Bitwa pod Jeną i Auerstedt 1806 - Rozbicie armii Prus i geniusz marszałka Davouta

Pod koniec 1805 roku zakończyła się zwycięsko dla Francji III koalicja antyfrancuska, w której armia austriacka została rozbita w bitwie pod Ulm, a także połączonych sił austriacko-rosyjskich pod Austerlitz. W wyniku przegranej cesarz Austrii Franciszek II utracił tytuł cesarza rzymskiego i króla rzymskiego. Niedługo później w wyniku utraty wpływów większości państw niemieckich — powstał Związek Reński. W jego skład nie weszły państwa takie jak Prusy, Austria Brunszwik i księstwo Hesji. Prusy w III kolacji zachowały „życzliwą” neutralność wobec Francji licząc na zgodę aneksji Hanoweru, a także nie utrudni uzyskaniu wpływów nad państwami niemieckimi pod protektoratem Prus. Pół roku po zakończeniu III kolacji antyfrancuskiej powstał Związek Reński pod wpływami Francji, którego utworzenie oznaczało dla króla Prus, że z Francją nie ugra nic dla siebie. Napoleon, zagarniając Prusom wpływy w Niemczech, sprowokował króla pruskiego do kolejnej wojny. Oliwy do ognia dodała, chęć oddania Wielkiej Brytanii przez francuski rząd Hanoweru co jeszcze bardziej podburzyło Prusy do wojny. Gdy król pruski poczuł się dodatkowo oszukany, postanowił wypowiedzieć Francji wojnę i dowieść, że jego kraj sam pokona francuzów i ich sojuszników.

Początek działań wojennych

• (Źródło grafiki-Napoleon & Empire)
• Bitwa pod Jeną i Auerstedt

Król Prus — Wilhelm III wystosował do Napoleona ultimatum z żądaniem wycofania armii za Ren. Prusy miały ambicje stworzenia konfederacji państw północnoniemieckich pod swoim władaniem. Jednak by, tego dokonać musiały pokonać Napoleona i wymusić militarnie cel rozbijając armię francuską. Dnia 2 października armia pruska podzielona na trzy kolumny przekroczyła, linię Łaby wyruszając, na południowy zachód. Armia pruska mogła oczekiwać za linią Łaby na rosyjskie posiłki, jednak dowodzący armią byli pewni siły i przewagi nad wojskami Napoleona i chcieli wydać im decydującą bitwę poza strategiczną linią rzeki. Dodatkowo rosyjska interwencja została opóźniona na skutek konfliktu z Imperium Osmańskim.
- 30-tysięczny korpus dowodzony przez gen. Ruchela
- 63-tysięczny korpus dowodzony przez księcia Karola Wilhelma
- 50-tysięczny korpus księcia Hohenlohe

W straży przedniej maszerowały korpusy saskie Boleslausa Tauentziena i pruski Ludwika Ferdynanda, dodatkowo wsparty w obwodzie korpus księcia Wirtemberskiego. Razem około 20 tysięcy żołnierzy.
Korpusy było od siebie oddzielone i już od początku kampanii współdziałanie armii Prusko-saksońskiej było utrudnione co już w pierwszych starciach, odegra się na niekorzyść armii króla pruskiego. Ostatecznie przyjęto plan koncentracji sił pomiędzy Jeną a Weimarem.

Napoleon zgromadził około 130 tysięcy żołnierzy skoncentrowanych w Bawarii. Podzielone na korpusy:
- III korpus pod dowództwem marsz. Davouta.
- I korpus marsz. Bernadotte'a
- Gwardię Cesarską marsz. Bessières'a
- Korpus kawalerii marsz. Murata
- V korpus marsz. Lannesa
- VI korpus marsz. Soulta
- VII korpus marsz. Augereau

Napoleon 5 października przejął dowodzenie nad Wielką Armią. 6 października wyruszył w kierunku Saksonii, dwa dni później przekraczając jej granice. Cesarz chciał odnieść szybkie i decydujące zwycięstwo, zanim przybędą rosyjskie posiłki — tempo Grande Armée było imponujące - 20-30 km dziennie. Cesarz zamierzał odciąć pruskie korpusy od kraju i uniemożliwić im bezpieczny odwrót, a także doprowadzić do upadku ducha w armii przeciwnika.

Do pierwszych mniejszych starć doszło 9 pażdziernika pod Schleiz, gdzie marsz. Murat pobił pruskie oddziały Tauentziena, a następnego dnia marsz. J. Lannes rozbił pruską grupę wojsk księcia Ferdynanda pod Saalfeld i przejął 33 działa. Książę Ferdynand zginął w bitwie.

• Bitwa pod Saalfeld

• Bitwa pod Schleiz

Resztki korpusy rozbite w dwóch bitwach 9 i 10 października wycofały się i połączyły z korpusem księcia Hohenlohe stacjonującym niedaleko miasteczka Jena. Hohenlohe początkowo nie wiedział, że ma do czynienia z główną grupą armii prowadzoną przez Napoleona i z nocy 13 i 14 października zatrzymał armie i wydał mu walną bitwę. Cesarz był pewien, że ma do czynienia z główną armią pruską, dlatego zgromadził na miejsce bitwy gwardię cesarską i korpusy marszałka J. Lannesa, Neya, Soulta i Augereau. Marszałek Davout maszerował w kierunku Auerstedt, by zajść Prusaków od tyłu. Marsz. Bernadotte maszerował w kierunku Dornburga, posuwając się doliną rzeki na Naumburg, aby wychwycić węzły komunikacyjne prowadzące na Lipsk. W przypadku zagrożenia III korpusu marsz. Davouta, odgłos kanonad artyleryjskich miał być sygnałem, aby Bernadotte przyszedł mu na pomoc.

Armia pruska była źle zorganizowana i słabo skoncentrowana. W centrum nad Erfurtem korpus księcia Karola Wilhelma Brunszwickiego, w okolicach Gothy korpus gen. Ernsta von Ruchela, oraz korpus gen. Bluchera pod Eisenach. Połączone razem siły liczyły około 60,5 tysiąca ludzi. Na skutek słabej organizacji i wolnych manewrów armia pruska licząca łącznie około 140 tysięcy żołnierzy nie była w stanie wydać bitwy w jednym miejscu w pełni swoich sił.

• (Źródło grafiki-Pinterest)

Rankiem 14 października korpusy Lannesa i Augereau uderzyły na korpus Tauentziena, osłaniający znajdującą się dalej grupę armii księcia Hohenlohe. Pozostawiony sam sobie walczący korpus po 3 godzinach walki zaczął stopniowo ustępować pod naporem przeciwnika i wycofał się kilka kilometrów dalej. Po ciężkich walkach Tauentziena doczekał się wsparcia ks. Hohendlohe, jednak pruskie przeciwnatarcie zostało zatrzymane, obydwa walczące korpusy a walczące wojska Prusko-saksońskie przeszły do defensywy, trzymając się starych linearnych szyków z czasów Fryderyka Wielkiego. Sztywne linie ulegały francuskiej tyralierze i ogniu baterii francuskich. Gdy sytuacja była coraz bardziej krytyczna dla ks. Hohenlohe, wycofał, się ponownie coraz bardziej rozpaczliwie broniąc się pod naporem korpusów Napoleona. Jedyną nadzieją na utrzymanie pola bitwy, dałoby wsparcie gen. Ruchela, który wraz ze swoim korpusem był oddalony o kilka kilometrów. Ponowna opieszałość pruskich dowódców dała się we znaki i nim przybył na ratunek walczącym korpusom, zarówno Tauentzien, jak i Hohenlohe byli praktycznie rozbici. Resztki saksońskiej kawalerii Tauentziena przy próbie wycofania dostały się w pułapkę niedaleko urwiska Multhal korpusów Augereau i Neya, przez co w konsekwencji musieli skapitulować. Gdy korpus gen. Ruchela nadszedł, na pobojowisko spadło na niego uderzenie kirasjerów Saint - Hillaire'a. Prusacy z wielkim trudem powstrzymali pierwsze natarcie, jednak włączenie się dywizji dragonów Kleina przesądziło o wyniku bitwy. Niemal 1/3 wojsk pruskich została zdziesiątkowana, a ocaleni dostali się niewoli. Francuzi przejęli pozostawioną wrogą artylerię.

Marsz. Louis Nicolas Davout

Niedaleko miasteczka Auerstedt III korpus Davouta natrafił na główne siły pruskie pod dowództwem króla Fryderyka Wilhelma III (wcześniej dowodził książę Brunszwicki, który zginął w wyniku wcześniejszych starć). III korpus odepchnął natarcie pruskiej kawalerii. Król, mając do dyspozycji korpus gen. Friedricha von Kalkreutha. Nim jednak rozpoczął przeciwnatarcie do ataku ruszył korpus Davouta. Od frontu uderzyła na nich dywizja Goudina, a manewr oskrzydlający rozpoczęła piechota Frianta. Po godzinie - 16 Fryderyk Wilhelm wydał rozkaz odwrotu, licząc na połączenie się z pozostałymi korpusami (król nie wiedział wtedy jeszcze o porażce pod Jeną). Marsz. Bernadotte, mimo że słyszał, odgłos kanonady nie przyszedł, na pomoc III korpusowi co uniemożliwiło pełne rozbicie armii króla Prus. Liczący około 25 tysięcy ludzi III korpus zdołał znacznie pobić wroga, przyćmiewając nieco zwycięstwo Napoleona pod Jeną. Wieczorem, gdy doszło do spotkania niedobitków ks. Hohenlohe, król wtedy dowiedział się, że klęska jest całkowita. Upadło wtedy całkowicie przekonanie o niezłomności pruskiego żołnierza kultywowane od czasów armii Fryderyka Wielkiego. W wyniku jesiennej kampanii niemal cała armia pruska przestała istnieć. Armia francuska przejęła 250 sztandarów, ponad 100 armat oraz wzięła do niewoli ogromną liczbę jeńców. Jedynie niewielki korpus gen. Lestocqa zdołał się wycofać, gdyż znajdował się daleko od teatru działań wojennych.

• (Źródło grafiki-Art Authority)

Do końca miesiąca Napoleon zajął Berlin i ogłosił 21 listopada blokadę kontynentalną wymierzoną w Wielką Brytanię. Mimo wspaniałych zwycięstw kampania nie została jeszcze zakończona. Napoleon musiał stawić czoła interweniującej armii rosyjskiej oraz niedobitkom armii pruskiej wycofującej się w stronę Królewca, gdzie miał nadejść korpus ekspedycyjny od cara Aleksandra.

• Napoleon wkracza do Berlina - 1806

Świetnie ukazane działania wojsk w czasie bitew pod Jeną i Auerstedt. Filmik w języku angielskim.