Bunt człowieka w imię racji rozumu.
Cyprian Kamil Norwid stwierdził, że genialnym artystą nie jest ten, który dostosowuje się do obowiązujących wzorców i ładu, lecz ten, który przeciwko niemu się buntuje i go obala. Bunt człowieka wobec ogółu nieuchronnie wiąże się z konsekwencjami. Obalenie przyjętych ideałów ze sprzeciwem, bólem i cierpieniem.
Fiodor Dostojewski, autor „Zbrodni i kary” w „Epilogu” swojej powieści ukazuje nam konsekwencje buntu człowieka wobec ogółu. Otóż jego zdaniem bunty przeciwko ustalonemu ładowi nie mają moralnego sensu, a ponadto są przyczyną ludzkich cierpień oraz upadku kultur i cywilizacji. Raskolnikow śni wszak o głupocie, która ogarnia niezliczone masy ludzkie, które przekonane o własnej nieomylności i „monopolu” na prawdę szerzą terror i zniszczenie. Historia dostarcza nam wiele przykładów buntowników, którzy ufni w nieomylność ludzkiego rozumu odważyli się wygłaszać swoje poglądy.
Najlepszymi przykładami są średniowieczni i renesansowi naukowcy: głównie astronomowie i teolodzy. Jednym z pierwszych buntowników i reformatorów był John Wicliffe – angielski teolog, który odważył się krytykować Kościół katolicki. Wicliffe odrzucał ślepą wiarę i zaufanie do duchownych oraz dogmatów. Pomijając sprawy typowo teologiczne, krytykował niemoralność duchownych, sprzedaże odpustów oraz rozkradanie kościelnego majątku. Przeciwko sobie teolog miał cały świat chrześcijański, łącznie z papieżem. Lecz pomimo nieuchronności klęski, podjął działanie, które przyniosło efekty. O ile sam zmarł w pogardzie, jaką niosło miano heretyka, pośmiertnie sprofanowany, jego nauki wydały plon daleko od domu – w Czechach.
Jan Hus, również teolog, przypłacił pochwalenie nauk Wicliffe’a męczeńską śmiercią, a Czechy wieloletnimi, krwawymi wojnami religijnymi. W dobie odrodzenia bunty przeniosły się na grunt naukowy. Mikołaj Kopernik sprzeciwiał się nauce Kościoła głoszącej, że to Słońce krąży wokół Ziemi. O ile w obawie przed męczeńską śmiercią swoje poglądy wygłosił u kresu żywota, jego następca – Włoch Galileo Galilei przypłacił je utratą życia. Jednak nie wszystkie bunty miały na celu jedynie dążenie do prawdy. Przykładem buntu, gdzie obok rozumu kroczyła nienawiść, jest nazizm Adolfa Hitlera. Führer odrzucał wartości moralne świata chrześcijańskiego, twierdząc że poprzez zło i śmierć może stworzyć raj na ziemi. Z tego planu wyłączył jednak część ludzi, chcąc na cierpieniu innych budować szczęście drugich. Dostojewski w swojej powieści zadaje pytanie, czy człowiek może kierować się złem dla osiągnięcia pełnego dobra. Zbrodnicze ideologie nie zakładały przecież upodlenia świata. Ich ideały miały doprowadzić do powszechnej szczęśliwości.
Ich autorzy nie brali jednak pod uwagę czynnika ludzkiego, a człowiek jest z natury dobry. Według popularnej legendy, Adolf Hitler przed śmiercią zrozumiał swoje błędy i powiedział „Chciałem dobrze”. W tych dwóch słowach zawarte jest cierpienie człowieka, którego ideały legły w gruzach. Który u kresu żywota zauważył ludzką niedoskonałość i żałuje popełnionych błędów. Jednak dla niego jest już za późno. Podobnie jak bohater Dostojewskiego Swidrygajłow nie może liczyć na przebaczenie. Pozostaje mu tylko samemu wymierzyć sobie karę – popełnić samobójstwo. Jednak rozpoczął już zarazę, która doprowadziła do tego, że na kilka lat zapanował porządek z jego wizji, a bunty zaczęły wybuchać przeciwko niemu. Jeden z bohaterów powieści Janusza Leona Wiśniewskiego pt.: „Bikini” występuje przeciwko zbrodniczej ideologii, przechowując „wroga narodu” – Żyda Lukasa we własnej piwnicy.
Zatem uwydatnia się ironia – buntownika obalić może kolejny buntownik. Przeciwko poganom powstali chrześcijanie, przeciwko chrześcijanom ateiści, przeciwko ateistom ludzie kierujący się moralnością i tak bez końca.
Każdy bunt zatem prowadzi w ostatecznym rozrachunku do kolejnych. Jeśli zostanie zdławiony odpowiednio szybko – tym lepiej. Jeśli nie, przynosi światu kolejne cierpienia i wojny. Ludzie nie są doskonali, tak jak i ich ideologie, a na zrozumienie błędów i żal – jak w przypadku Swidrygajłowa / Hitlera, bywa często za późno.
Do pracy użyto:
- https://pixabay.com/pl/rewolucja-protestowa%C4%87-insurekcj%C4%99-30590/
- Fiodor Dostojewski „Zbrodna i kara"
- Janusz Leon Wiśniewski „Bikini”
- Ryszard Przybylski - Dostojewski i ,,przeklęte problemy''
- jakieś tam moje własne przemyślenia
Posted from my blog with SteemPress : http://www.krasnal.ml/2018/10/04/bunt-czlowieka-w-imie-racji-rozumu/