Rozmowy z katem

Kazimierz Moczarski napisał Rozmowy z katem w 1972r., a jego tekst początkowo ukazywał się w czasopiśmie Odra, aż do roku 1974. Rok 1975 zaowocował wydaniem dzieła w formie książkowej, a nastąpiło to po śmierci autora.

Utwór charakteryzuje się pewnymi cechami typowymi dla pamiętnikarstwa, jednak od razu zauważyć można, iż tak do końca nie jest, gdyż Moczarski nie zapisywał wspomnień „na gorąco” i nie opatrzył kolejnych dni datami. Nie relacjonuje bezpośrednio wydarzeń z przeszłości. Definicja pamiętnika podaje, iż relacja powinna pochodzić „z pierwszej ręki”, a nie dzieje się tak w przypadku Rozmów z katem. Autor wręcz namawia rozmówcę do opowiedzenia o sobie jak największej ilości informacji, dlatego też stara się jak najlepiej dobrać odpowiednie pytania, mające na celu ukazanie życia rodzinnego i wojskowego generała SS Jurgena Stroopa.

Rozmowy więźniów nie zostały spisane chronologicznie. Kazimierz Moczarski wykorzystał sytuację, w jakiej przyszło mu się znaleźć – pragnął dowiedzieć się wszystkiego o działaniach Niemców podczas II wojny światowej, aby móc napisać o tym książkę i przekazać prawdę kolejnym pokoleniom. Trzeba przyznać, iż wykonał swoją misję w sposób perfekcyjny. Dzielił celę z wrogiem własnego narodu, z człowiekiem, który zabijał jego rodaków i tysiące Żydów. Propaganda III Rzeszy nie była mu obca, a śmierć stanowiła obowiązkowy element pracy generała. Więźniom nie udostępniano materiałów piśmienniczych, dlatego też Moczarski polegał jedynie na swojej pamięci, aby móc jak najwięcej zapisać po odzyskaniu wolności. Był bardzo zdziwiony, iż pamiętał tak wiele – słyszał wręcz w głowie słowa wypowiadane przez Stroopa, tak jakby nagrywał go na dyktafon i puszczał podczas pisania książki. Sam autor w późniejszych wywiadach, wiele lat później, przyznał, iż mobilizowało go napięcie, a także adrenalina. Myśli, iż podobnie czuł jego współwięzień, który potrafił opisać swoją karierę w wojsku łącznie z datami i dokładnymi szczegółami. Był z nich bardzo dumny…

Utwór, choć składa się ze wspomnień wywołanych zadawaniem bardzo celnych pytań, zdecydowanie nie jest wywiadem, nie jest też dialogiem, gdyż notowane w myślach wspomnienia zostały spisane wiele lat później. Stroop był skazany na śmierć, więc nic nie tracił, poprzez opowiadanie swojej historii. Moczarski wprawdzie sprawdził, czy oficer mówił prawdę, ale większość wspomnień okazała się prawdziwa. Ubarwiał jedynie swoje dokonania, to znaczy zwiększał liczbę zamordowanych przez siebie Żydów, a zmniejszał ilość poległych w walce Niemców. Rozmowy z katem możemy zakwalifikować jako źródło historyczne, gdyż rzeczywiście autor sprawdził wszystkie te daty – nie były tajne. Książka ta może być także nazywana powieścią psychologiczną, gdyż widzimy w niej sylwetki przedstawicieli różnych ideologii. W jednej celi spotkali się śmiertelni wrogowie, którzy prawie cały czas ze sobą dyskutowali.

Bibliografia: Kazimierz Moczarski Rozmowy z katem
Obraz: https://pixabay.com/pl/wolno%C5%9Bci-wola-wi%C4%99zienia-957491/