Zdarzyło to się... 53 lata temu, czyli wycofanie się Francji ze struktur wojskowych NATO

W dniu 11 marca 1966 roku prezydent Francji Charles de Gaulle ogłosił decyzję, że francuskie siły zbrojne w ciągu roku wycofają się z zintegrowanych struktur wojskowych NATO i że rozmieszone na terenie Francji wojska sojusznicze i kwatery dowódcze NATO muszą zostać wycofane z terytorium Francji. Jak to się stało i co to oznaczało?

W tym roku Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) obchodzi 70 rocznicę podpisania w dniu 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktatu Północnoatlantyckiego ustanawiającego NATO, jednak zintegrowane struktury wojskowe NATO zostały powołane po wojnie koreańskiej, miały stanowić siłę obrony Europy Zachodniej na wypadek sowieckiego ataku. W dniu 19 grudnia 1950 roku Rada Północnoatlantycka ogłosiła mianowanie amerykańskiego generała armii Dwighta D. Eisenhowera jako pierwszego SACEUR-a (Naczelnego Dowódcę Sojuszniczych Sił Europy), jego zastępcą został brytyjski marszałek polowy Sir Bernard L. Montgomery. Z niewielką grupą planistów opracowywali struktury nowego europejskiego dowództwa. Od 1953 roku Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) - Naczelne Dowództwo Sojuszniczych Sił Europy zostało umiejscowione w podparyskim Rocquencourt, niedaleko Wersalu we Francji

Decyzja o wycofaniu się francuskich żołnierzy z zintegrowanych struktur wojskowych NATO dojrzewała przez wiele lat, zanim ostatecznie rząd francuski podjął stosowne kroki, przez szereg lat kolejne francuskie rządy wykazywały coraz większe niezadowolenie z obserwowanej dominacji amerykańsko-brytyjskiej w strukturach dowodzenia i proporcjonalnie niewystarczający wpływ Francji na całą strukturę wojskową NATO. W lutym 1960 roku Francja dołączyła do grona mocarstw atomowych. Pod koniec grudnia 1965 roku Charles de Gaulle został ponownie wybrany na urząd prezydenta i uznał, że nadszedł czas, aby zrobić coś więcej niż tylko narzekać, jednak jego próby utworzenia francusko-brytyjsko-amerykańskiej Rady Bezpieczeństwa i uzyskania francuskiej kontroli nad amerykańską bronią jądrową rozlokowaną we Francji zakończyły się niepowodzeniem, więc uznał, że Francja powinna być bardziej niezależna, aby zmaksymalizować swój globalny wpływ i status. Nie trzeba nikomu tłumaczyć, że interes francuski przemysłowy obronnego jest nie mniej ważny dla francuskiej polityki niż interesy przemysłowy obronnego USA, a uwarunkowania wojskowe mają wpływ na interesy przemysłu. Prawie nigdy nie wspomina się o tym, jeśli chodzi o takie sprawy jak ta, ale zawsze jest to ważny czynnik polityczny.

Były też ważne aspekty strategiczne. Bardzo ważnym aspektem było to, że prezydent de Gaulle poważnie nie zgodził się z zamiarem Stanów Zjednoczonych, aby zastąpić strategię "masowych działań odwetowych" strategią "elastycznego reagowania", ponieważ uważał, że osłabia to amerykańskie zaangażowanie w obronę Europy za pomocą broni jądrowej. Prezydent Charles de Gaulle powiedział, że Naczelne Dowództwo Sojuszniczych Sił Europy zostało zaprojektowane w celu zapewnienia francuskiego podporządkowania się polityce USA. Była to trudna sytuacja dyplomatyczna.

W lutym 1966 roku prezydent de Gaulle ogłosił, że obecna sytuacja na świecie nie uzasadnia już integracji wojskowej NATO i że w rezultacie Francja przywróci swoją suwerenność nad terytorium Francji. Wszystkie siły wojskowe, które po kwietniu 1969 roku znajdą się na terytorium Francji, niezależnie od narodowości, będą musiały podlegać francuskiemu dowództwu. Następnie w dniu 11 marca 1966 roku ogłosił oficjalnie, że Francja wycofuje się z zintegrowanych struktur wojskowych, a tym samym znajdujące się na terenie Francji: Kwatera Główna NATO, SHAPE i Dowództwo Sił Zbrojnych Europy Centralnej (AFCENT) muszą opuścić terytorium Francji nie później niż w kwietniu 1967 roku. Francja wciąż była sygnatariuszem Traktatu Północnoatlantyckiego, a więc nadal była członkiem NATO, ale wycofała się z wojskowych struktur dowodzenia. Już w lipcu 1966 roku Francja wycofała większość swoich żołnierzy z Kwatery Głównej i dowództw sojuszniczych.

Dowództwo Sił Zbrojnych Europy Centralnej (AFCENT) zostało ulokowane w Hendrik van Nassau-Ouwerkerk Camp w holenderskim Brunssum, a pierwszym dowódcą został niemiecki generał Johann Adolf Graf von Kielmansegg. Natomiast Kwatera Główna NATO i SHAPE zostały przeniesione do Belgii, ówczesny SACEUR generał Lyman L. Lemnitzer miał nadzieję, że SHAPE może być zlokalizowany w pobliżu Kwatery Głównej NATO, jak to miało miejsce pod Paryżem. Kwatera Główna NATO została w północno-wschodniej części belgijskiej stolicy, natomiast w przypadku dowództwa wojskowego SHAPE zostało określone, że powinno zostać zlokalizowane w odległości nie mniejszej niż 50 kilometrów od Brukseli, gdyż SHAPE była oczywiście głównym celem wojskowym w czasie wojny. Było również bardzo mało czasu na realizację tego projektu, dlatego budynki kwatery wojskowej musiała zostać umieszczona na gruntach będących już własnością państwa, żeby ograniczyć czas budowy i koszty.

Rząd belgijski zaproponował Camp Casteau, 200-hektarowy obóz szkoleniowy dla armii belgijskiej w pobliżu Mons, wtórną sprawą było, że był to region pogórniczy, który bardzo potrzebował inwestycji gospodarczych. Aby przezwyciężyć zastrzeżenia SHAPE dotyczące odległości od Brukseli, rząd belgijski zaoferował budowę autostrady łączącej Mons i Brukselę, co też uczynił. We wrześniu 1966 roku NATO zdecydowało, że zaakceptuje ofertę rządu belgijskiego i Belgia zostanie państwem gospodarzem dla Naczelne Dowództwo Sojuszniczych Sił Europy (SHAPE) w Casteau. Do upływu francuskiego ultimatum pozostało tylko sześć i pół miesiąca na realizację projektu, budowa kwatery otrzymała najwyższy priorytet belgijskich władz centralnych i lokalnych, realizowano trzy zmianowy, siedmiodniowy program budowy, żeby zdążyć do końca marca 1967 roku.

Kwatera w Rocquencourt koło Paryża została zamknięta w dniu 30 marca 1967 roku, żeby następnego dnia zielona flaga SACEUR została podniesiona nad nową kwaterą w Casteau. Generał Lemnitzer określił budowę "cudem osiągnięć" i pochwalił belgijskie władze i robotników za ich wysiłek w celu realizacji projektu w nadzwyczaj krótkim czasie.

Wybudowane w 1967 roku budynki SHAPE wciąż stoją i są wykorzystywane przez tysiące żołnierzy i pracowników państw sojuszniczych. Co jakiś czas wraca temat budowy obok nowej nowoczesnej kwatery, ale tak szybko jak temat się pojawia, tak szybko jest zapomniany i odkładany do następnego razu.

Żołnierze francuskich sił zbrojnych w dniu 11 marca 2009 roku, dokładnie 43 lata po wyjściu ze zintegrowanych struktur wojskowych NATO, wrócili do nich. Politycznie Francja nigdy nie opuściła Sojuszu, jej żołnierze symbolicznie pełnili misje łącznikowe w różnych dowództwach NATO, ponadto żołnierze francuscy uczestniczyli w każdej operacji w którą zaangażowane były siły Sojuszu, tak więc siły francuskie były w Bośni (IFOR i SFOR), Kosowie (KFOR) i Afganistanie (ISAF). W 2009 roku, kiedy Francja ponownie wstępowała do struktur dowodzenia NATO, dysponowała największą armię w Europie (259 tysięcy aktywnych żołnierzy i 419 tysięcy rezerwistów), francuski prezydent Nicolas Sarkozy zwrócił uwagę na okoliczność, że biorąc pod uwagę stopień zaangażowania Francji w operacjach, nie ma sensu, aby pozostawała poza strukturą dowodzenia, która zarządza operacjami, a które są ich udziałem.

Tak więc w marcu 2009 roku przez budynkiem kwatery SHAPE obyła się kameralna symboliczna parada z udziałem niewielkiego poddziału francuskich żołnierzy, którzy maszerowali przed ówczesnym SACEUR-em generałem Craddock'iem. Trzy miesiące później, kiedy to zacząłem swoja służbę w SHAPE zaroiło tu się również od nowo przybyłych francuskich oficerów i podoficerów i z każdym kolejnym miesiącem ich przybywało.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.