Historia Jednej Piosenki - Marzec '68 w muzyce - Skaldowie i Łucja Prus - W żółtych płomieniach liści

Są takie utwory, po których przesłuchaniu i przeczytaniu tekstu brakuje słów. Nie dlatego, że są miałkie czy tak słabe, że opadają ręce. Przeciwnie, są wybitne, doskonałe i w pewnych kręgach stawały się wręcz kultowe. Często jednak nikt nie zastanawia się jakie historie stoją za takimi utworami, co było inspiracją dla autora. Bez wątpienia taką perełką polskiej muzyki z lat 60. jest utwór "W żółtych płomieniach liści" w wykonaniu Łucji Prus i Skaldów do tekstu Agnieszki Osieckiej…

Marzec 1968 roku, w Polsce kojarzy się z kryzysem politycznym, który zapoczątkowały protestu studenckie m.in. w Krakowie, Gdańsku, Poznaniu czy Łodzi. Demonstracje te zostały brutalnie stłumione przez Milicję Obywatelską i ORMO. Uważa się, że bezpośrednią przyczyną tych zdarzeń było na wskutek cenzury zaprzestanie przedstawiania „Dziadów” Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie z powodu treści, która zdaniem towarzysza Gomułki była antyradziecka i przez rzekome skandowanie antysocjalistycznych haseł w trakcie przedstawienia przez publiczność. Z uwagi na fakt, że nazwiska większości organizatorów strajków brzmiały niepolsko np. Blumsztajn, Szlajfer, Blajfer szybko spowodowały głównie za sprawą frakcji generała Mieczysława Moczara, który to oskarżał ludzi pochodzenia żydowskiego, że działają na szkodę Rzeczpospolitej Ludowej. 19 marca 1968 roku na wiecu PZPR została podjęta decyzja dotycząca represji wobec obywateli pochodzenia żydowskiego. Wtedy to warszawscy studenci rozpoczęli protesty, a wkrótce dołączyli się do nich niektórzy wykładowcy, niestety zostali zmuszeni do zakończenia strajku po 3 dniach, bo w przeciwnym wypadku władza rozwiązałaby uczelnie. Jednak próbowano zadbać o to, by podobna sytuacja nie miała miejsca dlatego 25 marca zwolniono z uczelni wielu wykładowców m.in. Zygmunta Baumana, Leszka Kołakowskiego (obaj pochodzenia żydowskiego) oraz Bronisława Beczkę i Marię Hirszowicz.

Po załatwieniu sprawy ze studentami władza zaczęła rozprawiać się z ludnością żydowską. W wyniku tych działań wyrzucono ponad 8000 członków PZPR, ale zwolnienia miały miejsce też m.in. w MO, SB, służbie zdrowia, wojsku, mediach i oświecie. W wyniku antysemickich działań w czasie kampanii trwającej w latach 1968-1972 Polskę opuściło przymusowo ok. 15-20 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego, naukowców i ludzi sztuki i kultury. Osoba, która opuszczała nasz kraj musiała zrzec się obywatelska bez możliwości powrotu. W takiej sytuacji znaleźli się ponoć znajomi Agnieszki Osieckiej, absolwentki Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego i łódzkiej „Filmówki”. W trakcie studiów związała się ona ze Studenckim Teatrem Satyryków i tam debiutowała jako autorka tekstów piosenek. Postanowiła swoje przemyślenia przelać na papier i tak powstał wiersz pt. W żółtych płomieniach liści. Do gotowego tekstu muzykę skomponował Andrzej Zieliński, główny kompozytor w zespole Skaldowie. W programie Osieckiej i jej szkolnego przyjaciela Jana Borkowskiego poznał on początkującą piosenkarkę Łucję Prus, z którą grupa nagrała w duecie ten utwór. Tekst oczywiście musiał przejść przez cenzurę, ale przez to, że cała historia została zgrabnie ujęta jako opowieść o przemijaniu i rozstaniu nikt w urzędzie nie wyłapał aluzji do wydarzeń marcowych. Wielu słuchaczy do dziś interpretuje ten utwór jako tęsknotę dwojga byłych ukochanych. Zresztą samym Skaldom jak powiedziała Łucja Prus utwór kojarzył się bardziej z erotyką niż z polityką. Już w pierwszej zwrotce śpiewanej przez Jacka Zielińskiego pojawia się nawiązanie, które dla kogoś kto zna historię marca ’68 jest jednoznaczne: „Wśród ptaków wielkie poruszenie, ci odlatują, ci zostają. Na łące stoją jak na scenie, czy też przeżyją, czy dotrwają.". Z kolei obywatele, dla których osoby pochodzenia żydowskiego były znajomymi albo zwyczajnie asymilowali się z nimi po tych wszystkich reperkusjach władzy stąd fragment „chociaż paliły wstydem skronie”. Tekst wyśpiewany przez Prus i Zielińskiego z wybitną muzyką Skaldów wszedł do kanonu polskiej muzyki, zwyciężył nagrodę dziennikarzy na Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu, w 1970 roku. Został wydany na singlu i do dzisiaj pozostaje prawdziwą perełką aktualną do dzisiaj.

Szymon Pęczalski