucają się w oczy dwie charakterystyczne żółto - pomarańczowe plamy skroniowe. Natomiast na brzuchu występują czarne pierścienie z białymi plamami po obu stronach. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samice są większe i bardziej masywne od samców.
• Pożywienie: Żywi się płazami, rybami i małymi gryzoniami (które połyka bez wcześniejszego uśmiercania).
• Rozmnażanie: Gody podobnie jak u żmii odbywają się tuż po przebudzeniu z snu zimowego. Czasami odbywają się również jesienią i wtedy samica zimuje z zapłodnionymi jajami i składa je w ciepłym i wilgotnym miejscu po przebudzeniu w następnym roku. Zaskroniec jest gatunkiem jajorodnym (żmija jest jajożyworodnym). Samica składa około 10-30 jaj (zależy od rozmiarów osobnika), a inkubacja jaj trwa ok. 2-3 miesięcy. Młode zaskrońce mierzące ok 15-20cm wylęgają się od sierpnia do późnej jesieni.
• Zagrożenia: Głównym zagrożeniem dla zaskrońca są drapieżnicy: ptaki drapieżne, ptaki brodzące (czaple i bociany), ssaki (np. lisy, tchórze, łasice). Giną również pod kołami samochodów lub z rąk ludzi.

źródło Licence: CC BY-SA 2.0

Jaszczurka żyworodna

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

• Występowanie: Możemy ją spotkać na terenie całego kraju (występuje jednak rzadziej niż jaszczurka zwinka). Preferuje tereny wysoko położone ale żyje także na nizinach. Spotykana jest nawet na wysokości do 2400-2900m n.p.m.
• Środowisko życia i zimowanie: Występuje na bardzo różnorodnych terenach. Bardzo dobrze pływa (w odróżnieniu od zwinki), więc gdy ma możliwość w razie zagrożenia ucieka do wody. Jest aktywna w dzień (na nizinach unika nasłonecznienia ale w górach chętnie się wygrzewa). Jako schronienie wykorzystuje nory, zakamarki i szczeliny. Zapadają w sen zimowy jesienią (przełom września i października) a budzą się w marcu i kwietniu.
• Wygląd: Jej rozmiar nie przekracza 16 cm długości ciała. Ma małą głowę, delikatną budowę ciała i gruby ogon (może go odrzucić w sytuacji zagrożenia). Z czasem ogon odrasta ale nie do pierwotnych rozmiarów. Posiada ubarwienie strony grzbietowej w różnych odcieniach brązu. Natomiast strona brzuszna jest jasna, bez plam u samic i ciemno-nakrapiana u samców. Dymorfizm płciowy najbardziej widoczny w okresie godowym u samców. Mają wówczas jaskrawoczerwoną lub czerwono-pomarańczową barwę brzucha. Dodatkowo samiec jest mniej masywny niż samica.
• Pożywienie: Żywi się owadami, dżdżownicami, nagimi ślimakami, pająkami, stonogami i innymi bezkręgowcami.
• Rozmnażanie: Gody zaczynają się od maja i trwają do czerwca. W trakcie słonecznych dni podczas godów dochodzi do walk samców i później do kopulacji z samicą. Jest gatunkiem jajożyworodnym i rozwój jaj trwa około trzech miesięcy. Samica rodzi (od lipca do początku września) od 8 do maksymalnie 16 młodych (osiągają długość 3-4cm).
• Zagrożenia: Do zagrożeń należy postępująca urbanizacja naturalnych siedlisk. Ponadto zagrożeniem są naturalni drapieżnicy (ptaki, niektóre gady i ssaki drapieżne) oraz coraz to częstsze używanie środków owadobójczych i herbicydów, które są niebezpieczne dla jaszczurki oraz zmniejszają ilość owadów, którymi się żywi.

źródło Licence: CC BY-SA 4.0

Jaszczurka zwinka

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

• Występowanie: Występuje na terenach nizinnych całego kraju. Natomiast w górach jest rzadziej spotykana (zwykle nie przekracza 1300m n.p.m.).
• Środowisko życia i zimowanie: Preferuje podobne środowiska co jaszczurka żyworodna, za wyjątkiem środowiska wodnego i wysokich gór. Natomiast zimuje w takim samym okresie co „Żyworódka”.
• Wygląd: Jest masywna ale jednocześnie smukła. Długość ciała nie przekracza 23cm. Podobnie jak jaszczurka żyworodna posiada gruby, zwężany ku końcowi ogon, który może odrzucić w sytuacji zagrożenia. Potrafi także zregenerować ogon, jednak nie do pierwotnych rozmiarów. Posiada ubarwienie strony grzbietowej w różnych odcieniach brązu i szarości, a z boku biegną 2 szerokie (jaśniejsze) pasma. Na powierzchniach bocznych posiada ciemne plamy z białymi środkami. Strona brzuszna taka sama jak u „Żyworódki”. Natomiast dymorfizm płciowy jest bardzo widoczny w okresie godowym u samców. Przybierają wówczas jaskrawozieloną, trawiastozieloną, żółto-zieloną barwę na stronie brzusznej, bocznej, na szyi i podgardlu (często zanikają również plamy). Natomiast poza okresem godowym, samca rozpoznamy po tym, że ma dużą głowę i jest mniej masywny od samicy.
• Pożywienie: Zjada pająki, owady, ślimaki, gąsienice oraz inne bezkręgowce. Czasami pożera również młode innych jaszczurek (lub własnego gatunku).
• Rozmnażanie: Gody trwają w tym samym czasie co u jaszczurki żyworodnej i tak samo jak u niej dochodzi do walk samców. Jednak jaszczurka zwinna w odróżnieniu od poprzedniczki jest jajorodna. Samica składa jaja w wykopanych przez siebie, wilgotnych, ale nasłonecznionych jamkach. Składa od 5 do maksymalnie 14 jaj. Po około 8 tygodniach wylęgają się młode i mierzą około 5-6cm.
• Zagrożenia: Zagrożeniem są głównie naturalni drapieżnicy (ptaki drapieżne, niektóre gady, ssaki m.in. łasice, lisy, koty) oraz postępująca urbanizacja oraz coraz częstsze stosowanie herbicydów i środków owadobójczych.

Samica

źródło Licence: CC BY-SA 3.0

Samiec

źródło Licence: CC BY-SA 4.0

Padalec zwyczajny

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

• Występowanie: Występuje na terenie całego kraju.
• Środowisko życia i zimowanie: Jest aktywny po zmierzchu oraz w nocy. Zamieszkuje różnorodne środowiska (powierzchnie nizinne, wyżynne oraz góry – w Polsce nie przekracza 1200m n.p.m.). Przebywają w ciągu dnia w ukryciu. Zapadają w sen zimowy grupowo w norach na jesień (październik) a budzą się na wiosnę (marzec,kwiecień).
• Wygląd: Jest niejadowitą, beznogą jaszczurką (przypomina węża). Ma wydłużone, krępe ciało i słabo odznaczającą się od reszty małą głowę. Posiada łamliwy ogon tak jak inne jaszczurki. Samica mierzy do 50cm a samiec do 40cm. Porusza się wolno szeroko pełzając. Ubarwienie ma brunatne, brunatno-brązowe, popielate lub oliwkowe o miedzianym połysku. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Standardowo samiec jest mniejszy od samicy.
• Pożywienie: Żywi się głównie dżdżownicami, nagimi ślimakami, pająkami oraz mało ruchliwymi owadami.
• Rozmnażanie: Gody trwają od połowy kwietnia do końca czerwca. Padalec jest gatunkiem jajożyworodnym. Rozwój jaj padalca trwa około trzech miesięcy i od końca lipca do września następuje poród młodych (maksymalnie do 16 sztuk).
• Zagrożenia: Zagrożeniem dla niego są naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki (lisy, tchórze, łasice) oraz inne gady i płazy odżywiające się młodymi padalcami. Ginie również z rąk człowieka, gdyż jest mylony z żmiją.

źródło Licence: CC BY-SA 4.0

Wąż Eskulapa

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Jest również wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią CR (gatunek skrajnie zagrożony).

• Występowanie: W naszym kraju jest to bardzo rzadki gatunek. Występuje głównie w Bieszczadach.
• Środowisko życia i zimowanie: Na świecie zasiedla niziny, wyżyny i tereny górskie ale nie przekracza 2000 m n.p.m. W Polsce bytuje tylko do 600-700m n.p.m. Jest aktywny za dnia i prowadzi lądowy lub nadrzewny tryb życia (bardzo chętnie przebywa na drzewach). Jest ciepłolubny, dlatego lubi się wygrzewać w miejscach silnie nasłonecznionych. Zapada w sen zimowy (w norach gryzoni) na jesień, natomiast budzi się na wiosnę (przełom marca i kwietnia).
• Wygląd: Jest to największy wąż Polski i Europy Środkowej. Jego długość dochodzi w Polsce do 1,6 m, a poza granicami kraju nawet ponad 2 m. Posiada małą głowę, zaokrąglony pysk, okrągłe małe oczy z okrągłymi źrenicami i jest niejadowity. Stronę grzbietową posiada ubarwioną (bez plam) w różnych odcieniach brązu (oliwkowo-brązowe, miedziano-brązowe, jasno lub ciemnobrązowe). Na głowie ma dwie bladożółte plamy (podobne do zaskrońca). Brzuch ma płaski i jednolicie: jasnożółty, słomkowożółty lub oliwkowo-żółty. Bardzo trudno rozróżnić płeć osobnika.
• Pożywienie: Żywi się myszami, małymi ssakami, jaszczurkami, jajami, małymi ptakami, młodymi bezkręgowcami oraz małymi wężami. Zdobycz chwyta pyskiem, dusi i połyka.
• Rozmnażanie: Gody zaczynają się już tuż po przebudzeniu i trwają aż do czerwca. Jest gatunkiem jajorodnym i składa od 5 do 10 jaj (rzadko - 15) około 5-10 jaj (rzadziej 15 sztuk). Ich rozwój trwa ok. 2 miesiące i na jesień wylęgają się z nich młode o wymiarach od 12-30cm (czasami nawet 35cm).
• Zagrożenia: Głównym zagrożeniem dla gatunku jest niszczenie ich naturalnych siedlisk i miejsc rozrodu. Niekorzystnie na nie wpływa rozwój turystyki górskiej (często padają ofiarą ludzi). Są również wyłapywane w celach handlowych.

źródło Licence: Copyrighted free use

Gniewosz plamisty „Miedzianka”

W Polsce ten gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Gniewosz plamisty wpisany jest do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią VU (narażony na wyginięcie).

• Występowanie: Jest rzadko spotykanym wężem w Polsce. Występuje głównie na terenach nizinnych.
• Środowisko życia i zimowanie: Jest ciepłolubnym, aktywnym w dzień gadem. Zamieszkuje suche, nasłonecznione miejsca o piaszczystym podłożu (podobnie jak jaszczurka zwinka). Możemy go spotkać na polanach, obrzeżach lasów i zboczach gór. Nie lubi wilgotnych, podmokłych i zacienionych terenów. Zapada w sen zimowy ukryty w ziemi w październiku, natomiast budzi się na wiosnę.
• Wygląd: Jest wężem niejadowitym o długości do 70cm (samiec) i 80cm (samica). Głowa jest słabo oddzielona od delikatnego i smukłego ciała. Ubarwienie strony grzbietowej jest miedziano-brązowe, szarawe, brunatne. Na głowie posiada charakterystyczną ciemną plamę (w kształcie podkowy) natomiast na grzbiecie ma ciemne plamy przypominające „wstęgę Kaina” żmii zygzakowatej. Na brzuchu posiada ubarwienie ceglaste, miedziane lub szare pokryte plamkami. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samice jak zwykle są większe od samców. Ponadto samice mają spokojniejsze barwy: popielate, rudo-szare natomiast samce bardziej żywe: miedziane, ceglaste i brązowe.
• Pożywienie: Żywi się prawie wyłącznie jaszczurkami (w tym padalcami). Nieco rzadziej żywi się płazami, małymi ptakami oraz drobnymi ssakami (głównie ryjówkami i myszami). Swoją ofiarę łapie, oplata i połyka żywą lub martwą.
• Rozmnażanie: Okres godów przypada na maj. W tym czasie samce są bardziej agresywne. Gatunek ten jest jajożyworodny a rozwój jaj trwa około 3-4 miesięcy. Porody odbywają się końcem sierpnia i we wrześniu. Samica rodzi maksymalnie do 15 młodych, które mierzą od 12 do 18 cm.
• Zagrożenia: Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest niszczenie ich naturalnych siedlisk. Dodatkowo ginie z rąk ludzi oraz pada ofiarą drapieżników (drapieżnych ptaków i ssaków np. łasic i borsuków).

źródło Licence: CC BY-SA 3.0

Na podstawie:
http://cites.zoo.waw.pl/
https://pl.wikipedia.org