Zdarzyło to się... 76 lat temu, czyli żydowskie sieroty z Polski docierają do Palestyny

Obecnie doświadczamy znacznego kryzysu w dyplomatycznych stosunkach polsko-izraelskich, myślę, że w takich chwila warto przypominać o dobrych uczynkach jakich dopuściliśmy się w stosunku do współbraci zamieszkujących polskie ziemie w chwili wybuchu II wojny światowej. Niemal 700 żydowskich sierot, dziewcząt i chłopców w wieku od 7 do 12, dotarło pociągiem w dniu 18 lutego 1943 roku do Arlit w północnej Palestynie. Dzieci były bardzo osłabione, wiele z nich chorowało, a niemal wszystkie cierpiały na depresję i szok pourazowy.

Gehenna dzieci zaczęła się wraz z wybuchem wojny we wrześniu 1939 roku, kiedy hitlerowskie Niemcy napadły na Polskę, środowisko polskich żydów było świadome losu jaki ich czeka pod ciężką niemiecką okupacją, dlatego decydowali się na ucieczkę na wschód, narażając ich jednak na okrutny los bezbronnych uchodźców, walczących z wszelkiego rodzaju trudnościami. Uciekając na wschód przed Niemcami wpadli nieświadomie w szpony drugiego agresora, po 17 września 1939 roku około 300 tysięcy żydowskich dzieci uchodźców znalazło się na terenach Polskich włączonych do Związku Radzieckiego.

Na początku 1940 roku władze sowieckie, poprzez NKWD, rozpoczęły masowe wywożenie obywateli polskich do łagrów w głąb Związku Radzieckiego, głównie na Syberię. Setki tysięcy obywateli polskich, w tym wielu Żydów, zostało przesiedlony z terenów polskich zajętych przez sowietów w głąb rosyjskiej Syberii. Często po długich tygodniach straszliwej podróży bydlęcymi wagonami, zesłańcy zostali osiedleni na Syberii i żyli w trudnych i ciężkich warunkach. Wśród zesłańców śmiertelność była bardzo wysoka, wiele dzieci zmarło lub zostało sierotami w tym okresie.

W dniu 22 czerwca 1941 roku hitlerowskie Niemcy pomimo zawartego w sierpniu 1939 roku paktu o nieagresji zaatakowały Związek Radziecki, dla polskich zesłańców, wśród nich wielu Żydów, rozpoczęła się nowa era. Polski rząd na uchodźstwie podjął rozmowy z Sowietami, efektem był układ Majski-Sikorski miał na celu wspólną walkę obu państw z III Rzeszą w czasie II wojny światowej w ramach koalicji antyhitlerowskiej, na jego mocy ogłoszono amnestię, w wyniku czego wszyscy obywatele polscy zostali uwolnieni z gułagów, rozpoczęła się masowa emigracja w kierunku terytoriów azjatyckich, fala głodnych i chorych uchodźców, ubranych w rozdarte szmaty, zalała miasta Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Kazachstanu i Turkmenistanu. W tym czasie wiele dzieci straciło rodziców, a wiele z nich zmarło z głodu i epidemii.

W tym samym czasie generał Władysław Anders został uwolniony z więzienia w Moskwie, a w dniu 14 sierpnia 1941 roku podpisano umowę wojskową, która dała podstawę do rozpoczęcia formowania Armii Polskiej w ZSRR. Rejonem formowania armii był okręg Buzułuku, łącznie wcielono do Armii 25 115 osób, w tym 960 oficerów. Przy wojsku zgromadziło się wiele tysięcy dzieci, najczęściej skrajnie wynędzniałych, było wśród nich bardzo wiele sierot. Żołnierze objęli dzieci troskliwą opieką. Zaczęto od razu organizować dla nich szpitale, sierocińce, szkoły. Wiosną i latem 1942 roku podczas ewakuacji do Iranu Armii Andersa oraz towarzyszących jej rodzin wojskowych ze Związku Radzieckiego wyjechało również blisko 1000 żydowskich dzieci, w większości sierot.

Dzieci Teheranu lub dzieci Syjonu jak zwykło się je nazywać wyruszyły pociągiem z uzbeckiej Samarkandy do Krasnowodzka (obecnie Turkmenbasza) w Turkmenistanie, a stamtąd okrętami przez Morze Kaspijskie do irańskiego miasta portowego na wschodnim wybrzeżu Pahlevi (obecnie Bandar-e Anzali). W Pahlevi natychmiast zbudowano namiotowy obóz dla uchodźców. Dzieci żydowskie cierpiały z powodu upałów, głodu, chorób, a także nadużyć ze strony swoich rodaków. Sytuacja zmieniła się, gdy żydowska agencja dowiedziała się o obozach dla uchodźców i otworzyła swoje biuro Erec Israel w Teheranie. Do obozu wysłano wysłanników i instruktorów, w wyniku czego znacznie poprawiły się warunki życia.

W styczniu 1943 roku rozpoczęła się ewakuacja namiotowego miasteczka, dzieci przeniesiono do Ahwazu, gdzie od lipca 1942 roku znajdował się obóz dla uchodźców polskich z ZSRR, a następnie przetransportowano je do irańskiego portu Bandar Abbas, skąd wyruszyli w podróż morską do pakistańskiego Karaczi. Taka okrężna droga była konieczna z uwagi na odmowę wiz tranzytowych przez Irakijczyków. Po paru dniach wyruszyli z Karaczi na statku Neurolia do egipskiego portu Suez. Stamtąd pociągiem przez Pustynię Synaj dotarli do portu w Arisz na wybrzeżu Morza Śródziemnego, gdzie zostali poddani kwarantannie przez kolejne dwa dni, żeby w końcu, po czteroletniej tułaczce dotarli w dniu 18 lutego 1943 roku pociągiem do Arlit. Druga grupa około 110 żydowskich sierot przejechała przez Irak po tym jak Brytyjczycy stłumili rewoltę Raszida Ali al-Kilani. W małej żydowskiej osadzie Yishuv witano serdecznie małych przybyszów i przyjęto dzieci z dużą radością i wiarą w cud jaki się zdarzył. Dzieci zostały rozdzielone między różne kibuce i instytucje edukacyjne.

Dzieci Teheranu zostały szybko wchłonięte przez społeczność żydowską i pokonały zaległości edukacyjne czterech lat tułaczki i walki o życie. Dorastali, a następnie wychowywali własne rodziny i przezwyciężyli żałobę, smutne wspomnienia i trudności. Kończyli studia i powoli przywrócono im wiarę w ludzkość. Niemal wszyscy z nich stali się bardzo pozytywnymi i ofiarnymi obywatelami Izraela, aktywnymi we wszystkich sferach izraelskiego społeczeństwa, gospodarki i armii.

Nie wszystkim to się udało, gdyż 35 z sierot ocalonych z sowieckiej niewoli zginęło w walce o niepodległość Izraela w 1948 roku, poświęcając swoje życie za niepodległość młodego państwa Izrael.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.