Nariét Peuintat Pehtem Lam Bahsa Aceh

Nariét peuintat pehtem lam Bahsa Aceh nyöe ulôn susôn ngôn meupeuluman nibak harah Bahsa Aceh nyang ka geuseusôn lé ureuéung tuha Aceh jaméun nyang gobnyan awai geumat jabatan sebagoe Ketuha Majeulih Ulama Indonesia (MUI) Pusat sideh di Jawakarta. Nan geuh Muhammad Hasan Basri, na neutuléh uléh droë neuh nyan Kamus Umum Indonesia – Aceh nyang jipeutibièt lé Yayasan Cakra Donya bak thôn 1994 dilèi.

Lam ulôn susôn haba nyöe na chiét lông côk bacut sapèu asöe Kitab Sastra Aceh, Sanggamara, kitab nyang Neutulèh lé Teuku Mansor Leupeung nibak thôn 1929, nyang geupeutubièt lé Teuku Mansor Foundation. Mandua kitab nyan, jeut keu peuluman lam tanyöe ta teumuléh harah bahsa Aceh.

Nariét ulon tuléh nyöe sebagöe ulang kaji keulayi bagi tanyöe ureuéung Aceh lam tateumuléh ngôn bahsa dröe teuh, sebagöe useuha tameureunöe keulayi cara tuléh bahsa Aceh ngôn aksara latèn, saweuéb endatu tanyöe jameuén neuteumulèh bahsa Aceh ngôn aksara Arab.

Ulôn meudoa bak Poteuh Allah SWT, nyan ulon tuléh nyöe beuna paidah keu siberangkasöe nyang tém baca. Ulôn meudoa bak Allah ngôn beureukat Saidil Umat ngôn mukjizat Muhammada. Allah Neubri beuseulamat, nyang lông hajat beu’ek leungka.

Meunyöe na salah ulôn tuan, beuneupeutrang ban yang beuna, sebab ulôn hana cakap karang haba. Nyang gét neutuéung nyak brôk neubéh, neucôk téh nyang meuguna. Nyan keuh kasad ulôn tuan, ngôn harapan beumeuguna.

Harah Bahsa Aceh
Yöh göh tameureunöe tulèh baca bahsa Aceh, peureulèe taturi dilèe tarèh harah lam bahsa Aceh. Meuseubab ngôn taturi harah jeut meuphôm bak mengui sigala tanda baca. Na padum-padum böh surah suai harah lam Bahsa Aceh. Nyan akan tasurah lam postingan laén, saweub nyoë tok sibagoe nariét peuintat sagai.

Jameuén dilèi kitab-kitab bahsa Aceh geutuléh ngôn abjad Arab. Barö bak thôn 1924 na kibat bahsa Aceh nyang geutuléh ngôn abjad laten. Nyan pih òhlhéuh Prof Snouck Horgronje geupeutubièt abjad laten keu bahsa Aceh lam buku Verspreide Geschriften nyang jipeutubiet di Holanda.

Ban kana buku nyan, padum-padum dröe ureuéng carông di Aceh masa nyan, mulai geuteumuléh kitab-kitab peungajaran lam bahsa Aceh ngôn abjad laten. Lagèe Nyak Cut ngôn Muhammad Djam, dua ureuéng nyan neutuléh kitab Batjut Sapeu. Cara peungajaran kitab nyan geupeutrang lè Muhammad Saleh lam kitab Puntja. Padum-padum thôn lhéuh nyan ureuéng Aceh kageuturi tuléh baca ngôn abjad laten.

Ban kana cara teumuléh bahsa Aceh ngôn akasara latén, lé Teuku Mansor Leupeung geucôk keu padoman lam geutuléh hikayat Sanggamara, nyang meumakna tulak bala. Hikayat Sanggamara geupeutubièt phôn that bak thôn 1924, geupeutubièt lom keulayi lé Teuku Mansor Foundation bak thôn 1970.

Bak thôn 1994 barö na geupeutubièt Kamus Umum Indonesia – Aceh, nyang geususôn lé Tgk Muhammad Hasan Basry. Kamus nyang dipeutubièt lé Yayasan Cakra Daru. Sinan lam kamus nyan kageupeutrang cara teumulèh bahsa Aceh ngon Ejaan Nyang Disampoereunakan (EYD). Padoman geususôn kamus nyan geucôk nibak Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI) tahôn 1988. Dari sinan ludöe geupeugèt sistem Ejaan Bahsa Aceh (EBA).

Adak pih meunanbagöe, tuléh bahsa Aceh han saban ngôn tuléh bahsa Indonesia. Meuseubab na lafad khas bahsa Aceh nyang hana lam bahsa Indonesia. Bak lafat lagèi nyan geutamah tanda baca (diakritik) atawa huruh tambahan, yakni bak huruh majemuk ngôn konsonan rangkap. Tanda lagèi nyan geupena ngat bék kliru bak tafham makna kata.

Kali ukéu akan tameurunoë meubagaöe aksen lam bahsa Aceh, ngat jèut tatuléh baca ngôn bahsa dröe teuh. Saweub kheun Endatu lam hadihmaja, meunyoë kôn anoë mandul leuhöp, meunyoë kôn droë teuh mandum gob. Bek suét gléung meuh sôk gléung balöt, adat nyang patöt bék tatuka. Riwang keulayi puga budaya droë.

Saléum ulôn tuan
Iskandar Norman alias Nyak Kaoey Meureudu

Poto jaméun peureuéun bek hana gamba sagai [poto: ata droë]