[Zdarzyło to się...] 63 lata temu. Układ Warszawski
63 lata temu, w dniu 14-tego maja 1955 roku państwa tzw. bloku wschodniego (w którego skład wchodziły Ludowa Republika Albanii, Ludowa Republika Bułgarii, Czechosłowacka Republika Socjalistyczna, Niemiecka Republika Demokratyczna, Węgierska Republika Ludowa, Polska Rzeczpospolita Ludowa, Rumuńska Republika Ludowa, a wiodącą rolę odgrywał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich) podpisały w Warszawie Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, czyli Układ Warszawski.
Flaga Układu Warszawskiego
Bezpośrednią przyczyną ustanowienia Układu Warszawskiego była reakcja na militaryzację Republiki Federalnej Niemiec i włączenia jej w struktury Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), było to również sankcjonowanie podporządkowania państw Europy Środkowo-Wschodniej przez Związek Radziecki po II wojnie światowej. Najbardziej widocznym aspektem długiej „zimnej wojny” w latach 1947-1991 była opozycja NATO i Układu Warszawskiego. W pewnym sensie oba sojusze miały ówcześnie podobne cele, były nim ramy dyplomatyczne i plany militarne na wypadek III wojny światowej, której obie strony się spodziewały, ale żadna ze stron nie chciała.
Podział w Europie w czasie "zimnej wojny". NATO - niebieskie, UW - czerwone
Jak wspomniałem, Układ Warszawski był reakcją, ucieleśniała ona obawy komunistycznych przywódców Związku Radzieckiego i jego komunistycznych sojuszników przed Sojuszem Północnoatlantyckim. Była to próba ustanowienia pewnego rodzaju „równowagi sił”, aby utrzymać parytet w rachunku prawdopodobieństwa. Tak wyglądała historia „zimnej wojny”, każda ze stron starała się być nie gorsza od drugiej, albo nieco silniejsza od konkurencji. Na szczęście dla świata nigdy nie doszło do bezpośredniej konfrontacji NATO i Układu Warszawskiego, czasami widmo konfliktu było niemal „o włos”, ale zawsze unikano rozwiązań militarnych. Jednak w samym Układzie Warszawskim były prowadzone działania militarne mające na celu podporządkowanie sojuszniczych państw.
W 1956 roku, gdy rząd Węgierskiej Republiki Ludowej podjął decyzję o wystąpieniu Węgier z Układu Warszawskiego i ogłoszeniu neutralności, przywódcy ZSRR nie zaakceptowali tej decyzji. Armia Radziecka ponownie interweniowała w Budapeszcie w ramach operacji „Wicher”, brało w niej udział 58 tysięcy radzieckich żołnierzy, doprowadzając do usunięcia rządu premiera Imre Nagy i przywrócenia komunistycznej dyscypliny z marionetkowym premierem Jánosem Kádárem na czele. W wyniku tych interwencji po stronie węgierskiej zginęło około 2500 ludzi, ponad 20000 aresztowano, a ponad 200 tysięcy uciekło z kraju, niektórzy z nich zdecydowali się wrócić po ogłoszeniu amnestii w 1963 roku.
Sowiecka chluba militarna
Interwencja Armii Radzieckiej na Węgrzech była samodzielnym działaniem sowietów, których zamiarem było utrzymanie władzy przez reżim komunistyczny w tym kraju, natomiast operacja „Dunaj” była inwazją sił zbrojnych państw Układu Warszawskiego (za wyjątkiem Rumunii i Albanii) na Czechosłowację, w celu zatrzymania politycznych reform liberalizacji zwanych „Praską Wiosną” forsowanych przez I sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji - Alexandra Dubčeka. Według różnych źródeł w operacji wzięło udział od 175 do 500 tysięcy żołnierzy radzieckich, bułgarskich, węgierskich, niemieckich i polskich. Operacja „Dunaj” skutecznie zatrzymała reformy forsowane przez Dubčeka i wzmocniły władzę Komunistycznej Partii Czechosłowacji.
Ludzie wznoszący flagę Czechosłowacji po spaleniu radzieckiego czołgu w Pradze
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku upadały kolejne komunistyczne rządy w Europie Środkowo-Wschodniej, był to też koniec „zimnej wojny” i „żelaznej kurtyny” w Europie. Polska wspólnie z Czechosłowacją i Węgrami, formalnie nadal jeszcze pastwa członkowskie Układu Warszawskiego w styczniu 1991 roku przystąpiła do koalicji anty-irackiej w operacji „Pustynna Burza” pod dowództwem amerykańskim w Zatoce Perskiej.
Współpraca wojskowa w ramach Układu o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej została zakończona w dniu 25-tego lutego 1991 roku na spotkaniu ministrów obrony i spraw zagranicznych krajów członkowskich układu w Budapeszcie, w następstwie rozpoczęło się wycofywanie wszystkich wojsk radzieckich stacjonujących na terytoriach państw „sojuszniczych”. Formalne rozwiązanie struktur politycznych Układu Warszawskiego ogłosił prezydent Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej (CSRF) Václav Havel w Pradze w dniu 1-go lipca 1991 roku. Było to oficjalne zakończenie 36-cio letniego sojuszu polityczno-militarnego, gdzie wiodącą rolę odgrywał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
W dniu 12-tego marca 1999 roku Polska, Czechy i Węgry zostały pełnoprawnymi członkami Sojuszu Północnoatlantyckiego NATO, pozostałe kraje członkowskie dawnego Układu Warszawskiego - Bułgaria, Rumunia, Słowacja, Estonia, Litwa i Łotwa dołączyły pięć lat później w marcu 2005 roku, natomiast Albania 1-go kwietnia 2009 roku.
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CO0.