Architektura dla opornych #18 - Portugalskie Azulejos

Najciekawsze w architekturze jest to, że w każdym miejscu na świecie można napotkać charakterystyczne dla niego rozwiązania regionalne, niezależnie od stylu. Wynika to nie tylko z uwarunkowań klimatycznych czy dostępności materiałów ale często też po prostu z tradycji. Jedną z ciekawszych regionalnych osobliwości są portugalskie Azulejos.

Azulejos na stacji kolejowej w Peso da Regua

Azulejos są to cienkie, ręcznie malowane płytki zdobiące wnętrza i elewacje tradycyjnych portugalskich budynków. Używane są na dziesiątki sposobów. Mogą być zarówno jednokolorowe jak i wielobarwne. Układa się z nich powtarzalne wzory ale także składające się nawet z kilku tysięcy elementów mozaiki. Mozaiki przedstawiają scenki rodzajowe z życia Portugalczyków, najważniejsze wydarzenia historyczne, motywy biblijne i mitologiczne. Azulejos zdobią ściany nie tylko mieszkalnych kamienic ale też fasady dworców kolejowych, pałaców, muzeów czy kościołów.

Se Catedral w Porto

Najczęściej stosuje się płytki kwadratowe o wymiarach ok. 15x15 do 20x20 centymetrów. Rzadziej są spotykane płytki o innych wymiarach czy niestandardowych kształtach. Grubość ceramiki waha się zazwyczaj od 4 do 8 milimetrów. Pokryte są szkliwem nadającym odpowiedni połysk i fakturę.

Tradycja związana z Azulejos ma już ponad 700 lat. Na tym terenie gliny były szeroko dostępne a proces ich wypalania stosunkowo tani. Dodatkowo ze względu na klimat pomagało to utrzymywać budynki w czystości. Z czasem płytki zaczęto ręcznie dekorować malując na nich fantazyjne, geometryczne wzory czy wręcz całe obrazy. Geneza nazwy Azulejos nie jest dokładnie znana, funkcjonują dwie teorie na ten temat. Według pierwszej nazwa pochodzi z języka arabskiego, gdzie słowo azzelij (lub al zuleycha) oznacza niewielki, gładki kamień. Inna teoria mówi, że bazą było znane z języka hiszpańskiego i portugalskiego słowo azul, które oznacza kolor niebieski. Przechadzając się po ulicach Porto, Sintry czy Lizbony nie sposób nie zauważyć, że zdecydowanie przeważają płytki właśnie w odcieniach tego koloru.

Kamieniczka w Lizbonie

Technik produkcji Azulejos jest tyle ile jest technik produkcji wszelakich płytek ceramicznych. Możemy spotkać zarówno majolikę jak i fajans, glazurę czy nawet gres. Dawniej najpopularniejsza była majolika ponieważ umożliwiała trwałe malowanie bezpośrednio na szkliwie. Dzięki temu wiele skomplikowanych motywów można było namalować kiedy płytki położone były już na ścianie. Samych technik zdobniczych również jest kilkanaście. Do dekorowania płytek używa się aerografów, szablonów cynkowych i pędzli, popularne są metody związane z wytłaczaniem czy usuwaniem warstwy szkliwa w celu nadania odpowiedniej faktury lub wypełnienia zagłębień wapnem. Różne efekty uzyskuje się także podczas procesu wypalania ceramiki, w zależności od temperatury pieca czy kolejności nanoszenia dekoracji.

Stacja Kolejowa Sao Bento w Porto

Płytki ceramiczne do dziś stanowią sporą gałąź przemysłu na Półwyspie Iberyjskim. Także w Polsce bardzo popularne są płytki produkcji portugalskiej i hiszpańskiej. W Lizbonie znajduje się Museu Nacional do Azulejo mieszczące się w Klasztorze Madre Deus. Można w nim podziwiać m.in. 36-metrową panoramę Lizbony z 1738 roku. Innym słynnym dziełem jest wnętrze stacji kolejowej Sao Bento w Porto, przyozdobione przez ponad 20 tysięcy płytek, na których mistrz Azulejo Jorge Colaco przedstawił m.in. najważniejsze sceny z historii Portugalii.

Lizbona - dzielnica Alfama

Szczyt popularności Azulejos przypada na XVII i XVIII wiek. Technika ta znalazła wielu adeptów na całym Półwyspie Iberyjskim a także w portugalskich koloniach w Ameryce Południowej. Zainteresowani znaleźli się nawet w Wielkiej Brytanii czy Holandii. Nie oznacza to, że ceramiczne płytki są melodią przeszłości - wręcz przeciwnie - w Portugalii można spotkać także nowoczesne budynki wykorzystujące ten motyw. Również uliczni artyści lubią korzystać z dorobku narodowej sztuki. Mimo kolejnych stuleci, globalizacji i szybko zmieniającej się mody Azulejos nie grozi zapomnienie a dzięki pielęgnowaniu tej wspaniałej tradycji technika ta jest jedną z najciekawszych atrakcji Portugalii.

---

XX-wieczny budynek redakcji Jornal I w Lizbonie

Gdzieś w Lizbonie...

Lizbona

Lizbona

Kościół św. Ildefonsa w Porto

Kościół gdzieś w Porto

---

Źródła: 1 2 3 4
Fotografie własne

---

#pl-architektura - architektura, urbanistyka, wnętrza, budownictwo, wzornictwo, fotografia

@mmczarnecki - mój profil fotograficzny